Tíminn - 07.12.1968, Blaðsíða 7

LAUGARDAGUR 7. desember 1968.
TÍMINN
7
Útgefandi: FRAMSÓKNARFLOKKURINN
Fraimíkvæmdastjóri: Kristjáii Benediktsson. Ritstjórar: Þórarínn
Þórarinssom (áb), Andrés Kristjánsson, Jón Helgason og Indriði
G. Þorsteinsson. Fulltrúi ritstjómar: Tómas Karlsson. Auglýs-
ingastjóri: Steingrímur Gíslason. Ritstjómarskrifstofur í Eddu-
húsinu, sfmar 18300—18306. Skrifstofur: Bankastræti 7. Af-
gneiðslusími: 12323. Auglýsángasími: 19523. Aðrar skrifstofur
sími 18300. Áskriftargjald kr. 150,00 á mán, innanlands. —
f lausasölu kr. 10,00 eint. — Prentsmdðjan Edda h.f.
Stríðshanzkanum
kastað
Er nýkjörin Alþýðusambandsstjóm kom saman til
fundar í fyrradag, lá fyrir bréf frá ríkisstjórninni, þar
sem óskað var eftir viðræðum við ASÍ um kjaramál.
Fundurinn samþykkti, eins og vænta mátti, að grund-
vðllur þess að viðræður gætu hafizt, væri sá, að ríkis-
stjómin dragi til baka frumvarp sitt um ráðstafanir
vegna sjávarútvegsins, en í því felast, eins og kunnugt
er, lögþvinganir á verkalýðshreyfinguna og skerðing á
samningafrelsi hennar. í ályktun nýafstaðins Alþýðu-
sambandsþings var lögð á það þung áherzla, að ekki
kæmi til mála, að verkalýðshreyfingin tæki upp samn-
ingaviðræður við ríkisstjóm og atvinnurekendur bund-
in lögþvingunum á höndum og fótum. Lýsti þingið allar
lögþvinganir gegn samtökunum tilræði við verkalýðs-
hreyfinguna, sem samstundis hlyti að verða hmndið.
Að þessari samþykkt stóðu fulltrúar, sem teljast til allra
stjómmálaflokka. Þvert ofan í þessar ákveðnu ályktanir
leggur ríkisstjórnin strax fram frumvarp sitt um .lög-
þvinganir gegn verkalýðshreyfingunni. Þar með var
stríðshanzkanum kastað. Á þetta benti Ólafur Jóhannes-
son, formaður Framsóknarflokksins, strax við 1. umræðu
um fmmvarp ríkisstjórnarinnar. Sagði hann framvarpið
koma sem hnefahögg í andlit alþýðusamtakanna og
skoraði á stjómina að draga fmmvarpið til baka.
Skýlaus þjóðarkrafa
Ályktanir Alþýðusambandsþings, sem hljóta að
verða grundvöllur baráttu ASÍ og samningaviðræðna
við ríkisstjóm og atvinnurekendur í framtíðinni, er enn-
fremur skýlaus krafa um að breytt verði um stefnu 1
atvinnu- og efnahagsmálum. ASÍ-þingið krafðist, að tek-
in yrði upp sú stefna, sem fulltrúar stjórnarandstöðunn-
ar í samningaviðræðum stjórnmálaflokkanna í sumar og
haust, lögðu til grundvallar og settu sem skilyrði fyrir
myndun þjóðstjómar um lausn efnahagsvandans. Svip-
aðar ályktanir hafði ráðstefna fulltrúa BSRB, Sambands
ísl. bankamanna og Farmanna- og fiskimannasambands
íslands, gert nokkru áður. Fulltrúar allra launþega á
landinu sameinuðust því um að krefjast nýrrar stjómar-
stefnu, þeirrar stefnu, sem ríkisstjórnin hafði hafnað
eftir langar samningaviðræður við stjórnarandstöðuna.
Ríkisstjórnin stendur því frammi fyrir þeirri ský-
lausu þjóðarkröfu nú, að annað hvort taki hún upp
nýja stefnu eða fari frá. Að þessari eindregnu kröfu
stóðu meira að segja nokkrir þingfulltrúar sém eru í
hópi alþingismanna, varaþingmanna og borgarfulltrúa
stjórnarflokkanna og allir forystumenn þeirra í verka-
Iýðshreyfingunni.
Ríkisstjórnin hefur nú sagt þessu fólki öllu stríð á
hendur. Hún neitar að taka alvarlega skýlausa kröfu
þjóðarinnar. Hún neitar að breyta um stefnu. Svar
hennar er: Við ætlum að halda óbreyttri hrunstefnu
áfram, en til viðbótar ætlum við að binda verkalýðs-
hreyfinguna á höndum og fótum með löggjöf. Því verður
ekki trúað fyrr en á reynir, að slíkt svar fáist staðfest
á Alþingi. Fari svo, er ljóst að meirihlutann á Alþingi
skipa ekki fulltrúar þjóðarviljans, heldur andstöðumenn
hans. Ákvarðanir andstöðumanna eindregins þjóðar-
vilja munu ekki fá staðizt á íslandi.
ÉRLENT YFIRLIT
Fréttabréf frá New Yorlc:
Þjóönýtingarmál veldur viðsjám
milli Perú og Bandaríkjanna
Getur orðið mikið áfall fyrir bandaríska auðhringa í Suður-Ameríku
l
FRÉTTAMAÐUR bandaríska
blaðsins Washington Star skýr-
ir frá því, að forseti herfor-
ingjastjómarinnar í Perú, Juan
Velasco Alvardo, njóti nú ekki
ósvipaðrar lýðhylli og Dubcek
í Tékkóslóvakíu. Hann hafi
með einu pennastriki, ef svo
mætti segja, fylkt þjóðinni á
bak við sig. Það muni líka vart
draga úr vinsældum hans, ef
Bandaríkin ætli að skerast hér
í leikinn og beita þvingunum
eins og Rússar hafa gert í
Tékkóslóvakíu, þótt það verði
framkvæmt eftir öðrum leið-
um.
ALVARDO kom til valda 3.
október síðastliðinn, þegar her-
inn rak Belaunde forseta frá
völdum. Það voru þjóðernis-
sinnar innan hersins, sem stóðu
að byltingunni, og sjálfur er
Alvardo talinn mikill aðdáandi
de Gaulle og lítur á hann sem
hina miklu fyrirmynd, en Al-
vardo var fyrir pokkrum árum
hernaðarlegur fulltrúi við
sendiráð Perú í París. Það mál,
sem varð Belaunde einkum að
falli, var samningur, sem hann
gerði við ameríska olíufélagið
International Petroleum Co.
(skammstafað IPC), en aðal-
eigandi þess er Standard Oil
of New Jersey. Félag þetta
hefur rekið olíunámur í Perú
og átt lengi f þrætum við ríkið
um eignaréttinn á þeim og
skattahlunnindi, sem það^telur
sig hafa átt að njóta. Eftir
langt þóf, gerði Belaunde samn
ing við það á síðastl. sumri.
Samkvæmt honum afsalaði fé-
lagið sér alveg ellu eignatil-
kalli til námanna, en fékk í
staðinn ýmis fjárhagsleg hlunn
indi. Þetta vakti mikla gremju
meðal þjóðernissinna í Perú og
var meginorsck þess, að herinn
rak Belaunde frá völdum. Sex
dögum eftir að herinn kom til
valda, þjóðnýtti hann allar eigri
ir IPC. Nokkru síðar var til
kynnt, að félaginu yrði ekki
greiddar neinar skaðabætur
fyrir eignatökuna, því að það
skuldaði ríkinu hvorki meira
né minna en 974 millj. dollara
í vangoldnum sköttum og ólög-
legum gróða og væri það
hærri upphæð en hinar þjóð-
nýttu eignir þess næmu. Þetta
var m.a. byggt á því, að fé-
lagið hefur ekki greitt skatta
samkv. lögum, sem gilda um
innlend fyrirtæki, heldur eftir
sérstökum reglum, líkt og ál-
bræðslunni er ætlað að gera
á íslandi.
STJÓRN Bandaríkjanna hef-
ur tekið þetta mál óstinnt upp
við stjórnina í Lima. Hún seg-
ist viðurkenna rétt ríkisstjórn-
arinnar í Perú til að þjóðnýta
erlend fvrirtæki, "'n þó því
aðeins að full greiðsla komi
fyrir eignatökuna. Bandaríkin
verði því að fylgja þeirri
kr.öfu fast eftir. að félagið fái
eiGnatöknria greidda og verði
það ekki gert, hljóti óhjá-
Juan Velasco Alvardo
kvæmilega að koma til fram-
kvæmda hin svonefnda Hicken-
looper-regla í samskiptum
Bandaríkjanna og Perú.
Hin svonefnda Hickenlooper-
regla var lögleidd vegna þess,
að Castro þjóðnýtti bandarísk-
ar eignir á Kúbu, án þess að
greiðsla kæmi fyrir. Samkvæmt
henni fellir Bandaríkin niður
alla efnahagslega aðstoð við
ríki, sem þjóðnýtir amerískar
eignir án skaðabóta. Þetta nær
einnig til sykursamkomulagsins
svonefnda, en samkvæmt því
kaupa Bandaríkin sykur af viss
um ríkjum fyrir mun hærra
verð en fáanlegt er á heims-
markaðnum.
Fyrir Perú væri það ekki
alvarlegt, þótt Bandaríkin
felldu hina fjárhagslegu aðstoð
niður, því að hún hefur verið
sáralítil að undanförnu. Hitt
væri alvarlegra, ef Perú misst
þau hlunnindi, sem sykursam-
komulagið veita því. Perú mun
selja nær 500 þús. smál. af
sykri til Bandaríkjanna á þessu
ári og fær fyrir það um 35
millj. dollara hærra verð en
fást myndi, ef þetta magn væri
Perú státar af mörgum minjum
frá tímum Inkanna.
selt á heimsmarkaðnum, miðað
við það verð, sem nú er. Það
væri mjög mikið áfall fyrir
sykuriðnaðinn í Perú, ef hann
missti þau hlunnindi, sem e’/a
fólgin í sykursamkomulaginu
svonefnda.
Samkvæmt Hickenlooper-
reglunni, eiga refsiákvæðin að
lcoma til framkvæmda, þegar
sex mánuðir eru liðnir frá þjóð
nýtingunni, ef ekki hefur verið
samið um skaðabætur fyrir
þann tíma. v
STJÓRN Perú hefur nýlega
birt svar sitt til Bandaríkja-
stjórnar. Hún segir í fyrstu, að
henni komi íhlutun Bandaríkj-
anna spánskt fyrir sjónir, þar
siem IPC sé alls ekki bandarískt
fyrirtæki, en höfuðstöðvar
þess eru taldar í Toronto f
Kanada. Fyrirtækið var nefni-
lega upphaflega kanadískt og
er talið það áfram, þótt Stand-
ard Oil of New Jersey eigi um
90% af hlutabréfunum, að því
að talið er.
Þá segir í svari Perú-stjórn-
ar, að IPC sé frjálst að snúa
sér til dómstólanna í Perú og
fá hlut sinn leiðréttan, ef það
telji hina vangoldnu skatta og
ólögmæta gróða rangt reiknað
an. Stjórn Perú sé reiðubúin til
að hlíta úrskurði beirra. J.PC
telur sig hins vegar ekki geta
treyst dómstólunum f Perú,
þar sem þeir séu undir áhrif-
um þeirra þjóðernisstefnu, er
nú sé vaxandi í landinu.
Af hálfu þjóðernissinna í
Perú, er óspart látið í það
skína, að beiti Bandarikin Perú
efnahagslegum refsiaðgerðum
vegna olíumálsins, komi röðin
að bandaríska koparhringnum,
en hann ræður yfir miklum
koparnámum í Perú. Eignir
hans verði þá þjóðnýttar.
Þá er og látið koma í ljós,
að Perú geti aukið viðskiptin
við Áustur-Evrópu. Viðskipta-
nefndir frá Rúmeníu, Júgóslav-
íu og Tékkóslóvakíu eru nú
staddar í Lima og bráðlega er
talin von á sendinefnd frá
Sovétríkjunum.
Stjórn Bandaríkjanna hefur
bersýnilega vaxandi áhyggjur
vegna þessa máls. Það getur
dregið dilk á eftir sér, ef
Perústjórn kemst upp með
að þjóðnýta eignir olíuhrings-
ins án skaðabóta. Það gæti
líka vakið mikla andúð í allri
Suður-Ameríku, ef Bandaríkia
stjórn beitti Perú refsiaðgerð-
um vegna þessa máis. Banda
ríkjastjórn verður nú að horf-
ast í augu við þá staðreynd, að
eignum bandarískra auðhringa
í Suður-Ameríku stafar ekki
mest hætta af kommúnistum,
heldur af þjóðernissinnuðum
herforingjastjórnum, sem una
ekki lengur þeirri féflettingu,
sem þjóðir þeirra hafa orðið
að sæta af hálfu bandarísku
auðhringanna, og skilja, að það
er bæði réttmætt og vinsælt
mál að uppræta hana.
Þ.Þ.