Morgunblaðið - 27.03.2001, Blaðsíða 24

ÁTÖKIN Í MAKEDÓNÍU
24 ÞRIÐJUDAGUR 27. MARS 2001 MORGUNBLAÐIÐ
SJÓNIN sem mætti þegar komið
var upp í þorpið Gajre fyrir ofan
Tetovo um hádegi á sunnudag var
sígild ímynd stríðs, brennandi hús
og tugir óbreyttra borgara á flótta,
á leið lengra upp í fjöll. Skammt frá
fylgdust hermenn með hverri
hreyfingu í þorpinu og gerðu eld-
flaugaárásir á þorp í nálægum hlíð-
um. Ástandið var ótryggt, þungar
drunur og linnulítil skothríð úr öll-
um áttum og greinilegt að fyrstu
sókn makedónska hersins upp í
hlíðarnar fyrir ofan borgina Tetovo
var fjarri því að vera lokið.
Tetovo komst í heimsfréttirnar
fyrir tæplega tveimur vikum er alb-
anskir skæruliðar komu sér fyrir í
hlíðunum fyrir ofan borgina og hófu
að gera lögreglunni lífið leitt.
Umsátursástand hefur ríkt þar
síðan, lögreglan hefur komið fyrir
eftirlitsstöðvum um alla borgina og
skæruliðarnir hafa sömuleiðis kom-
ið fyrir eigin vegartálmum í öllum
þorpum og vegum sem liggja upp í
brattar og skógivaxnar hlíðarnar
fyrir ofan borgina. Engum nema
íbúunum hefur verið hleypt upp í
hlíðarnar undanfarna daga, þrátt
fyrir tímafrekar samningaumleitan-
ir og kaffidrykkju með meintum
fulltrúum uppreisnarmanna. Hvorki
lögregla né her hefur hreyft sig í
áttina að hlíðunum, heldur látið
nægja að varpa sprengjum þangað
og skjóta á minnstu hreyfingu.
Átök við erfiðar aðstæður
Á laugardag hófu skæruliðar að
svara fyrir sig og vörpuðu sprengju
inn í hverfi sem nær eingöngu er
byggt Makedónum. Fjórir særðust
og spennan jókst um allan helming.
Í bítið á sunnudagsmorgun hófst
svo stórsókn hersins gegn skæru-
liðum. Snemma morguns hófu lög-
regla og her þunga skot- og eld-
flaugaárás frá stöðvum sínum um
alla Tetovo-borg, m.a.við kirkju-
garðinn, barnaheimili og stærstu
matvöruverslunina. Sóknin var mun
þyngri en venjulega og þyrlur
sveimuðu yfir og skutu á hlíðarnar
þar sem skæruliðar halda sig. Þeir
svöruðu fyrir sig og skotum rigndi
yfir og frá borginni. Um níuleytið
lögðu hermenn svo upp frá Tetovo í
skriðdrekum, brynvörðum bifreið-
um og fótgangandi. Greinilegt var
að hermenn voru taugastrekktir og
hræddir við það sem beið þeirra,
enda átök í bröttum og skógivöxn-
um hlíðum draumastaða skæruliða.
Fullyrt hefur verið að aðeins um
2.000 af 16.000 mönnum í make-
dónska hernum séu vel vopnfærir
og að búnaður allra sé fjarri því að
teljast góður. Blaðamenn í bryn-
vörðum bílum reyndu eftir bestu
getu að fylgja í kjölfarið en kæmu
þeir of nærri hverjum áfangastað
hermannanna á leið upp hlíðina,
rigndi skotum reiðra og æstra her-
manna yfir þá. Bryndrekar her-
manna þokuðust löturhægt upp
hlíðina og fótgangandi hermenn
skáskutu sér uppeftir í skjóli
trjánna. Ljóst var að skæruliðarnir
höfðu hörfað því mótspyrnan sem
mætti hernum var takmörkuð.
Einn hermaður særðist þó í sókn-
inni auk þess sem þrjár brynvarðar
bifreiðar hörfuðu niður hlíðarnar
með kúlnagöt og sprungin dekk.
Um hádegi var ljóst að hernum
hafði miðað áfram og komist í
gegnum vegartálma skæruliða á
leiðinni upp í eitt þorpanna fyrir of-
an borgina, Gajre. Trjábolir, grein-
ar, sandpokar og annað rusl lágu á
víð og dreif um veginn og þegar
nálgaðist þorpið liðaðist svartur
reykur upp.
Fimmtíu
manns í felum
Það var undarleg tilfinning að
aka inn í Gajre. Kúlnagöt og brotn-
ar rúður í hverju einasta húsi og
um fimm íbúðarhús, bifreiðar og
hlaða stóðu í ljósum logum. Ekki
sást sála á ferli, eina hljóðið fyrir
utan snarkið í eldinum og drun-
urnar í fjarlægð var eymdarlegt
baul nokkurra nautgripa sem virt-
ust lokaðir inni í brennandi hlöðu.
Fljótlega birtist hins vegar sótugur
eldri maður sem reyndi í örvænt-
ingu að reka dýrin út úr brennandi
húsinu og í átt upp af þorpinu.
Tveir bættust svo við og upplýstu
að hópur fólks væri enn í felum í
þorpinu. Og mikið rétt, í kjallara
hálfbyggðs húss, um 100 metra frá
brynvörðum bifreiðum makedónska
hersins, hírðust um fimmtíu manns;
konur og karlar, börn og gamal-
menni, í niðamyrkri, án matar og
vatns. „Þetta er hræðilegt. Við höf-
um hafst hér við í tvo daga, sumir
lengur. Við höfum nær ekkert borð-
að,“ sagði einn þeirra, Asaban Mus-
aj, fertugur að aldri og fjögurra
barna faðir. „Sumir eru veikir og
geta ekki hreyft sig, við vildum
ekki flýja þrátt fyrir að herinn hafi
skotið á þorpið í eina og hálfa viku
og valdið skaða á allnokkrum hús-
um.“ Um 130 hús voru í þorpinu og
nágrenni þess og giskaði Musaj á
að ríflega 1.000 manns hefðu flúið
heimili sín og haldið til fjalla, þar
sem fólk hefðist við í skóginum í
tjaldbúðum þar sem eina skjólið
væri plastdúkur, líkt og gerðist
hvað eftir annað meðan á Kosovo-
stríðinu stóð. Musaj sagði hermenn
ekki hafa stöðvað er þeir hófu
sóknina, heldur hefðu þeir ekið
hægt í gegnum þorpið og skotið á
allt sem fyrir varð. Þurrt hefur ver-
ið í veðri svo það kviknaði í hlöðu
og einnig í nokkrum húsum. Eng-
inn særðist í sókn hersins í gær að
frátöldum einum hermanni en
greinilegt var að íbúarnir voru
skelfingu lostnir. „Við óttumst að
hermennirnir snúi aftur hingað og
fremji fjöldamorð. Ef KFOR kæmi
hingað myndi slíkt ekki gerast. Eða
ef þið verðið um kyrrt.“
Íbúarnir kváðu enga skæruliða
hafa hafst við í þorpinu en er að
var gáð reyndist glitta í þrjá menn
vopnaða rifflum í hlíðinni, einn í
svörtum einkennisbúningi skæru-
liða, UCK, en hinir óeinkennis-
klæddir. Þrátt fyrir að þrír bryn-
varðir bílar hersins væru aðeins
skammt frá húsinu og hlíðinni var
ekki skipst á skotum og þremenn-
ingarnir höfðu sig fljótlega á brott
eftir að hafa sannfærst um að fjöl-
skyldur þeirra væru ómeiddar. Auk
þeirra sem höfðust við í kjallaran-
um reyndist eldri maður í hverju
húsanna, að jafnaði elsti fjölskyldu-
meðlimurinn. Báru þeir fólkinu
mat, reyndu að slökkva þá elda sem
við var ráðið og hvöttu fólkið til að
halda á brott. Um fjórum klukku-
stundum eftir árásina hélt allur
hópurinn á brott og stefndi á fjalls-
hlíðina þar sem það sagði hundruð
manna hafast við.
Eftir í Gajre var hópur her-
manna sem dundaði sér við að
varpa sprengjum á þorp í hlíðinni
skáhallt á móti án sýnilegs árang-
urs. Sjá mátti þrjá skriðdreka þok-
ast upp sömu hlíðar, fjær sást í dal-
verpi, hlíðar og þorp sem enn voru
utan færis. Í stað skothríðarinnar
sem heyrst hafði úr borginni var
skollin á dauðaþögn.
Spennan í Tetovo nánast
orðin áþreifanleg
Fyrr um daginn höfðu lögreglu-
menn skotið á bifreið með þremur
albönskum mönnum sem nálgast
höfðu vegartálma þeirra og sært
alla þrjá. Leyniskyttur lögreglu
höfðu komið sér fyrir í húsum hér
og þar um borgina og í þeim hverf-
um sem næst voru hlíðinni var eng-
inn á ferli nema brúnaþungir og
þungvopnaðir lögreglumenn. Í
hverfunum fjær höfðu karlar hóp-
ast saman, í öruggu skjóli við húsin
og ræddu málin, konur og börn
sáust vart nokkurs staðar.
Og menn spurðu sjálfa sig hvort
þetta væri upphafið að endinum.
Stórsókn
hersins við
Tetovo
Sókn makedónska hersins gegn vígi skæru-
liða upp af borginni Tetovo hófst á sunnu-
dagsmorgun. Linnulítil skothríð og
sprengjudrunur bentu ekki til þess að hern-
um hefði tekist ætlunarverk sitt í fyrstu at-
rennu. Urður Gunnarsdóttir og Thomas
Dworzak fylgdu skriðdrekum hersins eftir.
Morgunblaðið/Thomas Dworzak
Asaban Musaj, fjölskylda hans og ættingjar biðu átekta í kjallara hálfbyggðs húss í Gaijre en herinn gerði
áhlaup á þorpið á sunnudag. Um 50 manns voru á staðnum, þar var ekkert ljós og hvorki matur né vatn.
Isair Haliti reynir að koma kúnum út úr brennandi útihúsum í þorpinu Gaijre eftir að makedónski
herinn fór þar um fyrr um daginn. Fimm íbúðarhús í þorpinu, bílar og hlaða stóðu í ljósum logum.
Séð yfir til þorpsins Lavce, eins af vígjum skæruliða, en sprengjunum rigndi yfir
það í gær. Hermenn Makedóníustjórnar mættu lítilli mótspyrnu í sókn sinni.
Hermenn Makedóníustjórnar berjast gegn albönskum skæruliðahópum