Morgunblaðið - 10.02.2002, Page 28

Morgunblaðið - 10.02.2002, Page 28
LISTIR 28 SUNNUDAGUR 10. FEBRÚAR 2002 MORGUNBLAÐIÐ SENNILEGA er sanngjarnast þegar metið er framlag Snúðs og Snældu að vega hlutfall þeirrar ánægju sem hópurinn sjálfur hefur af flutningnum og hvernig áhorfend- ur taka við honum. Líklega gæti ein- hverjum þótt sem þessi mælikvarði ætti alltaf við þegar fjallað er um leiksýningar en svo þarf þó ekki að vera. Þetta leitaði hins vegar óvenju sterkt á huga undirritaðs á sýningu Snúðs og Snældu þar sem ljóst var að áhorfendur skemmtu sér hið besta þrátt fyrir að tína mætti til ýmsa hnökra á flutningnum, finna að samsetningu leikþáttarins um síld- arævintýrið og telja sönginn á köfl- um tæplega frambærilegan nema í heimahúsi. Allt þetta er sagt í slíkri hreinskilni þar sem jafn fráleitt er að klappa harðfullorðnu fólki á kollinn sem börn væru og segja allt jafn gott sem fram er borið. Það dregur þó á engan hátt úr gildi þess starfs sem þarna hefur verið unnið og ánægj- unnar sem hafa má af því beggja vegna sviðsins. Í lífsins ólgusjó er leikþáttur með söngvum þar sem tvær aldraðar vin- konur hittast fyrir tilviljun eftir ára- tuga viðskilnað og taka að rifja upp sameiginlegar minningar frá síldar- árunum á Siglufirði. Tvær vinkonur bætast í hópinn og áður en lýkur hef- ur þeim tekist að finna æskuástina og barnsföður einnar þeirra sem sigldi einn um ævivegu fyrir sakir misskilnings og lélegra póstsam- gangna á þeim tímum. Inn í þessa hugljúfu sögu er fléttað alþekktum dægurlögum frá miðbiki síðustu ald- ar sem leikhópurinn syngur við harmonikuundirspil eins úr hópnum. Er skemmst frá því að segja að leik- hópurinn komst vel frá þessu, efni þáttarins skýrt og einfalt og persón- ur sömuleiðis en hugsanlega hefði mátt gefa meiri gaum að séreinkenn- um hverrar og einnar. Fugl í búri er annar handleggur, raunsæislega skrifaður leikþáttur um aldraða konu og börn hennar. Útgangspunkturinn er 80 ára afmæli móðurinnar og börnin vilja halda í heiðri minningu föður þeirra sem stjórnaði greinilega heimilishaldinu af mikilli festu. Einn sonurinn spyr þó systkini sín hvort verið sé að halda upp á afmæli móður þeirra eða föður þeirra sáluga. Var greinilegt af viðbrögðum áhorfenda að hann átti sér marga meðmælendur. Börnin hafa einnig af því stórar áhyggjur að geta ekki sinnt móður sinni sam- kvæmt venju næsta sunnudag. Hún verður þó hin fegnasta og sér fram á skemmtilegan dag í félagsskap vina sinna og kunningja á Sólsetri, vist- heimilinu sem hún dvelur á. Vandi leikhópsins fólst nokkuð í því að leika börn sinnar eigin kyn- slóðar þar sem enginn aldursmunur var á leikendum í hlutverki barnanna og hinnar áttræðu móður. Hér höfðu leikendur úr nokkru meira að moða í persónusköpun en í fyrri þættinum og ýmis einkenni persónanna komu skýrt fram; hé- gómleiki bankastjórans, auðmýkt móðurinnar, skapofsi bróðurins úr Eyjum. Konurnar urðu þó ekki eins minnisstæðar af einhverju sökum og líklega vegna þess að höfundar hafa ekki útdeilt þeim sömu séreinkenn- um og körlunum. Í heildina var þetta áferðarfalleg sýning sem Snúður og Snælda geta verið stolt af að hafa komið saman því þrátt fyrir mikla reynslu þátttak- enda úr lífsins ólgusjó þá er með- alaldur hópsins óvenju hár eða um 75 ár að sögn leikstjórans. Það eitt og sér skapar Snúði og Snældu verðuga sérstöðu. Morgunblaðið/Golli Í lífsins ólgusjó er byggt á minningum frá síldarárunum. Síld og sólsetur LEIKLIST Leikfélag eldri borgara, Snúður og Snælda Í lífsins ólgusjó í samantekt Guðlaugar Hróbjartsdóttur, Brynhildar Olgeirs- dóttur, Bjarna Ingvarsnar og leikhópsins. Fugl í búri eftir Iðunni og Kristínu Steins- dætur. Leikstjóri: Bjarni Ingvarsson. Í lífsins ólgusjó og Fugl í búri Hávar Sigurjónsson LJÓTSSTAÐIR, sem þessi ætt kennir sig til, er á Höfðaströnd í Skagafirði, skammt ofan Hofsóss, fyrir mynni Unadals. Á þeirri jörð bjó sama ættin í 127 ár, frá árinu 1808 og til ársins 1935. Ættforeldrar Ljótsstaðaættar voru þau Sigmundur Pálsson bóndi og verslunarstjóri á Hofsósi og kona hans Margrét Þorláksdóttir. Þau bjuggu á Ljótsstöðum frá 1851- 1890 að fjórum árum fráskildum. Sigmundur á Ljótsstöðum var hinn mesti merkismaður. Hann gekk á Lærða skólann, en hvarf frá námi rétt fyrir stúdentspróf vegna „pereatsins“ margfræga og settist að í heimasveit sinni. Þar gegndi hann mörgum og mikilvægum störfum og var alla tíð mikils met- inn og vinsæll. Margrét kona hans þótti mikil höfðingskona, búkona góð og farsæll uppalandi. Hún var af eyfirskum ættum. Afi hennar í föðurætt var hinn góðkunni Þorlák- ur Hallgrímsson bóndi í Skriðu í Hörgárdal. Sigmundur og Margrét eignuð- ust átta börn, sex syni og tvær dætur. Fimm þeirra eignuðust af- komendur og nær niðjatal þeirra frá ættforeldrum að telja yfir sex ættliði. Eins og að líkum lætur hafa niðj- arnir, einkum af yngri kynslóðum, dreifst víða um land og raunar víð- ar. Margir eru þó enn í Skagafirði. Önnur dóttirin, Sigríður, giftist austur á land. Varð hennar maður Guttormur Vigfússon, bóndi, skóla- stjóri og alþingismaður. Bjuggu þau lengstum í Geitagerði í Fljóts- dal. Börn þeirra urðu einnig átta. Árið 1919 tóku börnin upp ætt- arnafnið Þormar. Er Sigríður frá Ljótsstöðum því formóðir Þormars- ættarinnar, sem er langfjölmenn- asti ættleggur Ljótsstaðaættar. Í Ljótsstaðaætt bregður fyrir mörgum kunnuglegum nöfnum. Hafa margir af ætt þessari getið sér orð fyrir lærdóm, athafnir og hagleik. Þó að líklega sé vafasamt að tala mikið um kynfylgju í ætt- um, virðist mér samt tvennt vera algengt meðal Ljótsstaðaniðja. Annað er kaupmennska og versl- unarstörf og hitt hagleikur. Margt er þar um smiði. Eins og áður getur er niðjatal þetta sex ættliðir og því með styttri prentuðum niðjatölum. Það er með nokkuð hefðbundnu sniði hvað upp- lýsingar og ættliðamerkingar varð- ar. Virðist mér það vera vandlega og skipulega unnið. Mikill fjöldi mynda af ættmennum fylgir, svo og af umhverfi elstu ættliðanna. Að loknu niðjatalinu eru ævi- ágrip og ýmis annar fróðleikur um ættforeldra og elstu ættliði. Hefur það verið dregið saman úr prent- uðum og óprentuðum heimildum. Er að því góður fengur. Kafli er um Ljótsstaði á sjö blað- síðum. Þá eru raktar framættir beggja ættforeldra langt aftur. Í bókarlok er síðan nafnaskrá eins og vera ber í riti sem þessu. Lokaniðurstaða mín er sú, að Ljótsstaðaætt sé hið prýðilegasta rit og vel frá því gengið í alla staði. Niðjatal af Höfðaströnd Sigurjón Björnsson BÆKUR Niðjatal Niðjatal hjónanna Sigmundar Pálssonar og Margrétar Þorláksdóttur. Guttormur Þormar annaðist heimildaöflun og bjó til prentunar. Útg.: Ritnefnd Ljótsstaða- ættar. Reykjavík, 2001, 274 bls. LJÓTSSTAÐAÆTT ÚTFLUTNINGUR hesta kom jafnan upp í hugann þegar hlýtt var á hið fagra en átakanlega ljóð Stjörnufákur eftir Jóhannes úr Kötl- um. Ort á þeim tímum er þessar glæsilegu skepnur voru eingöngu seldar til þrældóms í breskum kola- námum og blindaðar áður en þær fóru niður í myrkravítið og kolasagg- ann. Til allrar lukku bíður fákanna sem fluttir eru út til Bandaríkjanna í dag betri og ákjósanlegri heimur. Það kemur m.a. fram í heimildarmynd Hinriks Ólafsssonar (leikari m.m.) að aðstæður eru hinar ákjósanleg- ustu fyrir íslenska hestinn í Vestur- álfu. Loftslag víða heitt og þurrt, engin fluga og ekkert exem, svo nokkuð sé nefnt. Það kemur einnig greinilega í ljós að það er ekki á færi annarra en útvalinna að eiga slíka kjörgripi. Enda eigendurnir aðeins á þriðja hundraðið og hestar af stofn- inum í kringum 1.400. Hinrik og hans fólk ræða við ýmsa einstaklinga tengda hestamennsk- unni vestra. Kaupendur, seljendur, knapa og ekki síst eigendur á öllum aldri. Mikið er rætt við meðlimi Co- vert-fjölskyldunnar, sem hefur verið viðriðin innflutning á íslenskum stólpagripum á annan áratug. Son- urinn m.a. lagt á sig að læra það ill- skiljanlega mál íslenskuna. Við sjáum Rauð, Bleik, Mósa og Skjóna í Arísóna. Dálítið absúrd að líta þessa ferfættu, íslensku heiðurskonsúla með knapa á baki með Stetson-hatta og drynjandi bandaríska kántrítón- list og kaktusa í bakgrunninum. En svona er heimurinn í dag. Þeir fáu Bandaríkjamenn sem komist hafa í kynni við hina einstöku hæfileika og geðslag íslenska hests- ins eru undantekningarlaust uppi í skýjunum. Mikið bar á lýsingarorð- um eins og „lovely, smooth, beauti- ful“, en útflytjendur hafa lagt mesta áherslu á að bjóða þægilega reið- hesta á þessum markaði. Ljúft geð þeirra, yfirferðin, fjórgangur, fimm- gangur; brokk, tölt, skeið, – allt framúrskarandi eiginleikar. Og óþarft að brjóta dýrið niður til að ná þeim fram. Þá stendur Könum hreint ekki á sama um litinn, sumir þeirra a.m.k. velja sér hesta líkt og bíla; eftir litnum. Það er forvitnilegt að berja þessa vini okkar augum í jafn fjarlægu um- hverfi og Kaliforníu og Arísóna, og ekki annað að sjá en vel sé staðið að málum í hvívetna og gott til þess að vita íslenski hesturinn á ekki lengur á hættu að lenda í slaveríi, hans bíða iðagrænar gresjur og höfðingleg umhirða. Líkt og þessi glæsilega skepna og framúrskarandi land- kynning á fyllilega skilið. Myndin Fljúgandi fákar segir þetta án mikilla tilþrifa, framvindan stöðluð og klippingar á milli ís- lenskra og bandarískra aðstæðna áhrifalitlar og ómarkvissar. Kemur innihaldinu til skila á mjög hefð- bundinn hátt. Heiðurskonsúlar á hófum SJÓNVARPSMYND RÚV Umsjón og handrit: Hinrik Ólafsson. Kvik- myndataka og hljóð: Hreiðar Þór Björns- son. Klipping: Jóhann Sigfússon. Tónlist: Steppenwolf, Guðmundur Ingólfsson, o.fl. Samsetning: Örn Sveinsson. Fram- leiðandi: Jón Þór Hannesson. Saga Film 2001. Sunnudaginn 3. febrúar. FLJÚGANDI FÁKAR Sæbjörn Valdimarsson HJÁ Hugleik standa nú yfir æf- ingar á nýjum íslenskum söng- leik, Kolrössu, sem byggist á þjóðsögunni um þær systur Ásu, Signýju og Helgu. Söngleikurinn er eftir dr. Þórunni Guðmunds- dóttur söngkonu sem fer jafn- framt með hlutverk hefnigjörnu álfkonunnar Unu. Alls taka sautján leikarar þátt í sýning- unni, þar af tíu í burðarhlut- verkum, og leikstýrir Jón Stefán Kristjánsson hópnum. Auk Þórunnar má nefna Ágústu Sigrúnu Ágústsdóttur sópran sem fer með hlutverk Ásu, Eyjólf Eyjólfsson tenór í hlutverki hundsins Spaks og Ár- nýju Ingvarsdóttur sópran sem fer með hlutverk yngstu syst- urinnar, Helgu. Frumsamin tónlist tekur um 45 mínútur í flutningi og eru lögin í nokkuð þjóðlegum stíl. Átta hljóðfæraleikarar skipa hljóm- sveitina, strengjaleikarar, blás- arar, píanóleikari, gítarleikari og slagverksleikari. Verkið er gam- anleikur með spennuívafi þar sem fram fer barátta milli flónsku og speki, góðs og ills. Hugleikur ráðgerir að frumsýna Kolrössu hinn 9. mars næstkomandi í Tjarnarbíói og vænta Hugleik- arar þess að sýningin verði einn- ig við hæfi barna. Hugleikur er elsta áhugaleik- félag Reykjavíkur og hefur sýnt 37 verk á þessum tíma sem öll voru skrifuð af Hugleikurum og hafa mörg þeirra verið sýnd hjá öðrum leikfélögum. Hugleikarar æfa nýja söngleikinn, Kolrössu. Hugleikur æfir nýjan söngleik Tekjuskipting á Íslandi. Þróun og ákvörðunarvaldar nefnist önnur árs- skýrsla Hag- fræðistofnunar Háskóla Íslands fyrir árið 2001. Fjallað er um helstu kenningar hagfræðinnar um orsakir tekjuójöfn- uðar og reynt að festa fingur á þró- un þeirra mála hérlendis. Í kynningu segir m.a.: „Í þessari skýrslu er ýmsum spurningum velt upp um ástæður og stefnu ójöfn- uðar og leitast er við að svara þeim í ljósi nýjustu hagfræðikenninga, svo sem í tengslum við alþjóðavæð- ingu og tækniframfarir. Lögð er sér- stök áhersla á að tengja umfjöll- unina íslenskum aðstæðum. Sérstaða landsins er dregin fram, en einnig er reynt að meta áhrif al- þjóðlegra þátta um tekjujöfnuð hér- lendis. Þá eru einnig birtar nið- urstöður af tölfræðilegum rannsóknum á ójöfnuði sem gerðar voru í tengslum við verkefnið. Fjallað er sérstaklega um tengsl búsetu, kynferðis, atvinnulífs, hagsveiflna og tekjuskiptingar. Einnig er efnahags- legur hreyfanleiki meðal Íslendinga skoðaður. Útgefandi er Háskólaútgáfan. Bók- in er 151 bls,, kilja. Verð: 3.500 kr. Hagfræði

x

Morgunblaðið

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.