Morgunblaðið - 19.05.2002, Síða 42

Morgunblaðið - 19.05.2002, Síða 42
MINNINGAR 42 SUNNUDAGUR 19. MAÍ 2002 MORGUNBLAÐIÐ Afi minn lokaði aug- unum og lyfti upp handleggjunum eins og tónlistarstjórnandi þegar hann hlustaði á tónlist sem honum þótti fögur. Hann var eini fullorðni maðurinn sem ég hafði séð gera þetta. Ég varð að bíða þar til tónlistin var þögnuð til að geta talað við hann. Hann var ólíkur öllum sem ég þekkti. Ég hafði unun af að hlusta á sög- urnar hans afa míns. Hann lagði mikla rækt við öll smáatriði og kunni að segja frá svo að hvert atvik varð að spennusögu og ljóði í senn. Það fór hrollur um mig af spennu í hvert sinn er hann sagði mér söguna af því er hann reyndi að kría saman nægu fé til að kaupa hlut í hvernum á Syðri-Reykjum. Hann allslaus draumadrengur sem vildi rækta grænmeti í glerhúsi og svo peninga- mennirnir sem réðu örlögum hans. Hún var líka dramatísk sagan hans STEFÁN ÁRNASON ✝ Stefán Árnasonfæddist við Lækj- argötuna í Reykjavík 30. maí 1911. Hann andaðist á sumar- daginn fyrsta, 25. apríl síðastliðinn, á Hrafnistu í Hafnar- firði og var útför hans gerð frá Garða- kirkju í kyrrþey 6. maí. af því þegar þau amma Áslaug fóru með Ingu dóttur sína nýfædda í vörubíl áleiðis að Syðri-Reykjum með stóran spegil í fartesk- inu sem var hætt kom- inn alla leiðina á hol- óttum vegi. Þau þurftu að ganga síðasta spölin með ungbarn og spegil og hvort annað. Speg- illinn er enn í svefn- herberginu á Syðri- Reykjum sextíu og fimm árum síðar og speglar okkur afkom- endurna. Hún var einnig ávallt jafn áhrifarík sagan af því þegar afi Stef- án var tveggja ára í svefnherbergi foreldra sinna á Skólavörðustígnum og horfði á móður sína og nýfæddan bróður. Hann lagði sérstaka rækt við að lýsa grænum borðlampa þeg- ar hér var komið við sögu og teikn- aði hann annaðhvort í loftið með höndunum eða á blað. Ég veit að all- ir afkomendur hans geta séð þennan lampa ljóslifandi í hugskotssjónum sínum. Sögurnar urðu bara betri eft- ir því sem ég heyrði þær oftar. Það var líkt og þær fléttuðust saman við mig og eru nú hluti af minni reynslu og upplifun. Þó Skólavörðustígurinn hafi breytt um svip síðan afi minn þeystist þar um holtið með vinunum eða ræktaði garðskikann sem mamma hans úthlutaði honum þá er ekki erfitt að gera sér í hugarlund lífið þar fyrir tæpum hundrað árum eftir að hafa hlustað á sögurnar hans afa. Þær eru núna sögurnar mínar líka. Það var mikið ævintýri fyrir barn sem ólst upp í Keflavík að koma í gróðurvin og hlýja gufu hversins á Syðri-Reykjum. Þar var töfralandið þar sem afi var kóngur og amma drottning og ég varð samstundis prinsessa sem sveif um á á milli blóma og hárra trjáa. Afi í skúrnum að brenna platta og krúsir með tón- listina í botni. Amma að töfra upp blóm og jurtir. Ég fékk að vera að- stoðarmaður í plattagerðinni og klippa út myndir og raða diskum í háa stafla. Ég fékk líka að fara í Haukadalinn með afa í hlöðnum bíl af minjagripum með myndum af Gullfossi og Geysi handa ferða- mönnunum sem horfðu forviða á Strokk. Mér fannst ég fá að taka þátt í æsispennandi starfi sem varð til þess að Gullfoss og Geysir dreif- uðust um allan heim á framandi slóðir. Best var að geta haldið í höndina á afa Stefáni og halla höfði að öxl hans á meðan hann strauk mér um vangann og sagði sögur, eða bara þagði. Afi minn sýndi mér að hægt er að upplifa töfra og mikil- fengleika alls sem er ef maður bara vill það. Það þarf bara að halda hjartanu opnu og heitu eins og ís- lenskum hver og vera sá sem maður er. Elín Agla Briem. Það rennur betur og betur upp fyrir mér, eftir því sem aldurinn færist yfir, hversu mikil gæfa það er í lífinu, að hafa hitt fyrir fólk sem maður á samleið með. Ekki nokkur áþreifanlegur hlutur í heimi hér jafnast á við þá gleði sem hlý mann- leg samskipti veita. Það er bæði gömul saga og ný sem verður ekki of oft sögð. Örlögin höguðu því svo að við hjónin kynntumst Stefáni Árna- syni garðyrkjubónda á Syðri-Reykj- um í Biskupstungum, sem kvaddi þennan heim nú á fyrsta degi sum- arsins, og Áslaugu Ólafsdóttur konu hans, sem lést að haustlagi fyrir að- eins sex árum, ekki fyrr en tiltölu- lega seint á lífsleiðinni. Þó hafði Jón, bóndi minn, sem smástrákur var sendur í sveit að Torfastöðum í sömu sveit oftsinnis heyrt á Stefán á Syðri-Reykjum minnst af húsmóður sinni þar á bæ. Sigurlaug prestfrú hafði alveg sér- stakt dálæti á Stefáni sem góðum granna og rómaði hún mannkosti hans mjög. Eins dásamaði hún það gómsæta grænmeti sem hann lagði inn á eldhúsborð til hennar og heim- ilisfólksins, en slíkt góðgæti var heldur fátítt bæði til bæjar og sveita í þá daga. Margur skærrauður tóm- aturinn frá gróðurhúsi Stefáns á Syðri-Reykjum rataði síðan sumarið 1940 upp í súðarherbergi til sama smápilts sem þá um tíma þurfti að liggja þar rúmfastur með aðeins hverareykinn út um gluggann sér til afþreyingar. Þessir sólvermdu Syðri-Reykja tómatar urðu honum æ síðar í huganum öllum öðrum ávöxtum sætari og köstuðu þeir um leið ævintýraljóma yfir töframann- inn sem bara örstutt frá, á næsta bæ, gat framleitt soddan undur. En það vildi svo þannig til seinna að við hjónin tengdumst Stefáni og Áslaugu á Syðri-Reykjum gegnum sameiginlegt áhugamál sem fljót- lega varð flestum áhugamálum yf- irsterkari. Það var þegar börn okkar lögðu saman hönd í hönd út á lífsins braut. Sonur okkar Sigurður og Ás- laug Dóra Eyjólfsdóttir dótturdóttir og fósturdóttir þeirra urðu hjón í Skáholtkirkju árið1993 og eignuðust með tíð og tíma börn og buru. Í börnum þeirra þrem mættumst við síðan öll fjögur svo að ekki verður að skilið. Áslaug eldri fékk því miður ekki að kynnast börnunum smáu en elsti drengurinn Jón fæddist árið eftir að hún dó. Síðan kom í heiminn á einum og sama maídeginum í fyrra lítill telpuhnoðri óg lítill dreng- hnokki, og er þau voru vatni ausin á dýrlegum sumardegi lögðum við Stefán saman kraftana við að halda sem samviskusamlegast á þeim und- ir skírn. Mikil varð gleðin yfir nafn- giftinni þegar þau voru látin heita í höfuðið á okkur – Solveig og Stefán. Nú á kveðjustundu vona ég ein- læglega að litli nafni Stefáns á Syðri-Reykjum og nafna mín tví- burasystir hans megi líkjast langafa sínum í sem flestu, því margt dug- mikið og stórbrotið átti hann til í sín- um ranni og munu aðrir mér kunn- ugri geta betur sagt frá því en ég. Það er þó eitt í fari hans sem mig langar til að draga fram sem til fyr- irmyndar var og gaman væri að niðj- ar hans allir legðu sem mesta rækt við. Það er sú virðing og blíða sem hann í hvívetna sýndi bæði mælend- um sem málleysingjum. Íslendingar hafa löngum haft á hraðbergi vísur um hreinlega allt sem nafni tjáir að nefna. Eina slíka langar mig til að draga fram úr hug- arfylgsnunum eftir austfjarðaskáld- ið Pál Ólafsson, sem sérdeilis vel gæti átt við Stefán frá Syðri-Reykj- um. Með henni kveð ég hann nú í hinsta sinni um leið og ég þakka honum margar ljúfar stundir. Orð þín vóru æ svo hlý og atlot þess á milli, umgengnin þín æ og sí einhver mesta snilli. Solveig Jónsdóttir. Það mun hafa verið haustið 1945, að leiðir okkar Haraldar Jó- hannssonar lágu fyrst saman; á Hressingar- skálanum við Austur- stræti. Hann sat þar ásamt öðrum Skagamanni, Jóni Ás- mundssyni, sem síðar átti eftir að verða kunnur undir nafninu Jón Óskar. Haraldur var þá í Menntaskól- anum og las undir stúdentspróf. Við hittumst sjaldan, og varla er hægt að segja að við kynnumst fyrr en síðla sumars ’46 útí kóngsins Köb- enhavn. Þar hittumst við stundum í samnefndu konditóríi og drukkum vont kaffi. Mér fannst maðurinn nokkuð óvenjulegur meðal Íslendinga sem þá voru í Höfn. Hann var mjög reglusamur, manna snyrtilegastur, háttprúður svo af bar, vel lesinn, leiddi aldrei umræðuna inn á per- sónulegar brautir, hvorki varðandi sjálfan hann né aðra. Umræðuefni hans voru heimsmálin og listir, einkum bókmenntir. Mér er minn- isstætt að hann bauð mér heim til sín á jólakvöld. Hann átti heima við H.C. Ørstedsvej og hafði fengið sendan íslenzkan mat að heiman: svið, slátur, harðfisk, hangikjöt og annað góðmeti. Þessu renndum við niður með ropvatni og ræddum heimspólitík og bókmenntir langt fram á nótt. Ekki minnist ég þess, að við höfum rætt mikið um jóla- barnið. Eitthvað hittumst við í Reykjavík sumarið ’48. Þá hafði hann þýtt ásamt Jóni Óskari bók H. Pearsons um réttarhöldin yfir Oscar Wilde, og Ragnar í Smára fékk mig til að yfirfara þýðinguna. Það var ekki fyrr en í London haustið ’49 sem ég kynntist Haraldi að ráði. Hann var þá farinn að lesa hagfræði við Lundúnaháskóla, og HARALDUR JÓHANNSSON ✝ Haraldur Jó-hannsson fædd- ist í Reykjavík 7. júlí 1926. Hann lést 18. mars síðastliðinn og fór útför hans fram í kyrrþey frá Foss- vogskapellu 25. mars. næsta vetur hittumst við oft. Hann hafði út- vegað mér ágætt hús- næði í rólegu hverfi í North Finchley þar sem ég undi mér vel nokkuð á annað ár. Við hittumst þá iðu- lega til að ræða heimsmálin og bók- menntirnar, m.a. þá ráðgátu hvert væri hið íslenzka ljóðskáld sem birti kvæði sín undir nafninu Anon- ymus. Einhverju sinni vildi hann endilega sýna mér nóbelskáldið Thomas Eliot og kvað ekkert auðveldara; við þyrftum aðeins að mæta til messu í kirkju eina í Kensington, þar sem skáldið væri djákni eða svo gott sem. Þetta gerðum við. Og undir miðri messunni kom skáldið með söfnunarbauk sem hann rak á löngu priki inn í hvern kirkjubekk, og að sjálfsögðu létum við eitthvert klink í baukinn einsog allir aðrir, svo að guðs kristni mætti eflast í landinu. Við hittumst oft þennan vetur. Og til er mynd sem götuljósmynd- ari tók af okkur nálægt Marble Arch. Ég held á bók sem hann hafði lánað mér: leikgerð Íslandsklukk- unnar: Snæfríður Íslandssól. Svo hvarf hann heim um vorið og var sumarlangt heima einsog jafnan á námsárum sínum. Árin liðu. Stundum leið langur tími milli þess sem við sáumst, og oft hafði ég fáar spurnir af honum. En haustið 1951 gerði hann mér mikinn vinargreiða og alveg óum- beðið. Hann útvegaði mér herbergi hjá móðursystur sinni, Gunnfríði Ebenezersdóttur, einhverri elsku- legustu konu sem ég hef kynnzt. Í herbergi þessu bjó Haraldur á sumrin, og þangað hafði ég oft kom- ið til Sigfúsar Daðasonar, sem var þar til húsa á vetrum, áður en hann fór til náms í París. Þetta litla hús á horni Lindargötu og Smiðjustígs stendur enn og verður vonandi varðveitt, í stað þess að reisa þar skýjakljúf. Hálf öld er liðin síðan þetta var, og margt hefur gerzt í heimsbyggð- inni; margt farið á annan veg en við vonuðum á meðan við vorum ungir. Að loknu námi hóf Haraldur störf hér heima; var stjórnarformaður Útflutningssjóðs og Hlutatrygg- ingasjóðs á árunum 1957 til ’62. Hann tók einnig þátt í störfum Sameiningarflokks alþýðu, sósíal- istaflokksins, en var jafnan óáheyri- legur ræðumaður, stundum langt á undan sinni samtíð í viðhorfum og kolómögulegt efni í alþingismann. Hann brá því á það ráð að hverfa úr landi og láta fjarrar þjóðir njóta menntunar sinnar. Á árunum 1964 til ’68 var hann fyrirlesari í Malaja, og í Jóhannesarborg í Suður-Afríku var hann frá 1969 til ’71. Eftir það kom hann heim og gerðist hagfræð- ingur hjá Framkvæmdastofnun rík- isins árin 1973 til 1977. Einn helzti efnahagsráðgjafi vinstristjórnar Hermanns Jónassonar hafði hann verið á árunum 1956 til ’58. Síðustu árin starfaði hann sjálfstætt. Langir tímar liðu svo, að við sáumst ekki nema með höppum og glöppum. Aldrei heimsótti ég hann, nema í þetta eina skipti á jólunum í Köben. Hann gerði heldur ekki tíð- reist til mín. Þó heimsótti hann mig í síðasta sinn snemma á þessu ári og virtist þá hafa fengið furðu góða bót þeirra meina sem hrjáð höfðu hann undanfarin ár. Þann 18. marz var hann allur. Menn hafa ekki alltaf verið á einu máli um það hvort Haraldur hafi verið maður einmana og jafnvel átt bágt. Ég er ekki þeirrar skoðunar að svo hafi verið. Hann kvæntist að vísu aldrei og bjó alltaf einn, bæði hér heima og erlendis. En áhuga- mál sín átti hann, og hann var sí- fellt að auka við þekkingu sína slík- ur málamaður sem hann var; og ekki má gleyma þeim fræðiritum sem eftir hann liggja, því hann var mjög starfsamur. Skáldskap fékkst hann aldrei við, svo vitað sé. En eina samtalsbók skrifaði hann; sam- töl við verkalýðsleiðtogann Ólaf Friðriksson. Ekki held ég að hann hafi átt neinn öfundarmann, og áreiðanlega öfundaði hann engan. Hann var um- talsfrómur og höfðaði til skynsemi viðmælenda sinna fremur en tilfinn- inga. Hann reyndi aldrei að vera fyndinn, en hafði lúmskan húmor og hló lágt. Alla tíð var hann mjög neyzlugrannur og mesta furða hvað hann hélt lengi heilsu. Hann var manna kurteisastur, einkar barn- góður og vildi öllum vel. Slíks manns er gott að minnast. Elías Mar. Elsku amma mikið er nú erfitt að kveðja þig, þú varst alltaf svo góð við mig. Það var alltaf svo gott að koma til ykkar afa, alltaf var ég velkomin. Við áttum margar góðar stundir saman síðasta sumar þegar ég labbaði oft til þín á milli æfinga í fimleikunum, þá gafstu mér alltaf að borða, svo spiluðum við og spjölluðum saman. Þú komst allt- af með útbreiddan faðminn þegar ég kom og kysstir mig. Það verður skrýtið að koma í Skorradalinn og þú verður ekki þar. Minningin um þig elsku amma mun lifa í hjarta mínu. Ég skal reyna að vera góð við afa fyrir þig. Ég finn, hve sárt ég sakna, hve sorgin hjartað sker. Af sætum svefni að vakna, en sjá þig ekki hér; því svipur þinn á sveimi í svefni birtist mér. Í drauma dularheimi ég dvaldi í nótt hjá þér (K.N.) Þín Sara Sif. Elsku amma mín, það er svo sorg- legt að þú sért dáin, þú varst alltaf svo góð amma. Alltaf þegar ég kom þá knúsaði ég þig, húðin þín var svo mjúk og þú kallaðir mig svo oft pönnukökukónginn þinn. Ef þú viss- ir að ég var á leiðinni þá varst þú yf- irleitt búin að baka pönnukökur þeg- SVANFRÍÐUR ÖRNÓLFSDÓTTIR ✝ Svanfríður Örn-ólfsdóttir fædd- ist 4. mars 1920 á Suðureyri í Súg- andafirði. Hún lést á krabbameinsdeild Landspítalans við Hringbraut 1. maí síðastliðinn og var útför hennar gerð frá Bústaðakirkju 13. maí. ar ég kom. Guð geymi þig, elsku amma mín. Leiddu mína litlu hendi, ljúfi Jesús, þér ég sendi bæn frá mínu brjósti sjáðu, blíði Jesús, að mér gáðu. (Ásmundur Eiríksson.) Nú legg ég augun aftur, ó, Guð, þinn náðarkraftur mín veri vörn í nótt. Æ, virst mig að þér taka, mér yfir láttu vaka þinn engil, svo ég sofi rótt. (Þýð. Sveinbjörn Egilsson.) Þinn Sveinn Aron. Hann læðist inn í huga minn og langt þar gægist inn. Hann laumast inn í hjartað og lengst þar inn sig grefur. Það er hinn sári söknuður er seytlar það ég finn og sáru angri veldur er tári um kinnar vefur. Þig kveð ég kæra frænka og klökk í huga finn, að hverfult er oft lífið í okkar kalda heimi. Þá hlý mér verður huggun í hug minn líta inn þar finna fagra mynd af þér er ávallt vel ég geymi. Er leggur þú á veginn sem leið oss allra er hve ljúft er mér að þakka þá leiðir lágu saman. Ég bið að góðir englar og Guð nú fylgi þér og gæti þess á himnum þér fylgi gleði og gaman. (Laufey Magnúsdóttir.) Blessuð sé minning þín, kæra frænka. Innilegar samúðarkveðjur send- um við Óskari og fjölskyldu hans. Laufey Magnúsdóttir og fjölskylda.

x

Morgunblaðið

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.