Tíminn Sunnudagsblað - 20.09.1964, Blaðsíða 8

BRÉFIN FRÁ ANDRÉE
HEIMSKAUTSFARA
og veiðistöðunum utan Ennis. Vopn-
uðust menn því, sem hendi var næst
, — stöngum, rám, árum og brodd-
stöfum. Höfðu dregizt saman um
hundrað og fimmtíu menn, er skip-
ið lónaði inn með landinu milli Önd-
verðarness og Gufuskála.
Finnur Jónsson var fyrír nokkru
orðinn sýslumaður Snæfellinga og sat
l á Sveinsstöðum undir Enni. Lítt
virðist hann hafa haft sig frammi
þar ytra, en bréf skrifaði hann í
snatri á íslenzku, dönsku og
latínu til foringja hins ókunna skips.
Var nú vandinn sá að finna menn,
sem vildu leggja sig í þá hættu að
færa skipsforingjanum bréfið. Til
þeirrar farar munu fáir hafa
verið fúsir. En hvort sem
um það var þingað langa
stund eða skamma, þá varð það
úr, að tveir menn stígu á kænu og
settust undir árar. Þessir menn voru
Ólafur Björnsson, er þá var bóndi
á Kjalvegi, og búðsetumaður einn
af Sandi, Sigurður Jónsson í Salabúð.
Má hafa það fyrir satt, að engir nema
fullhugar hafi léð máls á því að tak-
ast þessa för á hendur.
Nú höfðu komumenn skotið út
báti. Steig þar á margt manna, og
var bátnum stefnt upp í Skarðsvík,
nokkuð utan við Gufuskála. Urðu
þeir Ólafur á vegi skipsbátsins og
vildu fá mönnum þeim, er á honum
voru, bréf sýslumannsins, en þeir
bentu til skips og vildu ekki veita
bréfinu viðtöku. Héldu þeir Ólafur
þá áfram að skipshlið, afhentu þar
bréfið, án þess að þeim væri neitt
gert til miska. Sneru þeir síðan aft-
ur til lands og sögðu heimamönnum,
að þeir skyldu fleygja frá sér vopn-
um sínum, því að skipsmenn færu
með friði. Meðan þessu fór fram
höfðu tuttugu menn farið á njósn út
Skarðsvík, þar sem skipsbáturinn tók
land, en meginliðið beið átekta. Urðu
njósnarmenn harla fegnir, er þeir
sáu, að komumenn voru óvopnaðir og
tóku ofan fyrir landsmönnum
í kveðjuskyni.
Liðsforingjar, sem í flokknum
voru, höfðu nú tal af Finni sýslu-
manni og gerðu honum skiljanlegt,
að þeir vildu sigla til hafnar í Ólafs-
vík. Voru þeir Ólafur og Sigurður
sendir út í skipíð á ný til þess að
veita komumönnum þá aðstoð, sem
þeir þörfnuðust. — Skip þetta hét
; Pitthein, og er í heimildum sagt hafa
i verið „fransk-batavískt lýðveldis-
skip“ fra Súrinam í Suður-Ámeríku,
, og var á því hundrað og sjötíu manna
áhöfn. Bendir þó ýmislegt til þess,
, að skiptið hafi í rauninni verið hol-
, lenzkt. Leki hafði komið að skipinu,
i og varð að dæla í sífellu til þess
að halda því á floti. Komu þeir Olaf-
• ur því heilu og höldnu til Ólafsvík-
' ur, þar sem það var fram undir lok
maimánaðar, og mun frammistaða
Veturinn 1899 fór Jóhann Magnús
son, bóndi á Rifi á Melrakkasléttu,
til selveiða út á ís, sem var víð land
ið. Ekki er þess getið, hvort hann
varð fengsæll á seli, en í þessari
ferð fann hann flösku, sem í var
bréf. Hirti hann flöskuna eins og
lög gera ráð fyrir og hafði hana
heim með sér, og kom nú í ljós, að
bréfið í henni var jneð stimpli Sví-
ans Salómons Ágústs Andrées, sem
lagt hafði af stað
frá Svalbarða við 3.
mann í loftbelg 11.
júlí 1897 og ætlaði
til noiðurskautsins,
en ekki komið
fram. Var bréfið
áritað til stjórnar
heimskautsleiðang
ursins í Gautaborg
og þess óskað, að
finnandi kæmi því
til næstu póst-
stöðvar.
Um þessar mund
ir var Páll kandi-
dat Bjarnason á
Sigurðarstöðum á
Sléttu. Var farið með bréfið til hans,
og opnaði hann það, en fékk ekki les
ið. Var það síðan sent til útlanda.
Um svipað leyti fannst annað bréf
frá Andrée í korkvarinni flösku í
Króksfirði. Með það var farið til
Borðeyrar, þar sem það var opnað.
Hafði bréf þetta verið skrifað sama
daginn og þeir Andrée lögðu af
stað frá Svalbarða og þeir félagar
allir skrifað nöfn sín undir
það. Sögðu þeir þar, að þeir væru
þeirra þennan dag hafa verið mjög
rómuð á sinni tíð.
★
Áður en skilizt er við þetta mál
skal þess svo getið, að fyrr í þess-
um þáttum er ranglega sagt, að Ólaf-
ur á Munaðarhóli hefði smíðað pre-
dikunarstólinn í Ingjaldshólskirkju
og skorið á hann postulamyndir. Pre-
dikunarstóllínn var þýzkur að upp-
runa og tréskurðurinn verk þarlendra
manna. Kirkjuna smíðaði Ólafur ár-
ið 1796.
Það er og rangt, að Keflavík hafi
verið eign Kolbeinsstaðakirkju. Hún
var hálf konungseign, og hálf eign
Miklaholtskirk j u. Staðarstaðarkirk j a
átti Gufuskála og Hítardalskirkja
Hellu, sem var sjálfstæð jörð innan
við Höskuldsá, og voru þar sjö búð-
setumenn í kringum 1800. Þá bjó
þar Guðmundur Jónsson, kunnur
skammt norðan við Svalbarða í sex
hundruð metra hæð yfir sjó og liðí
öllum vel. Kváðust þeir hafa fleygt
fleiri flöskum í sjóinn, og ef til vill
hefur það verið einhver þeirra, sem
barst að landi á Sléttu.
Teódór Ólafsson ar um þetta
leyti verzlunarstjóri á Borðeyri, og
sendi hann hinn fóthvatasta mann,
er völ var á, með bréfið suður til
Reykjavíkur, þar sem það var fengið
landshöfðingja í hendur. Mun hann
hafa sent það utan með fyrstu ferð.
Það er aftur á móti af þeim
Andrée og félögum hans að
segja, að örlög þeirra urðu
ekki kunn fyrr en í ágústmánuði
1930. Þá fann áhöfn norsks selveiði-
skips, er Brattvogur hét, bækistöð
þeirra félaga á Hvítey, ásamt dagbók
um þeirra, vel læsilegum, og leifum
af farangri þeirra. Þeir höfðu neyðzt
til þess að yfirgefa loftbelginn á ísn
um, um tvö hundruð og áttatíu kíló-
metra frá þeim stað, þar sem förin
hófst. Þeir komust til Hvíteyjar 5.
október um haustið, þar sem einn
þeirra dó skömmu síðar. Hinir báðir
dóu einnig bráðlega, enda voru þeir
illa búnir að skjólfatnaði. Líkin kom
ust til Stokkhólms 5. október 1930,
réttum þrjátíu og þremur árum eftir
að þeir tóku land á Hvítey.
Síðasta bréfið frá Andrée, sem
fram kom, flutti bréfdúfa til Stokk-
hólms, og var það skrifað 19. júlí
1897 — hinn sama dag og loftsigl-
ingunni lauk. Þá var enn allt í góðu
gengi.
(Heimild: ísland, Vor Tids Leksi-
kon).
garðyrkjumaður, er meðal annars
ræktaði grænkál og hvítkál, og munu
þeír Björn Björnsson og Jón reið-
ingur hafa komið bangað eftir hans
dag. Salthúsin í Rifi og Keflavík lét
Jakob Severin Plum, kaupmaður í
Ólafsvík, reisa skömmu fyrir alda-
mótin gegn harðri andspyrnu sumra
Snæfellinga, einkum séra Sæmundar
Hólms, er óttuðust, að saltfiskverkun
hefðí það í för með sér, að sveita-
bændur fengju ekki keypta skreið.
(Helztu heimildir: Dómabók, dóms
skjöl, skiptabók og bréfasafn Snæ-
fellsnessýslu, hreppsbók og sátta-
bók Neshrepps utan Ennis, Lands-
yfirréttardómar, manntal 1801,
Lbs. 166 8vo., Lbs. 1146 8vo., Reise-
iagttagelser eftir J.S.Plum, Histori-
en om mín Handel eftir J.S. Plum,
Árbælcur Jóns Espólíns, Sögur af
Snæfellsnesi eftir Oscar Clausen.
t.»i J'«t» Vj
MV . / l \0
/V* >' iv
/ 0 °
•,
SUXS,
C -
. /
872
T í M 1 N N — SUNNUDAGSBLAÐ