Tíminn Sunnudagsblað - 20.06.1965, Blaðsíða 6

srtöfum a-b og herra ögtriundsens
signeti. Þar eftir var þetta niðurlagt
í eina kistu, sem og svo var for-
sigluð með áðurnefndum signetum.“
Einar Þórðarson kvaðst eiga sjóð-
inn í skinnskjóðunni, hér um sjötíu
spesíur, en tal krónupeninga gat
hann ekki tilgreint. „Eitt ógrundað
svar kom — hann ætti betala herra
ísfjörð eina skuld.“ — Steinmóður
svaraði engu. Einar sagði siðar í vott-
anna áheyrn, að þeir hefðu verið
tveir um innbrotið án meðvitara.
Næsta dag var enn tínt saman lít-
ilfjörlegt dót, er fangarnir áttu: Eng-
elskur sjálfskeiðungur, hárgreiða,
„nokkuð af hestahófsnöglum" og
bandspottar.
Svo er að bíða og sjá hvað setur.
En staðgengill sýslumannsins er deig-
ur að ganga í dansinn. Það verður
óþolinmóðum löng bið. Séra Jón
sendir annan boðbera suður í Breið-
dal, þá var kominn 7. nóvember og
þolinmæði á þrotum.
Það er þó ekki hangið aðgerðar-
laust í Örums-húsi: Spjallað er við
fangana. í fyrstu voru vífilengjur í
svörum, en þeir urðu opinskárri, er
frá leið. Prestur lofaði, að þeir yrðu
nokkurn veginn fríir, ef þeir segðu
satt. Það losnaði um málbein, þrátt
fyrir þagnareið — sitt af hverju sagt
um tildrög og framkvæmd kirkju-
ránsins. Á leiðinni ofan yfir „gekk
stóri kassinn í stykki austan til í
Ketilsstaðahálsinum við ána Köldu-
kvísl.“ Það er ýmislegt í viðburðarás-
inni.
Séra Jón verður ioks úrkuia von-
ar um, að Þórður á Ósi láti sjá sig
— og gætir lítilla hlýinda í mágaást-
inni. En hér verður ekki hímt í höm
til eilífðarnóns. Tæpast gæti talizt
goðgá, þó að reynt væri að klóra í
bakka og taka upp sjálfsvörn, ef
ævintýrariddurum á aö haldast uppi
að virða að engu eignarrétt annarra
manna.
Anno 1803, 8. dag nóvembermán-
aðar, setti séra Jón í Vallanesi fund
í kaupmanns Örums-húsi í Eskifjarð-
arkaupstað. Fundargerð var færð á
tveim tungumálum: dönsku og ís-
lenzku. Presturinn vill gera heyrin-
kunnugt, hvaða fjármunum var úr
kirkjunni rænt, því að eigi hefur allt
endurheimzt. Einnig ætlar hann að
spyrja fangana, svo að vottfastur
verði þeirra framburður til bévísing-
ar um ránsmálið.
Séra Jón innir að því við verzl-
unarmanninn, Knút Schiöth, hvort
hann vilji taka af sér eið. Því er
svarað neitandi. En í sama mund
ber að af tilviljun Lewer faktor við
Kyhnsverzlun í Reyðurfirði. Hann
gengur undir áraburð guðsmannsins,
en Schiöth vék út meðan eiðurinn
var fluttur.
Þá „promemoríu“ las prestur af
skrifuðu blaði svohljóðandi:
„Það sver ég, Jón Stefánsson, prest
ur til Vallaneskirkju, og segi almátt-
ugum guði og þessari fólkssamkomu,
að þann annan nóvember síðastlið-
inn fyrirfann ég og mín kona okk-
ar kirkjú svoleiðis á sig komna:
Glerglugginn í kórnum á fremri
síðuna var upp brotinn og í kirkj-
unni ein tvílæst snikkaraverkskista
uppbrotin, (slúttanlegast eftir öllu
áliti með dönsku sporjárni upp brot-
in), út af hvörri kistu nóttina fyrir
hafði verið burt stolinn einn tré-
kassi með messingslás fyrir og þar
við hangandi lykli. í þessum kassa
voru forvaraðir átta hundruð ríkis-
dalir til gamals spesíetals, hvar i
bland vóru þrjú hundruð nýjar spesí-
ur og fjórtán gamlar spesíur, 102
hálfar engelskar spesíur, einn eng-
elskur gulldúkat, 26 hollenzkir ein-
fætlingar, hitt annað í heilum og
hálfum krónum og ríksortum.
Fyrir utan þennan kassa, sem var
burt stolinn, höfðu og svo út af öðr-
um fjórum minni kössum verið út-
valdir og burt stolnir í heilum pen-
ingum, hvar af sumir tilheyrðu kirkj-
unni og sumir mér sjálfum, í það
allra ringasta 63 rdl. spesíe.
Hér fyrir utan voru þar margir
aðrir hlutir í kirkjunni svo mikið
fordérfaðir, kistur um veltar, klæði
sundur rifin, og margir hlutir með
blóði yfirstökktir, svo ég ekki get
enn nú til fulls þetta fullkomlegar
útskýrt, því ég veit enn nú ekki
sjálfur, hvað mikið í kirkjunni hef-
ur veriö fordérfað og burt stolið.
Svo sannarlega hjálpi mér guð og
hans heilaga orð.
Jón Stefánsson,
prestur til Vallaneskirkju.
í vora áheyrn hefur nefndur prest-
ur, herra Jón Stefánsson, svoleiðis
korporlega gefið yfirlýsingar um allt
það áðurnefnda með sínum eiði.
Það attestera:
Andréas Fridrich Lewer, faktor
á Reyðarfirði.
G. Ögmundsson.
M. Hartmann.
A. Börresen.
H. Nielsen Melbye.
J. H. Biering.
G .Indriðason."
Guðmundur Ögmundsson lagði svo
fram skýrslu um handtöku fanganna,
sem sátu í vörzlu uppi á lofti þarna
í húsinu, og hvað fannst í -fórum
þeirra.
Steinmóður Oddsson var inn kall-
aður, „laus og liðugur" og fyrir
hann lagðar liðlega tuttugu spurn-
ingar, er hann svaraði hiklaust og
skilmerkilega. Þegar Einar Þórðar-
son mætir, eru sömu spurningar end-
urteknar. Svör fanganna i öllu sam-
hljóða.
Svarið við fyrstu spurningunni lof-
aði æsispennandi viðburðum, sem
tekið gætu í hnúkana, líkt og svipti-
byljir milli austfirzkra fjalla.
— Hver var upphafs ráðamaður til
innbrotsins í Vallaneskirkju?
— Snikkarinn Þorsteinn Melsteð
á Helgustöðum.
Einar Þórðarson brauzt fyrst inn
í kirkjuna og var með sporjárn, sem
Melsteð hafði afhent honum í því
tilliti að brjóta kistuna upp með því.
Síra Jón Stefánsson spyr:
— Varst þú sá, sem braut upp
kistuna með Melsteðs sporjárni?
— Já, ég var sá hinn sami, svar-
aði Einar.
— Hvor af ykkur tók á móti þeim
stóra kassa?
— Ég sjálfur bar hann út, svaraði
Steinmóður.
Einar Þórðarson safnaði saman
peningum úr minni kössunum. Síra
Jón spyrhann að lokum:'
— Hafið þið Steinmóður þá ráð-
ið þessum fyrirtökum?
— Nei, Melsteð hefur lagt orð til
þess alls saman.
— Hvemig kunnu Melsteð eða þið
Steinmóður að vita, hvar mínir pen-
ingar voru?
— Melsteð hefur útspurt það af
Jóni Jónssyni í sumar, hvar yðar
preningar væru forvaraðir.
Hinn níunda mánaðarins var rann-
sókn málsins lítið sinnt. Voru að vísu
raktar garnir úr föngunum til upp-
bótar á áður gerðar játningar. Þær
: irheyrslur stóðu stutta stund. En
vegna óveðurs var ekki lagt út í nein
stórræði þennan dag.
7. Húsranusókn á bæ sýslumanns.
Þess er áður getið, að Þórður
sýslumaður Thorlacius sat í Eski-
fjarðarkaupstað fyrsta veturinn á fs-
landi. Hann keypti þar i firðinum
hús og jörð af ekkju fyrirrennara
síns. Fluttist þangað um vorið, en
seldi samsumars. Frú Gyða segir í
Endurminningum:
„Maðurinn minn gerði svofelldan
samning við verzlunarstjórann og
verzlunarþjóninn á Reyðarfirði, að
við skyldum fá húsnæði þeirra til
íbúðar gegn því, að þeir fengju fæði
hjá okkur, „þeir ætluðu sjálfir að
halda til í sölubúðinni."
Vorið 1803, síðara hiuta maímán
aðar, sigldi kaupskip inn Reyðar
fjörð og hvarf til Eskifjarðar. Næsta
dag riðu sýslumannshjónjn þangað
að leita frétta. Óþolinmæði er aug-
Ijós. Það er eins og eitthvað sérstakt
búi undir. „Við fengum töluvert af
fréttum frá Kaupmannahöfn,“ segir
frú Thorlacius, en nefnir eigi hverj-
ar voru.
Það er vitað mál, að þau áttu in-
mitt von á mikilvægum fréttum með
vorskipunum .Faðir frúarinnar kom
til þeirra í heimsókn sumarið áður
og hjálpaði til við biiferlafhitning
534
T f M I N N — SUNNUDAGSBLAÐ