Tíminn Sunnudagsblað - 20.08.1967, Blaðsíða 13

Francis Drake (um 1540—1596) var hinn mesti ævintýramaður. Ungur að árum
tók hann að leggja stund á sjórán og Var jafnan fc4ngsæll. Hnattferð hans færði
honum mikinn auð, og auk þess sló Elísabet drottning hann heimkominn til
riddara. Eftir þetta hófst Drake til mikils frama í sjóher Englendinga, stjórn-
aði árás á spænska flotann í Cadizhöfn árið 1587 — „sveið skeggið á Spánarkon-
Wngi," eins og það var kallað — og var í forystuliði Englendinga á Ermar-
sundi árið eftir. Drake féll i ónáð um skeið, en var skipaður flotaforingi á ný
árið 1595 og dó á hafi úti.
átta í landinu, og var það ekki
fyrr en á dögum dóttur Hinriks,
Élísabetar 1. (1558—1603), að hún
nýja kirkja fékk á sig nokkuð
varanlegt snið. Samkvæmt þessum
nýja sið’ var reynt að gera sem
flestum til hæfis með því að fara
bil beggja í trúarsetningum og
guðsdýrkun. Niðurstaðan varð því
sú, að enska kirkjan fullnægði
hvorki kröfum kaþólskssinnaðra
né ákafra mótmælen'da, og voru
margir mjög óánægðir með hana.
En þrátt fyrir ókyrrð og trú-
málaátök innanlands, var síðari
hluti 16. aldar tíniabil mikilla
andlegra og efnahagslegra fram-
fara og grósku, og þá áttu sér
stað margvíslegar þjóðfélags-
breytingar. Sjónhringurinn víkk-
aði, og menn voru ekki Ieng-
ur eins háðir því, sem var að
gerast heima eða í næsta nágrenni,
og áður var heldur sneru sér að
fjarlægari verkefnum. Kom þetta
greinilega fram í því, að
verzlun og siglingar jukust
stórum og sífellt fleiri at-
hafnamenn íærðu út kvíarnar
og hösluðu sér völl á nýjum vett-
vangi.
Margir dugmiklir Englending-
ar fylgdust af áhuga með því, sem
var að gerast i Evrópu og Ameríku
á 16. öld. Það fór ekki fram hjá
þeim, hvað nýlendur Spánverja
og Portúgala voru arðvænlegar.
Þeir vildu gjarna sjálfir verða hlut-
gengir þátttakendur í kapphlaup-
inu um auð og yfirráð á fram-
andi slóðum. En við ramman reip
var að draga, þar sem nýlendu-
veldin töldu sig hafa þar einka-
rétt og vildu ógjarnan hleypa
öðrum að kjötkötlunum.
Fyrst í stað beindist áhugi
Englendinga einkum að því að
finna nýjar siglingaleiðir til Asíu.
Þannig hafði Hinrik 7. gert út
leiðangur til Norður-Ameriku ár-
ið 1497, aðeins fimm árum eftir
að Kólumbus fór fyrstu ferð sína
vestur. Þessum leiðangri stjórnaði
ítalskur rnaður, John Cabot að
nafni, og erindið var ekki að
kanna lönd í Ameríku, heldur
miklu fremur að finna hina svo-
tiefndu norðvesturleið til Ind-
íands og Kína, þar sem sagnir
hermdu, að gnægðir væru gulls
t»g grænna skóga Árangur af við-
FYRRI HLUTI
leitni Cabots var nauðalítill, því
að hann varð að snúa heim frá
ströndum Nýfundnalands sakir
ísa og þoku. En engu að síður
gátu Englendingar löngu síðar
vitnað til þess, að þeir hefðu fyrst-
ir manna byrjað að kanna Norð-
ur-Ameríku, og gert tilkall til yfir-
ráða þar á þeim forsendum. Á 16.
öldinni voru svo gerðir út margir
leiðangrar til að leita norðvestur-
leiðarinnar norðan Ameríku og
norðvesturleiðarinnar norðan
Rússlands til Asíu. Þótt hvorugt
tækist, þá varð þessi viðleitni
mjög til þess að þjálfa menn í
löngum sjóferðum og auka þeim
áræði. Einnig urðu siglingarnar
austur á bóginn til þess, að Eng-
lendingar tóku upp mjög ábata-
söm viðskipti við Rússa. Verzlun
sú var einkum i höndum Moskvu-
félagsins, sem stofnað var 1555.
Mörg önnur verzlunarfélög sigldu
í kjölfar þess. Það, sem síðar
varð þeirra öflugast, Ensk-ind-
verska félagið, var stofnað alda-
mótaárið 1600.
Áhugi Evrópumanna á nýjum
og framandi löndum var mikill
og fór sífellt vaxandi á 16. öld.
í Englandi voru þannig fjölmarg-
ir, sem hvöttu til þess í ræðu og
riti, að stofnaðar yrðu enskar ný-
lendur. Margir bentu einmitt á
Norður-Ameríku sem sérlega vel
hæfa til landnáms. Þessir áhuga-
menn bentu á, að hafa mætti
margvíslegan hagnað af nýlend-
um, bæði beint og óbeint. Ný-
lendur mundu sjá heimalandinu
fyrir dýrum málmum og margvís-
legum hráefnum. Slíkt þótti afar
eftirsóknarvert á þessurn tímum,
er hagfræðikenningar kaupskap
arstefnunnar voru drottnandi.
Einnig var á það bent, að margir
mundu flytjast burt og setjast að
í nýlendunum. Kæmi það í veg
fyrir offjölgun fólks í heimaland-
P í IV! I N N — 8UNNUDAGSBLAÐ
709