Tíminn Sunnudagsblað - 21.11.1971, Blaðsíða 18

Hannes M. Þórðarson:
Forystu-
Mosi
Fellur á í flúðum,
fágar hverja snös.
Bláum hyljum birfasf
blóm og fjallagrös.
Háan stendur hamar,
horfir yfir dal,
fallegur á fæti
fráneygt sauðaval.
Fnæsir nú og finnur
ferleg hamra-skörð
léttur fer sem leiftur
lyng og móabörð.
Vitur, snjall og virtur,
velur heiðaslóð.
Ramma, græna rúnin
rann í merg og blóð.
smíðaður fjöldi hluta, sem nú eru
að mestu úr gildi gengnir, en þá
voru lífsnauðsynlegir, svo sem
skeifur, ljábakkar, skautar, lamir,
ristuspaðar, heyhnífar, heynálar —
og mætti svo lengi telja. Á eldsmiðj
unni voru líka aðaldyr hússins,
stórar, með einhverri voldugustu
skrá, sem ég hef séð, og var lista-
smíði Kristins. Oft járnuðum við
hesta þar inni á vetrum, ef ónáðugt
var úti.
Vesturendinn var fullur helm-
ingur hússins, með fjölda verk-
færa. Rúmfrekastur var þar stóri
rennibekkurinn, kóróna smiðjunn-
ar, sem leysti margan vanda, með-
al annars frystivélanna, eftir að
þér komu til Kópaskers, og fjöl-
margra annarra véla, loks bílanna,
þegar þeirra öld rann upp. Þar var
og annar minni rennibekkur til
málmsmíða, og margt smærri véla
og tækja. Verður fæst af því talið,
sem þarna var fengizt við, meðal
annars fékk Kristinn sér efni í nið-
ursuðudósir og smíðaði sér tæki
(valsa) til að krækja þær og forma.
Þessa vetur, sem ég var þar. smið-
uðum við dósir í allstórum stíl fyr-
ir nálægar sveitir. Gæti ég trúað
því, að hann hefði gjört þáð einna
fyrstur hérlendis. Auk þess að
smíða búshluti, var alltaf mikið um
viðgerðir á þeim — þar með á
byssum, sem f þá tíð voru mönn-
um þörf tæki f örðugri lífsbaráttu,
en engin l'eikföng. Þá komu menn
oft — jafnvel út fjarlægð — með
vélbáta til viðgerða, biðu þeir þá,
meðan viðgerð fór fram, og höfðu
gistingu og fæði á staðnum sem
heimamenn væru.
Oft þurfti Kristinn að smíða sér-
stök verkfæri til þess að geta gjört
við þennan hlutinn eða hinn, sem
komið var með — því óljúft var
honum að vísa nokkrum frá, óaf-
greiddum. Var ekkert fátítt, að ég
sá eitthvert slíkt verkfæri, sem
jafnvel hafði aðeins verið notað
eitt sinn, og má nærri geta, hvort
það hefur verið mjög gróðavænleg
þjónusta.
Rúmsins vegna get ég ekki gef-
ið neina fullnægjandi lýsingu á
þessu efni, en af því, sem ég þegar
hef sagt, má ráða, að Kristinn var
um langan aldur þarfur sínu um-
hverfi, einkum á árunum frá 1915
til 1940. Held ég, að nálægum sveit-
um hefði verið það litt bætanlegt
tjón að missa hans við. En. gifta
þeirra var slík, að hann fékk að
halda óskertri starfsorku til sex-
tugs. Úr þvf þvarr mjög sjón hans
— sem fleiri eldsmiða hins gamla
tíma. En um sama leyti var að
byrja að myndast aðstaða annars
staðar í héraðinu til þess að fara
að sinna þeim verkefnum, sem
hann varð að fara að gefa fná sér
með þverrandi sjón og orku, eftir
hina löngu og dyggu þjónustu.
Snemma fór Kristinn að hugsa
um bættar vinnuaðferðir. Kunnust
af þeim tilraunum hans er línu-
rennan, sem verið hefur þjóðar-
eign síðan 1928 og dregið meira fé
í þjóðarbúið en tölum verði talið,
auk þess að hafa borgið mörgum
dýrmætum mannslífum. Þó höf-
undinum yrði allharðsótt viður-
kenning hennar, hlaut hann í elli
nokkur laun fyrir þá þörfu upp-
götvim. Ljáklöppu (eða öllu held-
ur ,,vals“) smíðaði hann fyrir bús-
áhaldasýninguna 1921, sem vakti
mikla athygli. Hún var ágæt, en
kom fram helzt of seint, því að þá
voru dagar skozku ljáanna senn
taldir, og náði hún því ekki út-
breiðslu. Þá fékk hann 1 elli hug-
mynd að vatna- og björgunarbáti,
og smíðaði nothæft líkan að hon-
um, sem ætlað var tveim mönnum,
en bar þrjá fullorðna. Aldrei fékk
hann þá hugmynd viðurkennda,
þrátt fyrir töluverðar tilraunir í þá
átt. Þó er ég alltaf jafnsannfærð-
ur um, að hún er raunhæf og góð,
og vona ég enn, að rætist sú ósk
hans og von, að hún verði tekin
upp, og eigi eftir að bjarga manns-
lífum eins og línurennan hans hef-
ur þegar gjört.
Þrátt fyrir hækkandi aldur og
þverrandi þrek, héldu þau hjónin
eigið heimili í Nýhöfn, allt þar til
Kristinn féll frá, ofarlega á níræð-
isaldri. Þau hjón eignuðust sex
börn, en misstu eitt þeirra: pilt
nær tvítugu. Hin fimm þeirra hafa
öll ílengzt hér innan héraðs sem
gagnsamt myndarfólk.
Saga þeirra Leirhafnarbræðra
myndar snaran þátt í giftu og
gagni héraðsins, þann tíma sem
hún nær yfir, en nú er aðeins eftir
einn þeirra á meðal okkar.
Þó ég hafi orðið að láta margt
ósagt, sem vert hefði verið að
halda á lofti, má af þessum drög-
um ráða, að þjóðin á Kristni margt
að þakka að leiðarlokum. Sjálfur
þakka ég hontim og ekkju hans,
sem og öðru vandafólki þeirra,
langa vináttu og ágæta kynningu,
og hygg ég, að slíkt muni fleiri
mæla, sem auðnaðist að kynnast
þeim.
882
T t M I N N — SUNNUDAGSBLAÐ