Lesbók Morgunblaðsins - 24.05.2003, Blaðsíða 2

2 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ˜ MENNING/LISTIR 24. MAÍ 2003
FJÓRÐA bók Dan Brown The
Da Vinci Code, eða Da Vinci-
dulmálið eins og útleggja mætti
heiti hennar á íslensku, er að
mati gagnrýnanda The New
York Times gátum hlaðin upp-
lífgandi og gáfuleg spennusaga.
„Orðið er Vá,“ segir í ummæl-
um gagnrýnandans, sem telur
rithöfund ekki hafa skemmt sér
jafnvel við að leiða lesendur
sína í æsispennandi eltingarleik
þar sem þeir eru leiddir í gegn-
um einn hluta á eftir öðrum frá
því fyrsta Harry Potter-bókin
kom út. En The Da Vinci Code
hefst á morði í Louvre-safninu í
París, sem síðar leiðir í ljós
óhugnanlegt ráðabrugg um að
ljóstra upp leyndarmáli sem
leynisamtök hafa vakað yfir frá
því á dögum Krists.
Eiginkonur Hinriks
BRESKI sagnfræðingurinn
David Starkey sendi nýlega frá
sér bókina Six Wives: The
Queens of Henry
VIII, eða Sex
eiginkonur:
Drottningar
Hinriks VIII.
Líkt og heiti
bókarinnar gef-
ur til kynna
fjallar Starkey
þar um Hinrik
VIII og eigin-
konur hans en
að mati gagnrýnanda Daily
Telegraph tekst Starkey ein-
staklega vel upp með að setja
fram nýjar, flóknar og áhuga-
verðar sagnfræðilegar kenn-
ingar sem engu að síður ná að
hljóma áhugaverðar í eyrum
hins almenna lesanda og eignar
blaðið þetta ekki hvað síst hisp-
ursleysi hans í frásögn sinni af
einkalífi Hinriks.
Kölski klæðist Prada
EIN af þeim bókum bandaríska
metsölulistans sem vakið hefur
töluvert umtal þar í landi und-
anfarið er saga Lauren Weis-
berger The Devil Wears Prada,
eða Kölski klæðist Prada. Sag-
an segir frá stormasömu sam-
starfi Andreu Sachs, sem starf-
ar sem aðstoðarmaður ritstjóra
tískuritsins Runway, við yf-
irmann sinn. The Devil Wears
Prada þykir lítt dulbúin
reynslusaga Weisberger sjálfr-
ar sem um tíma starfaði á
Vogue og lýsingu hennar á rit-
stjóranum telja flestir eiga við
Önnu Wintour, ritstjóra blaðs-
ins. Weisberger hefur þegar
fengið dágóða summu frá kvik-
myndafyrirtæki í Hollywood
fyrir kvikmyndahandritið að
sögunni.
Ástfanginn án þín
ÓENDURGOLDIN ást og hegð-
un þeirra er fylgjast með úr
leyni og elta ást sína á röndum
án þess að eiga við hann, eða
hana, nánara samband er við-
fangsefni Gregory Dart í bók
hans Unrequited Love: On
Stalking and Being Stalk, sem
útleggja mætti á íslensku sem
Óendurgoldin ást: Um elti
(stalking) og að vera eltur.
Dart kynntist elti af eigin raun
er kona sem hann kynntist á
ráðstefnu taldi sig ástfangna af
honum eftir fund þeirra og tók
til við að elta hann. Bókin
byggist þó ekki engöngu á
reynslu Darts sjálfs heldur
fjallar hann þar ítarlega um hið
breytilega eðli óendurgoldinnar
ástar, allt frá þeirri rómantík
sem einkennir frásagnir rithöf-
unda á borð við Stendahl að
öllu skuggalegri hliðum ást-
arinnar.
ERLENDAR
BÆKUR
Da Vinci-
dulmálið
Starkley
S
UMARIÐ tók daginn snemma í ár
og nú er hver túnbleðill fullur af
heiðgulum fíflum. Margir hafa
ama af þessari harðgeru jurt og
berjast gegn vexti hennar með
öllum ráðum. Fátítt er þó að ár-
angur baráttunnar sé í samræmi
við erfiðið, því fífillinn sprettur
aftur og aftur, jafnvel af ofurlítilli örðu af sjálfum
sér sem óvart varð eftir í moldinni. Samt er bar-
áttunni haldið áfram og það er út af fyrir sig göf-
ugt.
Þegar þessi pistill er skrifaður á fimmtudags-
kvöldi vofa tvennir miklir sjónvarpsviðburðir yf-
ir. Annars vegar fegurðarsamkeppnin, sem verð-
ur blessunarlega afstaðin þegar pistillinn birtist,
og hins vegar Söngvakeppni evrópskra sjón-
varpsstöðva, sem við ættum kannski að skamm-
stafa og kalla Sess í staðinn fyrir „evróvisjón“.
Báðir eru þessir viðburðir áþekkir fíflagróðri.
Það er auðvelt að láta þá fara í taugarnar á sér
þar sem þeir fletjast yfir allt og leitast við að
staðla alla heimsins túnbleðla. Það er hægt að
berjast gegn þeim, en þeir birtast alltaf aftur að
ári, hversu hart sem barist er gegn þeim.
Það yljaði mér að heyra að femínistar ætluðu
að mótmæla fegurðarsamkeppninni í ár. Slíkra
viðbragða hef ég lengi saknað og finnst eins og
konur hafi látið niðrandi fyrirbærið óáreitt allt of
Gufunni. Það eru spár, athygliskeppni, fatapæl-
ingar, hver innantóm arða fær athygli.
Ég hef varið drjúgum hluta ævinnar í að sneiða
hjá söngvakeppninni en gengið misjafnlega. Það
hófst þegar vinsamlegur frændi vildi gleðja mig
tólf ára gamlan og setti plötu á fóninn svo ég
mætti heyra „vinsælustu lögin í Evrópu“, eins og
hann orðaði það. Þetta var kringum 1960. Annað
eins samsafn af hungurgóli hafði ég aldrei heyrt
og sárvorkenndi frænda mínum að vita ekki bet-
ur. Hafði rokkið alveg sneitt hjá garði hans? Eitt
sinn þóttist ég hólpinn. Flaug af landinu ásamt
fleirum með sýningu á leiklistarhátíð sama kvöld
og keppnin fór fram. Við vorum sæl að sleppa við
keppnina það árið. Maðurinn sem tók á móti okk-
ur á flugvellinum tilkynnti að hann hefði tekið
keppnina upp fyrir okkur! Þar með var kvöldið
ónýtt og nóttin fór í slagsmál.
Niðurlagið á löngum enskum brandara um
plágur heimsins hljóðar á þá leið að heimurinn
farist ef Ísland vinnur söngvakeppnina. Kannski
fulldjúpt í árinni tekið, en víst er að sigur í keppn-
inni étur rýrt framleiðslufé Sjónvarpsins til
margra ára. Og nú er full ástæða til að óttast það
því gersemin Birgitta, stúlkan með Natalie Wo-
od-augun, er til alls líkleg; hún vill vera hún sjálf
en ekki stöðluð eins og túnfífill.
lengi, eða allar götur síðan Rauðsokkurnar skáru
upp herör kringum 1970. Fátt er eins mótsagna-
kennt og fegurðarsamkeppnir nú á tímum, þar
sem fegurðarstjórarnir reyna að dylja tilgang
þeirra og eðli með því að láta sem persónuleiki
stúlkutetranna skipti einhverjum sköpum fyrir
úrslitin. Til hvers eru sundfötin? Til að persónu-
leikinn komi í ljós? Ég vissi ekki að hann væri í
lærunum. En hvað er ég að æmta? Landbúnaðar-
ráðherra lagði blessun sína yfir fyrirbærið í frétt-
unum, enda vanur gripasýningum. Ég get ekki
annað en vonað að dökkhærð stúlka hafi unnið að
þessu sinni. Það mætti heita verulega frumlegt.
Sess, eða söngvakeppnin, er náskyld fegurð-
arsamkeppnum vegna þess að hún miðar að því
að finna hinn eina staðal, hinn samevrópska
poppstaðal. Menn þykjast þekkja dæmigert
evrulag. Ef hægt er að komast hjá því að horfa á
fegurðarsamkeppni eða vita nokkurn skapaðan
hlut um fyrirbærið þá er það alveg vonlaust þeg-
ar söngvakeppnin er annars vegar. Þessi óværa
er hösuð upp úr öllu vitrænu valdi, það er klifað á
hverju smáatriði í öllum fjölmiðlum, líka gömlu
FJÖLMIÐLAR
TÚNFÍFLAR OG FLEIRA SKYLT
Það yljaði mér að heyra að fem-
ínistar ætluðu að mótmæla feg-
urðarsamkeppninni í ár.
Á R N I I B S E N
Allt þetta á eftir að breytast. Mikið.
Það lítur út fyrir að tæknilandslagið
eigi eftir að þjappast enn nær okkur,
grípa í auknum mæli inn í líkama
okkar og hafa þar með grundvall-
aráhrif á sjálfsvitund okkar, sjálfs-
skilning og sjálfsupplifun. Hver verð
ég? Verð ég ég? Er ég ég?’
Úlfhildur Dagsdóttir
tmm
Æðisgengin
Guðrún Eva Mínervudóttir, svo
einstök og götustúlkuleg að mér féll-
ust hendur í mínum pena slopp, með
mína penu bók. Hún var hættuleg. Í
leðurbuxum og með eldfimt handrit,
alveg laust við stafsetningarvillur.
Hún var æðisgengin. Handritið
sem hún lét mig fá var æðisgengið
og öll önnur handrit sem hún hefur
skrifað eru æðisgengin – og líka öll
handrit sem hún á eftir að skrifa.
Æðisgengnari en allir höfundar Ís-
lands samanlagðir. Svo æðisgengin
að þau öskra á tannlæknanemana í
lessalnum í Þjóðarbókhlöðunni, bíta
tær bókmenntafræðinga og bryðja
hægláta íslenskufræðinga; svo ekki
sé minnst á hvaða áhrif þau hafa á
prófarkalesara eða bara fólk al-
mennt, eins og einstæðar mæður og
fíkla í reykvískum gettóum á borð við
Grafarvoginn. Þau eru æðisgengn-
ari en lífið sjálft.
AuðurJónsdóttir
Kistan
www.visir.is/kistan
DAGLEGT líf mitt er þegar umvafið
nýjustu tækni og vísindum. Tölvan
mín leiðréttir málfar mitt og stafsetn-
ingu jafnóðum og ég skrifa, hún ger-
ir tillögur um orð og þverneitar mér
um ýmsar sérviskur í málfari (svona
álíka og illskeyttur prófarkalesari
sem vill ekki leyfa mér að skrifa
skrýmsl með yfsiloni og án i-s). Í stof-
unni minni eru tveir skjáir sem keppa
um athygli mína, sjónvarpið og tölv-
an. Ég horfi meira inn í þá en út um
gluggann, því skjáirnir mínir eru
gluggar út í heiminn, en ekki bara út
í garð. Samskipti fara að stórum
hluta fram í gegnum tölvuskjáinn, ég
skrifa og tek á móti tugum tölvu-
skeyta daglega. Samtals eyði ég lík-
lega að meðaltali 5 tímum á dag (7
daga vikunnar) fyrir framan tölvu-
skjáinn. Það er mikið en þó minna en
margir aðrir. Fræðsla og afþreying
er helsti kostur sjónvarpsskjásins,
sem tekur upp allavega 3 tíma á dag
af mínu lífi. Aftur veit ég að sá tími er
mun skemmri en hjá mörgum öðrum.
8 tímar farnir, 8 í svefn, hvað geri ég
við hina 8? Elda við eldavélina, mat
sem ég tek úr ísskápnum, hlusta á
tónlist úr geislaspilara, fer í bíó, les
við rafmagnsljós, ekki ein einasta
mínúta í lífi mínu er án tæknilegrar
íhlutunar. Þegar ég geng um götur
borgarinnar er ég skilyrt af bílaum-
ferð og umferðarljósum og þegar ég
sit á kaffihúsi hlusta ég á tónlist úr
hljómflutningstækjum – og horfi á
sessunaut minn tala í farsímann sinn.
Morgunblaðið/RAX
Fangaður!
SÖGUÞÆTTIR
AF SÆBORG
IÞað þarf enginn að vera hissa þótt fólk lýsi undr-un sinni á list Matthews Barneys. Hvað í ósköp-
unum er maðurinn að fara? Hver er hin raunveru-
lega merking alls þess sem hann hefur borið á borð
fyrir aumingja listunnandann? Hljóta njótand-
anum ekki að fallast hendur? Hlýtur hann ekki að
klóra sér í títuprjónshausnum?
IIHeimurinn sem Matthew Barney hefur skapað ágrundvelli cremaster, vöðvans sem ýmist lyftir
undir eistu karla eða lætur þau síga niður eftir því
hvort það er heitt eða kalt, hvort karlinn er hrædd-
ur eða í góðu jafnvægi o.s.frv., virðist geysilega víð-
áttumikill. Hann virðist vera eins konar Ódysseifs-
kviða, epískt sagnaljóð sett saman úr aðskiljan-
legustu táknmyndum nútímans.
IIIVerk Barneys virðast vera einhvers konarferðalag um margbrotið landslag vestrænnar
menningar, ofan í þessa deiglu þar sem allt virðist
bráðna saman í eitthvert óskiljanlegt ferlíki, ferða-
mark til að glíma við. Stöðug samkeppni viðheldur
spennunni og tryggir endurnýjun keppendanna. Sú
nöturlega spurning leynist bakvið þessar áratugar-
löngu vangaveltur listamannsins hvort listin sé
nokkuð háleitara en innantómur metingur. Hver
verður svo heppinn að detta í lukkupott listsafn-
arans?“
VMatthew Barney stendur einmitt á þeim tíma-mótum nú að hafa náð áfangastað, að hafa lok-
að Cremaster-hringnum eins og hann kallar verk
sitt. Og það er sannarlega einstakt að svo ungum
listamanni skuli hafa tekist að skapa jafn heil-
steyptan og margbrotinn heim og raun ber vitni. En
kannski er stærsta spurningin núna þegar við fáum
tækifæri til að njóta hins stórbrotna sagnaljóðs
hvort hetjunni takist að vinna gyðjuna aftur, finna
nýja leið að hjarta hennar. Í viðtali sem birtist í Les-
bók í dag ýjar Barney að því hvernig hann ætlar að
fara að.
lag þar sem Barney ratar í ótrúlegustu raunir, hitt-
ir hrikalegustu skrímsli og nútímalegar goðsagna-
persónur og þarf sjálfur að bregða sér í ólíklegustu
gervi til að komast á áfangastað. Nema hvað, þegar
áfangastað er náð stendur listamaðurinn og hetjan
frammi fyrir hinni mestu raun, að vinna gyðjuna á
sitt vald á ný.
IVÍ grein um Barney sem Halldór Björn Run-ólfsson birti hér í Lesbók 19. október síðastlið-
inn – og ástæða er til að benda sérstaklega á nú –
segir að margir sjái djúpa, undirliggjandi gagn-
rýni, og sjálfsgagnrýni, birtast með ýmsum hætti í
öllum verkum Barneys. Halldór Björn segir: „Það
er gagnrýni á taumlausan metnað okkar nútíma
Vesturlandabúa, sem sprettur af enn taumlausari
kröfum okkar um mannlega fullkomnun. Milli
íþróttamannsins og listamannsins er lítill munur
að mati Barneys. Í báðum herbúðum ríkir fagur-
fræðileg harka sem heimtar sífellt betri árangur,
fleiri og erfiðari þrautir til að leysa og hærra tak-
NEÐANMÁLS