Íslendingaþættir Tímans - 20.09.1975, Blaðsíða 2

Hjaltasyni, þar sem hann hefur hvað
eftir annað orð á því, hvað hann hafi
Jcynnztgáfuðu og áhugasömu fólki i
Norður-Þingeyjarsýslu. Og í þvi sam-
bandi nefnir hann einmitt bæði fólkið i
Skógum og Ærlækjarseli.
Sigurveig og margt af hennar ætt-
fólki skrifar sérlega skýra og fallega
rithönd. Fögur rithönd hefur verið
landlæg, ef svo má segja i N-Þing-
sýslu um langt skeið — eins og sveita-
blöðin frá þessum árum m.a. bera
vitni um. Það mun hafa verið fyrir
kennslu Guðmundar, að miklu leyti, að
margt fólk á þessum slóðum las bækur
á norðurlandamálunum alveg hik-
laust.
Hef ég fyrir satt, að þær Skógar-
systur báðar, Sigurveig og Kristveig,
hafi leikið sér að þvi að lesa upphátt
skáldsögur á norðurlandamálum fyrir
heimafólk sitt og snara jafnóðum yfir
á Islenzku. Sigurveig gekk i Kvenna-
skólann á Blönduósi 1905 til 6. Hún var
mjög hneigð til tónlistar og naut
nokkurrar kennslu i hljóðfæraleik i
æsku. Hún var lika listfeng hannyrða-
kona.
Þegar ég, sem þessar linur skrifa,
var ungur drengur, liklega 11 eða 12
ára, var mér sá sómi sýndur, að ég
var sendur aleinn, i ferð, sem var tals-
2
vert löng fyrir fótgangandi dreng-
snáða. Ég var sendur að heiman frá
mér i Efri-Hólum i eitthvert kinda-
stúss fram i Hafrafellstungu (liklega
30km leiðl-Þar kom ég siðla dags. Og
þess minnist ég ætið sfðan, að hús-
móðirin talaði við mig eins og full-
orðinn mann. Og um hvað? Hún fór að
segja mér frá helztu mönnum á sviði
bókmennta á Norðurlöndum. Þá
heyrði ég fyrst nefnda Jónas Lee,
Ibsen, Selmu Lagerlöv, Sigrid Undset,
o. fl. Og hún skilgreindi þessa höfunda
einhvern veginn þannig fyrir mér
strákóvitanum, að ég minnist þess enn
eftir 1/2 öld. Henni voru þessi mál
greinilega hugleikin. 1 erfiðri lifs-
baráttu, við fremur þröngan kost
hversdagslegra gæða, átti þessi kona
sér annan heim: Hugarheim fagurra
bókmennta og lista.
Eins og áður getur,,var Sigurveig
viðkvæm i lund og ákaflega hjálpsöm
og munu margir samferðamenn
hennar á lífsleiðinni hafa notið þess,
einkum þeir, er um sárt áttu að binda.
En þótt það sé sé innskot inn i það,
sem hér er um fjallað, get ég varla
stillt mig um að geta annars atviks,
sem fyrir mig kom á þessari umræddu
férð I Axarfjörðinn. Ég komst ekki
nema i Ærlæk næsta dag, eftir að lagt
var upp heimleiðis, sem þó er næsti
bær við Hafrafellstungu i bakaleið.
Þar kom ekki til greina annað en að ég
gisti. Og það er skemmst frá að segja
að húsfreyjan þar, Halldóra
Gunnlaugsd. frá Hafursstöðum, fór
með mig á einhvers konar gandreið
um mikinn hluta af goðafræði Grikkja,
það sem eftir var dags og fram að
kvöldinu. — Auk þess sýndi Einar á
Ærlæk (heimilisvinur okkar á Efri-
Hólum) mér mikið af myndum og bók-
um, frá útlöndum, enda var hann læs
á mörg tungumál. Ég læt þessa getið
hér til að vekja athygli á þeim
menntunar- og menningaráhuga sem
rikjandi var i þessum byggðum á þvi
timaskeiði, sem hér um ræðir.
Karl i Hafrafellstungu var nokkuð
ólikur konu sinni — a.m.k. að þvi er
virtist i fljótu bragði.
Stundum fannst mér hann vera and-
lega skyldur vissum söguhetjum
bókmenntanna — fornra og nýrra að
þvi er harðfylgið snerti i þvi að vilja
standa á eigin fótum. Karl var mikill
reglumaður. Hann fór eigin leiðir. Var
gagnrýninn. Sjálfstæður i skoðunum
og lét ekki berast með straumi.
Viö allra fyrstu kynni virtist hann
nokkuð þurr á manninn. Jafnvel
hrjúfur á yfirborði — en ljúfur og hlýr
við nánari kynni. Hann hélt árbækur
alla sina búskapartið — en þessar ár-
bækur breyttust i dagbækur, þegar á
leið, þannig að hann hélt óslitið
dagbækur frá þvi um 1951 til 1972.
Hann var mikill karlmennskumaður —
enda kunnur glimumaður á yngri ár-
um.
Dagbækur Karls eru fróðlegar — og
vitna um sérstæða reglusemi. Ekki
sizt eru „árbækurnar” fróðlegar. Þar
greinir hann m.a. frá bústofni sinum.
Ekki get ég séð, að ég geri neinum
rangt til, þó ég tilfæri hér upp úr árbók
Karis, það sem hann segir um bústofn
sinn I byrjun. Mér finnst það lærdóms-
rikt, að kynnast þvi að hægt skyldi
vera að lifa — og bæta hag sinn með
svo litlu búi.
Þar segir svo: „Arið 1909 byrjuðum
við aö búa á 1/2 Hafrafellstungu i
Oxarfirði. Þá áttum við: 2hesta, 21 ær,
9 gemsa, 6 sauði, og 400 kr. i
peningum. Þetta var öll eign okkar.”
Búfjáreignin óx hægt næstu árin —
og það er ekki fyrr en i kringum 1930,
sem ærnar komst um og yfir 150. En
miðað við stærð var búið afurðamikið,
enda vel um það hirt, kýr og geitur
gáfu lika drjúgt búsilag.
Þó búið væri litið i byrjun — og þvi
hvorki efni né áhugi til eyðslusamra
lifshátta, þá var farsæld i
búskapnum. Og með sparsemi,
islendingaþættir