Íslendingaþættir Tímans - 20.11.1976, Blaðsíða 1

ÍSLENDINGAÞALTTIR
Laugardagur 20. nóvember 1976—41. tbl. 9. árg. Nr. 274 TIMANS
70 ára
Sr. Jón Þorvarðsson
Um þessar mundir eru merk tima-
mót i lifi og störfum tveggja presta i
Reykjavik, þeirra sr. Óskars J. Þor-_
lákssonar dómprófasts og dóm
kirkjuprests og séra Jóns Þorvarðs-
sonar prests við Háteigskirkju. Þeir
eiga það sameiginlegt að vera svo til
jafnaldrar-, ólust upp saman
og voru leikbræður austur i Vik I Mýr-
dal og þeir láta nú af störfum fyrir
aldurssakir samtimis. Sr. Óskar
kvaddi söfnuð sinn með kveðjuguðs-
þjónustu i Dómkirkjunni sunnudaginn
þann 24. október s.l. og sr. Jón kvaddi
sinn söfnuð i Háteigskirkju sunnudag-
inn 31. október s.l. Báðir eiga aö baki
langan og farsælan starfsferil. Sr.
Óskar minntist 70 ára afmælis sins
þann 5. þ.m. og þann 10. nóvember var
þess minnzt aö sr. Jón Þorvarösson
varð sjötugur.
Sá sem þessar linur ritar átti þvi láni
að fagna að kynnast ungur Jóni Þor-
varðssyni austur i Vik. Var hann læri-
faöir minn i unglingaskóla og sem
prestur uppfræðari i kristnum fræðum
fyrir fermingu. Það er bjart yfir minn-
ingunum um þessi kynni og vináttu
gegnum árin. Nú á þessum tima-
mótum i lifi sr. Jóns Þorvarðssonar er
mér ljúft og skylt að þakka honum
fyrirþað veganesti, sem hann gaf mér
ungum, áður lagt var af stað á hinni
vandasömu lifsins braut.
Jón Þorvarðsson fæddist þann 10.
nóvember árið 1906 á Viðihóli á Hóls-
fjöllum, en faðir hans þjónaöi i Fjalla-
þingaprestakalli um sjö ára skeið og
va- þar prófastur i fjögur ár.
Foreldrar sr. Jóns voru Þorvaröur
prestur og prófastur i VikÞorvarðsson
prests siðast aö Prestbakka á Siðu
Jónssonar prests Þorvarðssonar að
Breiöabólsstaöí Vesturhópi og Andrea
Elisabet Þorvarðsdóttir bónda og
hreppstjóra i Litlu-Sandvik i Flóa
Guömundssonar. Móðir sr. Þorvarðar
var Valgeröur Bjarnadóttir prests að
Söndum í Dýrafirði Gislasonar prests
að Rip i Skagafirði Oddss. prests að
Miklabæ Gislasonar Magnússonar
Hólabiskups. Þaö standa þannig
miklar prestaæítir að sr. Jóni. Þau
Þorvarður og Elisabet eignöust átta
börn. Nú eru á lifi auk Jóns: Þor-
varður fyrrum aöalféhirðir Seöla-
bankans, Hjörtur fyrrum verzlunar-
maður i Vik, Kristján læknir I Reykja-
vik og Svanhildur húsmóöir i Reykja-
vik.
Arið 1907 fluttist sr. Jón með for-
eldrum sinum norðan frá Hólsfjöllum
suöur i Mýrdal þá eins árs að aldri, en
faðir hans haföi þá fengið veitingu
fyrir Mýrdalsþingaprestakalli. Bjó
fjölskyldan i Norður-Hvammi þar til
hún flytur til Vikur árið 1911.
A þessum árum er Vikurkauptún
að myndast. Fyrsti frumbygginn i Vik
byggði þar hús 1896, en um þetta leyti
var verzlun aö ná fótfestu i Vik, áður
urðu sýslubúar að sækja verzlun til
Eyrarbakka eða austur á Papós. Fyrst
var vörum skipað upp i Vik árið 1884
og 2. desember 1887 fær Vik löggild-
ingu sem verzlunarstaður. Má segja,
aö byggð hafi myndazt i kringum
verzlanirnar i Vik en á þessum árum
var róið til fiskjar á árabátum frá Vik,
Reynishverfi, Dyrhólaey og viðar frá
söndum suðurstrandarinnar. Fyrir
aldamótin voru á vetrarvertið gerðir
út frá Vik 6-7 róðrabátar.
Byggð i Vik fór ört vaxandi um og
eftir aldamótin og jafnframt hófst fé-
lagsstarf ibúanna. Góðtemplara-
stúkan Eygló er stofnuð 1901 og barna-
stúkan Morgunstjarnan 1906.
Skömmu siðar er stofnað Ungmenna-
félagið Skarphéðinn og Kvenfélag
Hvammshrepps.
Barnakennsla hefst i Vik um
aldamótin 1900 og eftir að fræðslulög-
in frá 1907 taka gildi kom nýskipan
þessara mála. Arið 1908 er kosin
sérstök skólanefnd i Vik og var sr.
Þorvarður Þorvarösson kjörinn fyrsti
formaður hennar, þá nýfluttur i Mýr-
dal. Naut sr. Þorvarður fljótt trausts
og virðingar sóknarbarna sinna.
Þegar unglingaskóli tekur til starfa i
Vik árið 1910, var sr. Þorvarður ráðinn
fyrstiforstöðumaður hans en hann var
þá búandi i Norður-Hvammi og er
þaðan drjúgur spölur til Vikur. Þegar
Unglingaskólinn tók til starfa kenndi
sr. Þorvarður fjórar námsgreinar.
Eins og fram hefur komið flytur sr.
Þorvarður með fjölskyldu sina frá
Norður-Hvammi til Vikur árið 1911.
Þátttaka sr. Þorvarðar i félagsmálum
i Vik verður eftir það auðveldari, en
segja má, aö það hafi veriö mikill
fengur fyrir þorpið að fá þessa fjöl-
skyldu sem búendur þar. Húsnæöis-
vandamál voru þá mikil i Vik og fjöl-
skylda sr. Þorvarðar fékk ekki varan-
legan samastaðfyrr en þau árið 1914
fluttu i lítið hús sem siðar fékk nafniö.
Prestshús er gengur nú undir nafninu
Hamar. Var það staðsett vestan iækj-
ar i kauptúninu. Hús þetta var upphaf-
lega byggt sem sjóbúð árið 1894 en
siðan stækkað og lagfært sem ibúðar-
hús árið 1908.
Húsakynnin i „Prestshúsinu” voru
ófullkomin og þröng fyrir svo stóra
fjölskyldu og efni sr. Þorvarðar voru
litil. Það reyndi þvi mjög á húsmóður-
ina að geta sýnt næga hagsýni, aö fjöl-
skyldan þyrfti ekki að liða skort. En
þannig var það viða á þessum árum
hér á landi. Lifið snerist öðru fremur
um það að vinna fyrir daglegu brauði.
Frú Elisabet kona sr. Þorvarðar var
sérstök mannkostakona. Það hafa
kunnugir sagt mér, aö hún hafi verið