Heimilistíminn - 15.06.1980, Blaðsíða 4

Tarzan — hetja allra drengja, já og
áreiOanlega margra stálkna lfka. Hér er
það Johnny Weismuller, sem fer meö
hlutverklO.
Og nú fáum við ekki að hafa
Tarzan 1 friði lengur. Helst lit-
ur út fyrir, að sálfræðingar og
þjóðfélagsfræðingar hafi sam-
einast um að fara herferð
gegn öllum helstu söguhetjum
bernsku okkar, og nú er meira
að segja svo komið, að geisla-
baugnum hefur verið svipt af
apakónginum sjálfum. í
danskri bók er honum lýst sem
kynþáttahatara, heimsveldis-
sinna og kvennaþrælkara.
Þeir taka frá okkur
Tarzan, konungur apanna, ein frægasta
söguhetja aldarinnar, hefur veriö virtur
og dáöur um allan heim. Bækurnar um
hann hafa selst I milljónum eintaka, kvik-
myndir hafa veriö geröar um hann, og
dregiö til sfn ótölulegan fjölda áhorfenda,
teiknimyndasögurnar hafa veriö fjölda-
framleiddar og notiö ótrúlegra vinsælda.
Hinn hugrakki, hrausti og sterki, stolti
maöur sem baröist jafnt gegn villidýrum
og vondum mönnum hefur veriö átrúnaö-
argoö og fyrirmynd allra ungra drengja.
Nú hefur hann glataö geislabaugnum.
Bók, sem nefnist Tarzanmyten er ný-
komin út f Danmörku, og hér er ráöist
harkalega gegn manninum I sundskýl-
unni. Hann er settur í samband viö hug-
myndafræöilegar og pólitiskar siögæöis-
hugmyndir og kenningar, og þegar upp er
staöiö er litiö oröiö eftir af hetju frum-
skógarins.
Edgar Rice Burroghs (1875-1950)
skrifaöi um þaö bil 70 skáldsögur. Þar af
fjölluöu 24 um Tarzan, og sú fyrsta,
Tarzan apakóngur kom út i Bandarikjun-
um áriö 1912. Bókin vakti þegar i staö
mikla athygliog varö vinsæl, og selst enn
þanndag í dag I milljónaupplagi um allan
heim. Samkvæmt niöurstööum cand.
mag. Christian Broberg frá Kaupmanna-
höfn eru vinsældir sögunnar skiljanlegar,
en ber þó aö harma.
—Sagan um Tarzan er góö saga, svo
góö, aö hún hefur oröiö hluti af vestrænu
menningararfi. Frásagnarháttur og
Tarzan
gerö bókarinnar er á margan hátt góö,
enda heföi hún ekki náö þeim vinsældum,
sem raunber vitni.ef svo heföi ekki veriö,
segir Broberg, en svo heldur hann áfram,
og framhaldiö er ekki eins jákvætt fyrir
Tarzan:
—Þrátt fyrir vinsældir Tarzans er
grunntónn bókanna bæöi heimsveldis-
sinnaöur og túlkar málstaö kynþáttamis-
réttis. Negrarnir eru frumstæöir, Þjóö-
verjarnir haldnir kynþáttaofstæki, en
Rússarnir eru hreint pakk. Mest ber þó á
ofbeldinu, sem látiö er einkenna andstæö-
inga Tarzans oft á tiöum. Aöferöirnar,
sem Tarzan beitir andstæöinga sina, eiga
aösýna hver staöa þeirra er á refilstigum
frumskógarins.
Hver er svo skýringin á vinsældum bok-
anna? Broberg: 1 margra augum er sam-
félagiö og tilveran I heild oröin einskis-
verö. Fólki finnst lifiö tilgangslaust, vinn-
an fjarstæöukennd. Fólk leitar aö ein-
hverjum i fortiöinni (Tarzan) sem getur
komiö röö og reglu á lifiö og tilveruna á
nýjanleik. Hann getur komiö reglu á hlut-
ina aftur, og ýtt I burtu öilum þeim óarö-
bæru, þeim slæmu, höltu, svinunum,
listamönnunum þeim leiöinlegu og heim-
urinn veröur góöur á ný.
Óneitanlega var þaö afturhaldssöm
uppreisn, sem nazistarnir komu af staö,
og ofurmenniö Tarzan er lika afturhalds-
sinnaöur. Þaö kemur þó ekki I veg fyrir,
aö hann berjist gegn nazistunum I kvik-
myndinni Tarzan sigrar frá 1943.
Einnig er fjallaö um Tarzan kvikmynd-
anna. Meö Johnny Weismuller I hlutverki
Tarzans haföi kvikmyndin ákveöinn boö-
skap aö færa á alvörutimum. Weismuller,
hin kvenlega Irska leikkona Maureen
O' Sullivan, sem Jane, Boy og simpans-
inn Cheetah uröu aö nokkurs konar
kjarnafjölskyldu, þungamiöju i heimi,
sem ekki var byggöur á öruggri undir-
stööu um þessar mundir.
Afstaöa Tarzans til Jane, sem hann ber
á sterkum örmum gegn um alls kyns
hættur er vottur um heföbundinn hring-
dans karlmannsins i kringum konuna,
sem er hinn veikbyggöi þátttakandi I
þessum dansi.
lgegn um bækurnar, kvikmyndirnar og
teiknimyndirnar gengur ákveöinn rauöur
þráöur, þar er lögö áhersla á rikidæmi,
réttláta hegningu, ágirnd, valdafikn,
heimsku og hjátrú, kynþáttamisrétti, of-
beldi og trú á hinn sterka mann. Og nú
segja sumir, aö þaö megi sannarlega
þakka guöi fyrir, aö þaö skyldi eftir allt
saman hafa oröiö maöur úr öllum þeim
unglingum, sem drukku I sig sögurnar um
Tarzan og vissu ekki betur en.... j,fl,
4