NT - 20.09.1985, Blaðsíða 8

Málsvari frjálslyndis,
samvinnu og félagshyggju
Útgefandi: Nútíminn h.f.
Ritstj.: Helgi Pétursson
Ritstjórnarfulltr.: Níels Árni Lund
Framkvstj.: Guðmundur Karlsson
Auglýsingastj.: Steingrímur Gislason
Innblaðsstj.: Oddur Ólafsson
Skrifstofur: Siðumúli 15, Reykjavík.
Sími: 686300. Auglýsingasími: 18300
Kvöldsímar: Áskrift og dreifing 686300, ritstjórn
686392 og 686495, tæknideild 686538.
Setning og umbrot: Tæknidcild NT.
Prentun: Blaðaprent h.f.
Kvöldsimar: 686387 og 686306
Verð í lausasölu 35 kr. og 40 kr. um helgar. Áskrift 360 kr.
r
Virðing
fiskvinnslufólks
■ Þrátt fyrir æsingafundaferð Guðmundar J.
Guðmundssonar um landið hefur tekist að ná
samningum í bónusdeilu fiskvinnslufólks við
vinnuveitendur sína. Samningarnir færðu fisk-
vinnslufólki kjarabót, en eins og haft var eftir
formanni Alþýðusambands Austfjarða, Sigfinni
Karlssyni, hér í blaðinu, þá fór þessi samninga-
gerð í allt annað horf en ætlast var til, þ.e. að
minnka bónushlutfallið og hækka kaupið. Undir
þetta viðhorf formanns Alþýðusambands Aust-
fjarða má taka, en rétt er að ítreka sjónarmið
sem æ oftar kemur fram, bæði hjá verkalýðs-
hreyfingunni og vinnuveitendum, að það sé
höfuðverkefni í samningum að tryggja að þeim
kjarabótum sem nást fram, fái menn haldið.
Allt of oft hafa einstakir forráðamenn innan
verkalýðshreyfingarinnar gripið til úreltra vinnu-
bragða, farið um með hrópum og köllum og gert
kröfur, sem engin von er að hægt verði að
uppfylla, jafnvel þótt menn vildu.
Magnús Gunnarsson, framkvæmdastjóri
Vinnuveitendasambands íslands bendir á nokk-
ur höfuðatriði þess vanda, sem fiskvinnslufólk,
og þá um leið þjóðin öll, stendur frammi fyrir.
Hann segir í viðtali við NT, að þessir samningar
séu fyrsta skrefið til þess að hafin verði jákvæð
umfjöllun um starfsgreinina, - að menn sjái bæði
fiskinn og fiskvinnsluna í ljósi þeirrar þýðingar
sem hún hefur fyrir þjóðarbúið og þar með verði
fólki sem vinnur við atvinnugreinina aftur gefið
sjálfstraust og sjálfsvirðing. Hann segir í viðtal-
inu að nú verði að hraða umfjöllun um sérhæfni
fiskvinnslufólks og möguleika á námskeiðahaldi,
sem nú eru þegar hafin fyrir forgöngu Halldórs
Ásgrímssonar, sjávarútvegsráðherra. Magnús
bendir á, að eftir fjörutíu ára þróun hafi menn
skyndilega uppgötvað að greinin á engan sama-
stað innan skólakerfisins. Hana er ekki að finna
í grunnskólalögunum og svo þegar allt skólakerf-
ið er endurskipulagt og fjölbrautaskólar settir á
laggirnar, þá er nánast allt annað en fiskvinnsla
kennt þar. Orðrétt segir Magnús Gunnarsson,
framkvæmdastjóri Vinnuveitendasambandsins:
„Ég verð að gagnrýna stjórnmálamennina og
svo forystumennina í þessum greinum, bæði
launþega- og vinnuveitendamegin, fyrir að hafa
ekki sett sér þann metnað að þarna skapaðist
ákveðin þróun eins og í öllum öðrum greinum
atvinnulífsins.“
NT tekur heilshugar undir þau sjónarmið sem
fram koma í orðum Magnúsar Gunnarssonar og
Sigfinns Karlssonar og hvetur ráðamenn alla til
þess að búa svo um hnúta, að vegur fiskvinnslu-
fólks verði sem mestur. Allar skólabyggingar,
vegagerð, tölvur, marmaragluggasyllur og þrí-
réttaðir köldverðir á fínum veitingahúsum er
sótt í hendur þess fólks.
Föstudagur 20. september 1985 8
Jóhanna Sigurðardóttir alþingismaður:
Svartagallsrausi svarað
■ Furðulegt skilningsleysi á
jafnréttismálum kemur fram í
skrifum Gunnars Finnssonar í
NT 12. september s.l. sem vert
er að eyða í nokkrum orðum.
Ef til vill gæti það orðið til þess
að leiðbeina Gunnari um
staðreyndir í jafnréttismálum
næst þegar hann sest í dómara-
sæti til að ausa úr skálum visku
sinnar urn jafnréttismál í svarta-
gallsrausi sínu af Ströndum.
Hrikti í stoðum
karlaveldisins!
Greinilegt er að þessi mál
hvíla þungt á Gunnari, því
hann telur „að hrikt hafi í
stoðum karlaveldisins og höfuð-
vígi karlrembunnar í stórkost-
legri hættu eftir að konur risu
upp úr öskustónni og sögðu
skilið við potta og pönnur,
gáfu skít í grautargerð og
streymdu út á vinnumarkað-
inn,“ eins og Gunnar orðaði
það. Allt þykir honum þetta
greinilega af hinu vonda, þó
hann með semingi viðurkenni
að það sé „bara sanngjarnt að
konur séu ekki njörvaðar niður
við eldavélina alla sína
hundstíð."
Yfirráðasvæði karla?
Gunnari er greinilega þungt
niðri fyrir þegar hann lætur
eftirfarandi á blað: „Konur
seildust í æ ríkari mæli inn á
hefðbundin yfirráðasvæði
karla." Jafnréttisráð fékk líka
sinn skammt. Hann gefur því
nafnið forréttindaráð og telur
það gagnstætt lýðræðislegum
ieikreglum að konur eru í
meirihluta nefndarmanna í
Jafnréttisráði.
Lítum nánar á þessa stað-
hæfingu. Samkvæmt þessari
kenningu Gunnars þá hlýtur
það einnig að vera andstætt
Íýðræðislegum leikreglum
- að í stjórnum, ráðum og
nefndum á vegum ríkisins
voru 2764 á árinu 1980, þar
af 187 konur eða 6.8%.
- að af 548 formönnum í þess-
um stjórnum, nefndum og
ráðum voru konur formenn
í 23 nefndum eða 4.2%.
- að í stjórn BSRB 1984 voru
4 konur af 11 stjórnarmönn-
um þó konur séu rúmlega
helmingur félagsmanna í
BSRB.
- að á þjóðþingum Norður-
landa var hlutfall kvenna á
íslandi lægst árið 1983 eða
15% meðan það var 24%-
32% á hinum Norðurlönd-
um.
- að af 1192 kjörnum sveitar-
stjórnarfulltrúum 1982 voru
149 konur eða 12.5%.
- að á s.l. Alþingi var í
flestum fastanefndum þings-
ins aðeins ein kona af 7
nefndarmönnum. Einnig í
félagsmálanefnd, sem fjallar
m.a. um jafnréttismál (varla
gagnstætt lýðræðislegum
leikreglum eða hvað?).
Pessar tölur tala sínu máli
og ættu að létta nokkuð á
kvíða Gunnars um að konur
séu í of miklum mæli að seilast
inn á „hefðbundin yfirráða-
svæði karla" um leið og hann
hugleiðir hvort það sé gagn-
stætt lýðræðislegum leikregl-
um að af 2764 manns í
nefndum, stjórnum og ráðum
á vegum ríksins séu aðeins 187
konur.
Forréttindi hverra?
Vandlæting Gunnars í garð
jafnréttisbaráttunnar nær þó
fyrst hámarki í greininni, þegar
hann tekur fyrir frumvarp um
breytingu á jafnréttislögum,
sem undirrituð flutti 1980.
Orðrétt segir Gunnar: „Eó tók
út yfir allan þjófabálk þegar
Jóhanna Sigurðardóttir þing-
maður krata lagði það til á
þinginu, að „sækti kona á móti
körlum um opinbera stöðu
skyldi konan hljóta starfið.“'
Og áfram heldur hann: „Hérna
er ekki verið að fjalla á raun-
sæjan hátt um jafnrétti eða
stöðu kvenna í atvinnulífinu
heldur miklu fremur um for-
réttindi þeim til handa.
Hér fellur Gunnar í sömu
gryfju og aðrir sem gagnrýndu
frumvarpið af litlum skilningi
á sínum tíma, þ.e. að mistúlka
frumvarpið og hrópa á torgum
um forréttindi án þess að hafa
kynnt sér málið. Frumvarps-
greinin hljóðaði svo:
„Þegar um er að ræða starf
sem frekar hafa valist til karlar
en konur, skal konunni að
öðru jöfnu veitt starfið. „Þetta
var síðan skýrt nánar í frum-
varpinu á þá leið, að sæki kona
um starf í starfsgreinum þar
sem karlmenn hafa verið svo
til einráðir í áður skyldi tíma-
bundið eða um 5 ára skeið
veita konunni starfið, ef konan
hafi sömu hæfileika og mennt-
un til að bera og karlar, sem
um starfið sækja. Hér var um
að ræða leið til þess að brjóta
upp kynskiptingu á vinnu-
markaðinum, enda verða það
að teljast lýðræðislegar leik-
reglur, að jafnræði milli kynja
sé sem mest í atvinnulífinu og
að karlar njóti ekki þeirra
forréttinda, að einoka ákveðin
svið atvinnulífsins.
Benda má Gunnari á þegar
hann talar af miklum fjálgleik
um forréttindi konum til
handa, að rakið gæti ég mörg
dæmi um forréttindi karla á
vinnumarkaðinum, þegar þeir
iðulega fá hærri laun og betri
kjör en konur fyrir sömu eða
sambærileg störf á vinnumark-
aðinum.
Jafnréttislögin
Þar sem Gunnar undirstrik-
ar rækilega í sinni grein að
með frumvarpinu hafi verið
ætlunin að taka kynferði fram
yfir hæfni og reynslu og setja
jafnræði út í horn, þá er rétt að
rifja upp það sem kom fram í
framsöguræðu minni þegar ég
mælti fvrir bessu frnmvami
fyrir 5 árum. Þar vitnaði
ég til túlkunar Guðrúnar
Erlendsdóttur lögfræðings sem
er einn af höfundum jafnréttis-
laganna, sem sett voru 1976. Á
norrænu lögfræðingaþingi í
Kaupmannahöfn í ágúst 1978,
þar sem þessi mál voru á
dagskrá, sagði Guðrún Erlends-
dóttir m.a.:
„Ég tel það óheppilegt að
jafnréttislög innihaldi ákvæði
um mismunun kynjanna og tel
það andstætt jafnréttishug-
sjóninni að veita öðru kyninu
forréttindaaðstöðu." En síðar
í erindi sínu segir Guðrún
Erlendsdóttir:
„Þegar sett hafa verið lög
um jafnrétti kynjanna eins og
gert hefur verið á íslandi, þar
sem tilgangur laganna er að
stuðla að jafnrétti og jafnri
stöðu kvenna og karla, þá hafa
stjórnvöld þar með tekið að
sér að stuðla að þessu jafnrétti.
Stjórnvöldum ber þó skylda til
að sjá svo um, að konur og
karlar hafi sömu möguleika til
menntunar og starfa. Ef sú
staða kemur upp, að karl og
kona sæki um starfsgrein þar
sem annað kynið er allsráðandi
og bæði tvö hafa sömu hæfi-
leika og menntnn til að bera,
þá skal veita þeim aðila starfið
sem er í minnihluta í viðkom-
andi starfsgrein:“
Við meðferð frumvarpsins á
Alþingi lagði ég til að ofan-
greind túlkun Guðrúnar
Erlendsdóttur á þágildandi
jafnréttislögum yrði lögfest,
enda var hún efnislega sam-
hljóða þeirri breytingu, sem ég
viídi gera á jafnréttislögum,
þ.e. að stuðla að auknum hlut
kvenna í atvinnugreinum þar
sem karlmenn höfðu verið svo
til einráðir í áður, að því til-
skildu að konur hefðu sömu
hæfileika og menntun til að
bera og karlar sem um starfið
sóttu.
Jákvæð mismunun
Þó frumvarp það sem hér
hefur verið vitnað til hafi haft
iítinn hljómgrunn fyrir 5 árum
þá ber því þó að fagna,
að skilningur er að vakna á
þeim tilgangi sem fyrir mér
vakti þegar frumvarp þetta var
flutt. Allir stiórnmáiaflokkar á
Alþingi stóðu á síðasta þingi
að breytingu á jafnréttislögum,
sem felur í sér svokallaða já-
kvæða mismunun. Nú hefur
verið lögfest að sérstakar tíma-
bundnar aðgerðir sem ætlaðar
eru til að bæta stöðu kvenna til
að koma á jafnrétti og jafnri
stöðu kynjanna teljast ekki
ganga gegn jafnréttislögunum.
Kosningabarátta eftir
breytt útvarpslög
■ Þegar hugleitt er, hvaða
áhrif ný útvarpslög kunni að
hafa á kosningabaráttu hér á
landi í framtíðinni, verða fyrst
fyrir manni nokkrir óvissu-
þættir, a.m.k. hvað varðar
sveitarstjórnarkosningarnar
að vori.
Auðvitað er ljóst, að nýjar
útvarpsstöðvar og sjónvarps-
stöðvar munu breyta daglegri
upplýsinganeyslu manna, en
það er ekki jafnljóst hvað
verður á borð borið. Það er
einnig langt í frá ljóst hverjir
bera það á borð og [ hvaða
umbúðum.
Stærsta spurningamerkið
framundan er Útvarpsréttar-
nefnd skipan hennar og störf.
Ný lög um Ríkisútvarpið eiga
að ganga í gildi 1. janúar n.k.
og samkvæmt þeim á að kjósa
sjö manna nefnd hlutfallskosn-
ingu á Alþingi til þess að fylla
út í fjölmörg tómarúm í lögun-
um.
Flestir hafa lagt þann skiln-
ing í lögin. að kjósa eigi nefnd-
ina eftir að lögin hafi tekið
gildi, þ.e. einhvern tíma seint
í janúar, en aðrir hafa sett
fram þá skoðun, að rétt væri
að hraðastörfum nefndarinnar
með því þá að láta kjósa hana
strax á fyrstu vikum þings síðar
í haust.
Útvarpsréttarnefnd rnun
eiga erfitt verk fyrir höndum
og margt í sambandi við kosn-
ingabaráttu stjórnmálaflokka
og málflutning alls kyns áhuga-
hópa á allt sitt undir niður-
stöðu nefndarinnar. Hér yrði
of langt mál upp að telja allar
þær ákvarðanir. sem nefndin á
að taka, en fyrst og fremst mun
hún auðvitað ráða því, hverjir
fá að setja á stofn útvarps-
stöðvar og einnig, sem ekki er
þýðingarminna, hverjir ekki.
Hún mun ráða fjölda útvarps-
stöðva í landsfjórðungum
styrk stöðvanna og efnisskrá
og setja reglur um fréttaflutn-
ing.
Útvarpsréttarnefnd mun
setja reglur um hlutfall inn-
lendra og erlendra þátta í
dagskránni og trúlega um að-
gang mismunandi sjónarmiða-
í fréttaflutningi. Hér er minnt
á reglur sem í gildi eru í
Bandaríkjunum, sem setja út-
varpsstöðvum mjög strangar
skorður varðandi rétt þeirra,
sem kynnu að vera á öndverð-
um meiði, að fáaðlátaskoðan-
ir sínar í Ijós. Reglur um þetta
eru vissulega í heiðri hafðar í
Ríkisútvarpinu og verða von-
andi áfram, en menn hafa
þurft að kæra sig inn í útvarps-
stöðvar í Bandaríkjunum eftir
mikið þóf.
Síöan er það stóra spurning-
in um auglýsingarnar. Þegar
hefur verið ákveðið, að út-
varpsstöðvar megi selja auglýs-
ingar í dagskrá sinni, auk ann-
arra ráða til þess að standa
straum af kostnaði við rekstur-
inn, en ekki er skýrt tekið
fram, hvort stjórnmálaflokkar