Frjáls þjóð - 13.10.1962, Blaðsíða 5

lýðræði!
Allt er afstætt. Flokksein-
ræðið er í aiigum talsmanna
bess því aðeins lýðræði, að
það sé þeirra eigin flokkur,
sem hefur tðglin og hagld-
irnar.
Séu þeir sjálfir ofurliði
bornir með slíkum aðferðum
hrópa þeir manna hæst um
ofbeldi, einræði o. s. frv., en
undir niðri sjá þeir eftir því
eínu, að fá ekki að standa
í sporum andstæðingsins og
beita hann sömu bolabrögð-
unum.
Hugsum okkur t. d., að
Sjálfstæðisflokkurinn næði
hér slíkum völdum sem
Kommúnistaflokkurinn hef-
ur í Sovétríkjunum og neytti
þeirra að þarlendri fyrir-
inynd til að lialda niðri flestri
gagnrýni og öllum mótþróa.
Efalaust mundi þá t. d.
Alþýðubandalagið í einum
kór barma sér yfir slíkurn
en varð aðeins fimmtándi til
sextándi, miðað við tilraunir, en
miðað við stökkhæð varð ég
áttundi til sextándi.
— Hverjir ur&u fremstir í
keppninni?
— Brumel vann, stökk 2.21
m. Petterson varð annar, með
2.13, og Olympíumeistarinn frá
Rómarleikjunum. Sjavlakadze,
hlaut þriðja sætið, stökk 2.09
m.
— Hvað geturðu sagt okkur
um Brumel?
— Brumel er mjög öruggur
stökkvari, og hikar hvorki né
bíður, áður en hann leggur af
stað í atrennuna. Ilann klæðir
sig úr ytri búningnum, gengur
rólega að merkinu sínu og
hl'eypur strax af stað. Hraðinn
í atrennunni er geysilcgur. Sjálft
stökkið virðist einfalt. Stökkv-
arinn svífur upp, og á réttu
augnabliki virðist líkaminn
snúast um ósýnilegan ás, og þar
með er hann kominn yfir rána.
Það er greinilegt, að engar of-
sögur fara af hinni vísindalegu
þjálfun Brumels,
Við þökkum Jóni fyrir sam-
talið og óskum honum til ham-
ingju með sitt nýja, glæsilega
met.
aðförum og það mjög að von-
um.
En það er jafnvíst, að í
þeim undirokaða kór fynd-
ust eigi allfáar hjáróma radd
ir: sárar að vísu, en sárastar
yfir því að fá ekki að syngja
hlutverk yfirboðarans —
kúgarans.
Vonandi kemur aldrei til
þess, að Sjálfstæðisflokkur-
inn fái hér neitt alræðisvald,
og má óska öllum Alþýðu-
bandalagsmönnum þess engu
síður en öðrum landsmönn-
um.
Hins er þá jafnframt að
óska sérstaklega þeim Al-
býðubandalagsmönnum, sem
unna lýðfrelsi, að þeir geri
það upp við samvizku sína,
hvort þeir geti öllu lengur
ýtt undir stjórnmálaleg áhrif
þess ófyrirleitna hóps, sem
vill reisa hér alræði „Flokks-
ins“ á rústum frelsisins.
Kjós.
FRAM ISLANDS-
ICópavogs-
þættir 1
MEISTARI
Bikarkeppni
K.S.
Fjögur liS eru í undanúr-
slitum, KR gegn Akureyri og
Þram gegn Keflavík. Miðlað
við leikinn um síðustu helgi
virðist AkurevrarlitSið sigur-
stranglegast. En þó er engin
leitS atS segja úrslitin fyrir, því
að í knattspymu geta ólíkleg-
ustu hlutir gerzt (sem dæmin
sanna).
Óbótamenn dæmdir
íslandsmeistaramótinu í knatt
spyrnu lauk fyrir nokkru. Úr-
slitaleikurinn var á milli Fram
og Vals, og sigruðu hinir fyrr
nefndu með 1:0. Mega Fram-
arar vel við una, þar sem þeir
hlutu einnig meistaratignina í
handknattleik, eins og kunnugt
er.
Lið Fram hefur sýnt góða
leiki í sumar, allt frá byrjun,
enda hóf það snemma æfingar
síðastliðinn vetur. Þjálfari þess
er Guðmundur Jónsson.
Geir markmaður hefur vakið
mesta athygli af liðsmönnum
Fram. Hann virðist oft kæru-
laus og hefur stundum í frammi
ýmsa skrýtna „takta“, en
reyndin mun þó sú, að hann
tekur íþrótt sína alvarlega, og
(þegar honum tekst bezt upp,
ver hann stórglæsilega. Hann
var valinn í B-Iandsliðið gegn
Færeyingum og hélt markinu
hreinu. Einnig var hann vara-
maður Helga Danielssonar í
landsleikjunum við íra.
Hvað starfa „heims-
stjömurnar“?
Finninn Nikula, heimsmet-
hafi í stangarstökki, er íþrótta-
kennari.
Daninn Thyge Thögesen,
einn bezti Maraþonhlaupari
álfunnar, er póstmaður.
Bretinn Brightwell. Evrópu-
meistari í 400 m hlaupi, er
kennari.
Frakkinn Michel Jazy, heims-
methafi í 2 km og 3 km hlaupi,
er prentari.
Á tiltölulega fáum árum hef-
ur byggð vaxið svo ört í Kópa-
vogi, að þar er nú einn fjöl-
mennasti kaupstaður landsins.
Saga byggðarlagsins síðan Þórð-
ur, fyrrum lireppstjóri, nam
land á Sæbóli fyrir rúmvm ald-
arfjórðungi er víðkunn, enda
mun hún ekki rakin hér. Þá
vita og allir íslendingar nokkur
deili á atburðum þeim, sem
gerðust í Kópavogi sumarið
1662, er fyrirsvarsmenn þjóðar-
innar undirrituðu erfðahyll-
ingu og einvaldsskuldbindingu,
ó í trausti þess, að konungur
láti haldast „vor gömul venju-
leg og vel fengin landslög", svo
og þann rétt, sem „loflegir und-
anfarnir Danmerkur- og Nor-
egskonungar hafa oss náðugast
gefið og veitt og vér og vorir
forfeður undir svarizt."
Að öðru leyti en nú hefur
verið talið, mun almenningi
hin eldri saga Kópavogs lítt
kunn. Með hliðsjón af því, að
í sumar voru rétt 400 ár liðin
síðan Árni Oddsson, Brynjólf-
ur Sveinsson og félagar þeirra
sóru Kópavogseiða, verður hér
á eftir greint frá nokkrum görnl-
um atburðum, sem á einn eða
annan hátt eru tengdir Kópa-
vogi.
Á Kópavogsþingi.
Snemma mun Kópavogur
hafa orðið einn af fjórum lög-
ákveðnum þingstöðum í Gull-
bringusýslu. Ekki hafa þó varð-
veitzt dómar þaðan eldri en frá
öndverðri 16. öld. Hinn 1. júní
1523 er kveðinn þar upp tylftar-
dómur, útnefndur af Erlendi
lögmanni Þorvarðssyni, um
kærumál Hannesar hirðstjóra
Eggertssonar á hendur Týla
Péturssonar.
Týli þessi Pétursson (Peter-
sen) hafði verið hirðstjóri á
Bessastöðum 1517—1520. Ber
öllum lieimildum saman um,
að hann hafi verið ofsafenginn
í skapi og ofbeldisseggur hinn
mesti. Samkvæmt óvéfengjan-
legum vitnisburðum var hann
valdur að róstum á alþingi þrjú
sumur í röð. Fyrsta sumarið lét
hann menn sína elta lögréttu-
mann einn og skjóta. Er ekki
vitað, að maðurinn hafi neitt
til saka unnið. Svo mikið er
víst, að hann var líflátinn án
dóms og laga. Næsta sumar lét
Týli grípa annan lögréttumann
á sjálfu alþingi. Var hann mar-
inn og settur í járn. Sá maður
hafði einungis sagt upp dóm,
sem hann og aðrir lögréttu-
menn dæmdu, en hirðstjóra lík
aði ekki dómurinn Árið 1510
lenti Týla heiftarlega saman
við Ögmund Pálsson, er þá
hafði verið kjörinn biskup í1
Skálholti. Gerðist hirðstjóri svo
reiður, að hann bauð mönnUrn
sínum að grípa til vopna og
drepa biskup þar á þinginu.
Skarst þá Vigfús lögmaður Er-
lendsson í leikinn og fékk af-
stýrt mannvígum. Þó var hirð-
stjóri svo ákafur, að hann gerði
sig líklegan til að leggja biskup
í gegn með eigin hendi, og varð
Vigfús lögmaður að þrífa til
hans og halda honum.
Árið 1520 fóru þeir allir utan
á einu skipi, Týli hirðstjóri,
Ögmundur biskup og Vigfús Er-
lendsson. Vildi Týli þá fá end-
urnýjaða hirðstjórn sína, en
það tókst honum ekki, og varð
Hannes Eggertsson hirðstjóri.
Týli lagðist þá í víking, og
hafði bækistöð sína í Svíþjóð.
Árið 1523 kom hann til íslands
og gerði aðför að Hannesi hirð-
stjóra, eins og frá er greint í
Kópavogsdómi. Þar segir, að
Týli hafi „farið með flokk
manna, bæði íslenzkra og út-
lenzkra, heim á kóngsgarðinn
Bessastaði og rænt þar og gripið
bæði "kvlkút'n' ''péningúm og
dauðuin innan kirkju og utan,
brjótandi upjr kirkjúna og kist-
urnar jiær sem jiar inni voru,
rænandi þar vors náðugasta
herra kóngsins góssi og svo jrví
sem Hannes átti og aðrir menn
fleiri og öllum reikningsskap
þeim, sem honum heyrði til.
Hér með klagaði fyrrskrifaður
Hannes til Týls Péturssonar, að
hann hefði gripið sig sem Jrjóf
eður illræðismann, og haft sig
nauðugan inn í Hólma.“ — Þar
var hirðstjóri í haldi í hálfan
mánuð, unz Týli fór með ráns-
feng sinn úr landi.
Tylftárdómurinn í Kópavogi
dæmdi Týla „fullan ránsmann
og óbótamann“, svo og allan
Jrann flokk manna, íslenzkra og
erlendra, sem veitt höfðu hon-
um lið „og ónauðugir voru þar
til.“
Ári síðar kom Týli skipi sínu
í Hafnarfjörð, hélt að nýju með
liðskost til Bessastaða, braut
upp Bessastaðakirkju og rændi
þar sköttum konungs og öðru
fé. Þá safnaði Hannes hirðstjóri
að sér íslendingum og þýzkum
kaupmönnum, sem hér voru,
lagði að skipi Týla, vann það
og tók Týla höndum og lét síð
an höggva hann.
Ránsrncnn úr Viðeyjarför
danndir.
Næsti dómur, sem varðveittur
er frá Kópavogsjringi, var felld-
ur þar 6. september 1539. Sá
dómur var einnig útnefndur af
F.rlendi lögmanni Þorvarðssyni
„kóngs umboðsmanni (sýslu-
manni) í Kjalarnesþingi." Fjall-
ar dómurinn um það, „hverra
svara eður sekta jreir menn
mundu skyldugir vera kóng-
dómsins vegna, er í hel slógu
þá fjóra menn, er í Viðey voru
aflátnir og fylgt höfðu Didrik
von Myndinz til jreirra aðtekta
og vandræða, er hann frammi
hafði Jrar og annarstaðar." Seg-
ir í dóminum, að menn þeir, er
drepnir voru, séu ákærðir fyrir
að hafa „rænt og gripið með
fyrrnefndum Didrik klausturs-
ins góss og fé, hér með svívirt
klaustursins Jrjónustufólk með
fullréttisorðum og verkum, bar-
ið á Jjeim og bundið.“ Er ábóti
skyldaður til að „leiða hér til
tvö lögleg vitni að Jressir fjórir
ménn hefðu að slíkum verkum
verið. .. . En að slíkum vitnum
leiddum, dæmdum vér þessa
oftnefnda menn fallið hafa á
sínum eigin verkum fyrir
Jiýfsku og ránskap með fullu
dómsatkvæði og- ógilda kóngi
og karli og fulla óbótamenn
verið hafa . . ., en Jrá alla sak-
lausa er þ>á aflétu.“
Vélráð brugguð i Kópavogi.
Eftir dráp Diðriks van Mynd-
ens fógeta, sem konungsmenn
töldu Ögmund biskup Pálsson
hafa átt hlut að, sendi konung-
ur hingað með hirðstjóravaldi
Kristófer Hvitfeldt. Kom hann
hingað í fardögum 1541 og
hafði með sér lið á tveim her-
skipum. í lok maímánaðar um
vorið rnæltu Jreir sér mót í
Kópavogi Hvitfeldt og Gissur
biskup Einarsson. Virðast j>eir
hafa bruggað Jrar í laumi vél-
ráðin um handtöku Ögmundar
biskups, er Jrá var gamall og
blindur hjá Ásdísi systur sinni
á Hjalla í Ölfusi. — Um atburð
þennan farast Jóni Gissurarsyni
svo orð í siðaskiptasögu sinni:
„Næsta sumar J>ar eftir (Jr. e.
1540) kom herra Gissur út með
Jieim Hafnfirðingum, j>ví hann
sigldi með jreim. Reið hann
strax heim í Skálholt frá Görð-
um við fjórð amann. Tók bisk-
up Ögmundur honum vel, af-
henti honum staðinn strax, en
hafði sig burt.
Framh. í næsta blaði.
Athugasemd
Vegna fréttar á forsíðu
Frjálsrar Jjjóðar 29. sept. s. 1.
hefur blaðið verið beðið að
geta Jress, að Sigurður Ólafsson,
starfsmaður mæðiveikivarna,
hafi haft. fullt samþykki allra
nðila til að sinna starfi sínu í
Hraundalsrétt.
Frjáls þjóð — laugardaginn 13. október 1962
5