Mánudagsblaðið - 08.07.1957, Síða 2

MÁNUDAGSBL*AÐ1Ð
í upphafi Egils sögu er sagt
nokkuð frá Berðlu-Kára, lang-
afa Egils. Er þess þar gétið, að
hann hafi verið í víkingu með
Kvoldúlfi, sem síðar varð
tengdasþiiur hans. Kára er svo
lýst, að hann hafi verið göfug-
ur maður og hinn mesti afreks-
maður að afli og áræði. Hann
var berserkur. Kári átti bú í
Bei'ðiu og var kennrur við þann
stað. Hann var maður stór-
auðugur. í Heimskringlu er einn-
ig .ninnzt á Kára og
sagí frá því er hann gekk á
hönd Haraldi konungi hárfagra.
Þar er einnig sagt, að Kári hafi
ver ð berserkur.
Frá Berðiu-Kára er kominn
mik'Ii •ádtbogi og frægur, bæði
í i.'oreg og á íslandi. Synir
hans voru þeir Ölvir hnúfa og
Eyvindur iarnbj, afi Eyvindar
ska'daspiliis. Dóttir lrans var
Salbjörg, kona Kveldúlfs, sem
var kvenna vænst og skörungur
mikill, að því er segir í Eglu.
Hún várð æítmóðir Mýramanna,
og má ætia að flestir eða aliir
núlifandi íslendingar séu af !
henni komnir.' En önnur grein .
af aíkomendum Berðlu-Kára
barst einn.g til ís.lands og átti
sér þar mikia sögu og stór- , .
iialr margs og mikills að nnnn-
brotna. Sonardóttir hans, dóttfr . . , * . ’ . ., _
ast, þ(j að svo hefð; verið. En
Eyvindar lamba og- Sigríðar á' ' ' 7 , , ' i,
. svo tor þo, að a þessari ferð
Sandnesi, ekkju Þórólís Kveld- ;
' liíðum
meira og minna klökkir á þeirx'i
stundu, þetta var einhvernveg-
inn eins og að koma heim eftir
langa, langa útivist.
Kynnisför okkar íslendidg-
anna lauk í Álasundi um hádeg-
isbilið hinn 24. júní. Þar tvístr-
aðist hópurinn. Sumir fóru með
járnbraut til Oslóar, en aðrir
með strandferðaskipi suður til
Björgvinjar. Við, sem með skip-
inu fórum, töidum víst, að hinar
áhrifamiklu stundir ferðarinn-
ar væru á enda, við hefðum líka
minnsta í málinu, og er hann
þó kvæntur norskri konu, og
börn hans tala ekki íslenzku.
Þarna var líka með á skipinu
íslenzk kona, ættuð frá Kefla-
vík. Hún er gift Norðmanni og
búin að eiga heima í Maalöy í
aldarfjórðung. Annars mátti
heita að við hittum íslendinga
í hverri sveit í Noregi, sem við
fóx'um um. Þetta voru aðallega
konur, sem voi'u giftar Norð-
mönnum. Á Fjölum, sveit Ing-
ólfs Arnarsonar, hittum við
ólaíur Hansson, menntaskólakennari:
Á SLÓÐU
u-Kára
úlfssonar, Var kona Sighvats
rauða. Ev hún nefnd Sveinlaug
í Egits sögu, en Kannveig í
Eandnámu. Al henni er kominn
mikill ættbogi í Rangárþingi.
Meða| njðja hennar voru Gunn-
ar á Hlíðarenda, Sigfússynir og
Mö.rður VaJgarðsson. Mai'gt af
Stórrnenni ísiands á söguöid átti
því kyn sitt að rekja til Berðiu-
Kára. t*t
Hinn 24. júní síðastliðinn átt-
um við rxokkrir íslendingar þess
kost að koma í skyndiheimsókn
tii Berðlu. Við höfum þá í
hálffa aðra viku Iferðazt um
Vostur-Noreg og átt dásamiega
daga. Stórbrotin náttúrufegurð
þessara héraða er slík, að til-
gangslaust er að reyna að lýsa
greip okkur næstum því eins
sterkum tökurn og heimsóknin
á tun Ingólfs.
Maalöy var fyrsti viðkomu-
staður skipsins á suðurleiðínni.
Og ekki vorum við fyrr kom-
in þar að bryggju en hópur
manna ávarpaði okkur og bauð
okkur í kynnisför lil Berðlu,
óðats Kára forföður okkar. Voru
þar komnir tveir oddvitar úr
hreppnum í Ytra-N.orðfirði og
allmargir hreppsnefndannenn í
fylgd með þeim. Þar var líka
kominn formaður ungmennafé-
iagasambands. Norðíjarðar, sem
við höfðum kyrtnst nokkrum
dögum áður á ferðalagi okkar
um hyggðirnar innar í firðinum.
henni, bar verða ölf orð inn-' Þarna beið okkar stórt vélskip
antóm og fátækleg. Veðurguð- ( tii að flytja okkur til Berðlu,
irair böfðu ieikið við okkur, ' og þegar við Jétum i Ijós ótta
he'.ía xr.átt: að he'ður himinn og um að við kynnum að missa af
við eiria hátiðlegustu
aldraða konu úr Rangárvalla-
sýslu, sem var húin að eiga
beima á Fjölum í um það bil
40 ár. Svo einkennilega hefur
stund ferðarinnar, stund sem þó viljað til að dóttir hennar
ijóunfmrl sólskin væri dag hvern strandferðaskipínu, urðum við
i'rá mprgni tii kvölds. Og þó : þes.s vísari að þ.essir heiðurs-
hugsa ég, að móttökur fólksins ; menn hefðu þegar sarn.ið. u.m það
hafi snortið okkur íslendingana vtð'sk pstjórann, að skipið skyldi
enn meiri en hin dásamiega biða okkar útifyrír Berðiu, ef
náttúrufegurð. Þær voru slikar, j á Þ.vrfti að halda. Og-ekki vor-j þar Um jólaleytið 1041. Þá var
að ég held, að við öll, sem í um vlð fyrr komni.r um borð í. fjölmennt þýzkt setulið í Malöy
hið nýja skip en okkur var boð- ( 0g hafði það búizt rammlega
ið að setjast að
er gift á íslandi og á nú heima
í Reykjavík. Jafnvei í hinum
afskektustu hyggðum Vestur-
Noregs er Islendinga að finna.
í fjallabyggðinni Ejðsdal á
Sunnmæri tók á móti okkur
ung íslenzk kona frá Hólmavík,
sem er gift þarna í sveitinni.
Og í Ærsta, Sykkylven, Álasundi
og Florö hittum við íslenzkar
konur. I Flox'ö er kona frá Seyð-
isfirði, sem er búin að eiga
heima i Noregi í 43 ár. Hún
talar þó íslenzku jafnvel og þótt
hún hefði húið undir Stranda-
tindi alla sína ævi. Þó skilja
börn hennar ekki íslenzku. Þeg-
ar við spurðum hana hvemig
hún hefði getað varðveitt móð-
yrmálið svona vel, svaraði hún
því til, að hún væri vön að
raula fyrir munni sér íslenzkar
rimur og ferskeytlur, þegar hún
væri ein.
Þegar við vorum að sigla frá
Maalöy sögðu Norðmennirnir
okkur nokkuð frá þeim drama-
tísku atburðum, sem gerðust
fÖrinni vorum, höfum verið
samrnála um, að slíka gestrisni
og aiúð, hefðum við alclrei áð-
ur fyrir hitt.
í svejtunum sem við fórum
um voru fánar dregnir að hún
á hverjum bæ í námunda við
vegina. Þaj- sem við staðnæmd-
umst, var okkur heiisað af
lúðrasveifum og söngkó.rum, sem
voru búnir að æfa ísienzka
þjóðsönginn. Ekkert hafði þó
eins djúp áhrif á okkur og
börnin, sem á mörgum stöðum
höfðu fylkt sér í raðir og heils-
uðu okkuj' möð norskum og ís-
lenzkum fánum. Það var á-
hrifamikii stund, sem áreiðan-
lega líður aldrei neinu okkar
úr minnj, er við á þjóðhátíðai-
daginn 17. júní stóðum í túni
Ingólfs Arnarsonar í Dalsfirði
og gengum þar meðfram röð-
um prúðbúinna barna, sem
sungu „EJdgamla ísafoid“. Það
er óhætt að fuilyrða, að fiest-
lr okkar íslendinganna voru
veizluborði, en
Norðfjarðai'stulkur i þjóðbúning-
um gengú um beina. Soknar-
presturinn í Maaiöy var þarna
um borð ásamt konu sinni og
dóttur, og okkur brá heidur en
ekki í bx’ún, þegar hann ávarp-
aði okkur á hreinni íslenzku.
Ög það var reyndar ekki svo
furðulegt, þegar víð komumst
axi raun um, að hann er íslend-
ingur i húð og hár. Hann heit-
it' Sigurður Þorstein.sson og er
œttaður frá Hafnarfirði. Hann
nam guðfræði í Norcgi. gerðist
síó'an preslur langt suður í iandi
í nánd við Tromsö. Síðan var
hann i 18 ár prestur á Hörða-
landi skammt frá Björgvin, en
er nú í fimm ár húinn að vera
prestur í Maalöy, sem er tal-
in með heztu hrauðum í Vest-
ur-Noregi. Heim til íslands hef-
ur séra Sigurður ekki koxnið
síðan ali löngu fyrir stríð, en
hann hefur ekki, ryðgað hxð
um og viggirt eyjar og nes
þarna í grenndinni. En þennan
vetrardag gerðu hrezkar vík-
inga.sveítir og sveitir frjálsra
Noi'ðmanna frá Bretlandi, þarna
skyndiárás. Þær komu Þjóð-
verjum að óvörum, en þeir snei'-
ust þó til varnar, og harðir bar-
dagar urðu þarna í Maalöy.
Þeim iauk svo að þýzka setu-
iiðið var fellt eða tekið hönd-
um og flutt til Bretlands. Tíu
þ.vzkum skjpum, sem voru að
sigla inn til Maalöy, var sökkt.
En iandgöngusveítirna.r .biðu
einnig tjón. Þarna féll freisis-
hetjan Martin íandge, sem var
einn af forustumönnum í sam-
tökum frjálsra Norðmanna í
Bretlandi. Eijige hafði verið
leikari, en ekki getíð séi' veru-
iegan orðstír á því sviði. En a
öriaga stunclu, þegar Jaud hans
var lu.-rnumið, komu hæliieik:-
ar hans og mannkostir i ijós.
Hetjudauði Linges hei'ur orðið
Norðmönnum mjög svo minn-
isstæður, og þeir hafa heiðrað
minningu hans á mai'gvíslegan
hátt. Nordahi Grieg' orti kvæði
um Linge, og þýddi Magnús
Ásgeirsson það á íslenzku.
En nú hverfur Maalöy sýnum,
og skipið nálgast strendur mik-
illar og hrikalegi'ar fjallaeyju,
sem liggur í rninni Norðfjai'ð-
ar. Þetta er Bremangereyjan,
sem að fornu mun hafa heitið
Smöls eða Smalsarey. Hér lík-
líkist landslagið því, sem er inni
í Sogni og Geirangursfirði, him-
ingnæfandi hrikafjöll ganga snar
brött í sæ fram. Eitt fjall gnæfir
þó yfir önnur á Smalsarey.
Standberg gengur þar lóðrétt nið
ur í sjó og upp úr þvx gnæfir
hi'ikatindur eins og tröllsfingur.
Skýjaleiðingar eru um tindinn
annað veifið, og hann virðist enn
ægilegri, þegar hann veður í
skýjum. Þetta er hið sögufræga
f.íall Smalsarhorn, sem nú heit-
ir Hornelen. Alkunn er sú saga„
að Olafur konungur Tryggvason
hafi klifið Smalsarhorn og fest
skjöld sinn þar ' efst í bergið,
Líka segir sagan, að konimgur
hafi bjargað einum manna sinna,
sem kominn var í ógöngur í
Smalsai'horni.
Norðmennirnir bentu okkur á
vik eina inni i fjallaræturnar,
þar sem þjóðsögur seg.ja, að Ól-
afur konungur hafi hafið fjall-
gönguna. Fyi'ir nokkrum árum
hljóp skriða mikil úr fjallinu og l
fyllti vikina að mestu. Okkur
virtist ótrúlegt, að nokkur mað-
ur hafi getað Idifið fjallið á
þessum stað. Þarna er ekki um
neina klettastalla eða syllur að
ræða, eins og við erum vön úr
ísienzkum fjöllum, þax'na er að-
eins lóðrétt standbergið. Mikill
íþróttamaður heíur Ólafur kon-
ungur verið, ef sagan er sönn.
Mann svimar við' það eitt að
renna augunum upp eftir þessu
ægilega, úlfgráa fjalli. Og oklcur
kom saman um það, að héðan í
fi'á myndi okku rekki þykja Þyr
illinn neitt séi'lega hrikalegur,
hann vmri eins og hrúð.ufjall í
samanburði við Smalsarhorn.
Nokkru eftir að kpmið er frain
hjá Smalsarhorni sveigir skipið
inn á vík, sem skerst inn í Sraals-
arey að austan. Og nú erum við
komast heim til Berðlu-Kára,
en við voginn er byggðin Berðla
eða Berle, eins og húir nú heitir.
Þar búa um 300 manns. Og þeg-
ar við nálgumst bryggjuna sjá-
um við, að þarna er uppi fótur
og fit. Bryggjan er alþakin fólki.
Það hefur frétzt um komu ís-
lendinganna til Bei’ðlu, og svo
er að sjá, sem hvert mannsbarn
í sveitimii sé komið til að fagna
þeim. Þarna eru hrum gamal-
menni og þarna eru konur með
börn' á fyrsta ári á handleggnum.
Og eins og svo oft áður eru
þarna hópar barna, sem veifa fán
unuxn sínutn í ákafa. Þegar við
stígum á land gengur til móts við
okkur gamaU maður og býður
pkkur velkomin til Berðla. Þetta
er fyi’ryerarxdi skólasljóri barna-
skólans þarna í sveitinni. Hann
er á 80. aldui’sári, en kvilcur á
fæti, hleypur upp brekkur eins
og unglmgur. Og hanrx er klökk-
Mánudagur 8- júli 1957
ur í rnáli, þegar hann heilsar
þessum niðjum Berðlu-Kára, sem
eru komnir í öi-stutta heimsókn
á slóðir ættföðursins. ann spyr,
hvort nokkrir Mýramenn séu
með í hópnum, og vei'ður glaður
við, er hann fréttir, að hér er
kominn sýslumaður Mýramanna.
Það keraur fljótl í Ijós, að garnli
maðurinn er geysilega fróður í
fornri ættfræði, bæði norski'i og
íslenzkri. Hann talar um hörn og
barnabörn Berðlu-Kára eins og
þau séu fólk, sem hann sé per-
sónlega nákunnugur. Og við ís-
lendingar erum hálfsmeykir að
tala um þessa ættfi’æði við lxann,
hann er áuðsjáanlega svo mikiu
betur að sér í henni en við. Svo
'dregux’ hann upp plagg mikið,
stórt pappírsblað, gulnað af elli.
Þetta er ættartala, skrá yfir
kunnustu afkomendur Berðlu-
Kára. Þetta skjal hefur í áratugi
hangið á vegg í barnaskólanum
í Berðlu og börnin eru látin læra
ættartöluna utanbókar. Þarna
eru skráðir bæði norskir og ís-
lenzkir afkomendur Kára, t. d.
sá ég þarna nöfn Helgu fögru og
Kjartans Ölafssonar. Það er ekki
að furða, þótt fortíðin eigi rík
ítök í hugum þeirra barna, sem
ganga í þennan skóla. Og hvergi,
þar sem við komum, nema í
Dansfirði, byggð Ingólfs, held ég,
að fólkið hafi haft svo ríka til-
finningu fyrir tengslunum við Is-
land og þarna í Berðlu. Við vor-
urn öll, bæði Norðmenn og íslend
ingar, gripin sömu hugsuxium og
í tiini Ingólfs viku áður. Öllum
viðstöddum fannst þetta hátiða-
stund og einhver klökkvi greip
allt fólkið. Og sjaldan á þessari
dásamlegu ferð hlýnaði okkur ís-
lendingunum eins um hjartaræt-
ur og þegar við sáum gamla
manninn með guinaða ættartöl-
una, sem hann hafði tekið af
veggnum í skólastofunni til að
sýna okkur.
Því miður varð dvölin i Berðlu
alltof stutt, við höfðum ekki
nema örstutta stund til að ræða
*
við fólkið, sem þyrptist í kring
um okkur. Þó getum við spurt
það, hvort nöfnin Kári og Sal-
björg væru enn til þar í sveit-
inni. Og það kva'ð svo vera. Meira
að segja eru tveir piltar í sveit-
in-ni, sem bera nafnið Kári
Berle. „Það þarf ekki annað en
snúa nafninu við, svo að Berðlu-
Kári sé kominn“ bætti einn Norð
maðurinn við. Og enn bera stúlk-
ur í Berðlu nafn Salbjargar, for-
móður okkar íslendinga, liennar
Salbjargar litlu, sem hoppaði
þarna um hrekkurnar á bernsku-
árum sínum.
Von bráðar urðum við að stíga
aftur á skip, strandferðaskipið
taeið úti fyrir víkinni. En íslend-
ingar og Berðlumenn kvöddust
með söng. Þjóðsöngvar Noregs og
íslands voru sungnir og Hanni-
bal Valdimarsson kvaddi Berðlu-
búa með nokkrum orðum-af skips
fjöl. Og svo lagði skipið frá
bryggju og við Sigldum út vík-
ina. Mið síðasta sem við sáuxn af
Berðiu, var fólkið, sem enn stóS
veiíandi á bryggjunni. Þessi
stund í Berðlu var lokastund ug
að sumu leyti hámark þessarar
ógleymanlegu Noregsfexðar.
Ólafur Hanssou.