Tíminn - 18.03.1971, Blaðsíða 9

FIMMTUDAGUR 18. marz 1911
TÍMINN
9
Útgefandi: FRAMSÓKNARFLOKKURINN
Fraankvæmdastjóri: Kristján Benediktsson. Ritstjórar: Þórarinn
Þórarinsson (áb), Jón Heiigason, IndriSi G. Þorsteinsson og
Tómas Karisson Auglýsingastjóri: Steingrimur Gíslason. Rit-
stjórnarskrifstofur í Edduhúsinu, símar 18300 — 18306. Skrif-
stofur Bamkastræti 7. — AfgreiSslusími 12323. Auglýsingasími:
10523. Aðrar skrifstofur sími 18300. Áskriftargjald kr. 195,00
á mámuði, innanlands. í liausasölu kr. 12,00 eirnt. — Prentsm.
Edda hf.
■
Hættuleg uppgjöf
í mengunarmálum
Útvarpsumræður þær, sem fóru fram á Alþingi í fyrra-
kvöld, um mengunarhættuna frá álbræðslunni, voru at-
hyglisverðar á margan hátt. Þær sýndu glöggt, að mjög
er mismunandi afstaða flokkanna til þess, hve öflugar
ráðstafanir skuli gerðar til að verjast mengunarhætt-
unni. Stjórnarsinnar látast vera á móti henni í orði, en
reynast hins vegar hinir óskeleggustu á borði, a.m.k. þeg-
ar álbræðslan á hlut að máli.
Því var ekki mótmælt í umræðunum, að Straumsvík-
urbræðslan er eina álbræðslan í Evrópu og Norður-
Ameríku, sem ekki hefur hreinsitæki. Það var jafnframt
upplýst, að t.d. Norðmenn hafa mjög strangt eftirlit með
því, að álbræðslur valdi ekki tjóni á gróðri og dýralífi.
T.d. hefur álbræðslu svissneska álfélagsins, sem er í
Húsnesi, verið neitað um leyfi til stækkunar vegna þess,
að hún þykir hafa gölluð hreinsitæki. Verksmiðja þessi
er þó mun minni en Straumsvíkurverksmiðjan verður.
Framleiðsluafköst hennar eru um 60 þús. smál., en
Straumsvíkurbræðslan á að geta framleitt 70—77 þús.
smál. Vegna þess að hreinsitæki Húsnesbræðslunnar hafa
ekki reynzt eins vel og hjá öðrum norskum álbræðslum,
fær verksmiðjan nú ekki leyfi til að skila fullum af-
köstum, því að þá fer hún yfir þau mörk, sem eftirlits-
nefnd ríkisins telur hættuleg.
Þrátt fyrir þessar staðreyndir, vilja stjórnarflokkarnir
ekki krefjast þess, að álbræðslan í Straumsvík hafi
hreinsitsfeki, eins og allar aðrar álbræðslur í Evrópu og
Norður-Ameríku. Þeir segjast ætla að bíða eftir vísinda-
legum niðurstöðum um, hver hættumörkin séu. Þeir láta
líkt og athuganir eins ábyrgasta vísindamanns þjóðarinn-
ar, Ingólfs Davíðssonar, séu einskis virði. Það mun taka
mörg misseri eða ár að fá þann nákvæma, vísindalega úr-
skurð, sem stjórnarflokkamir tala um, þar sem ekki er
hægt að miða nema mjög takmarkað við erlenda reynslu,
sökum þess að aðstæður eru mjög frábrugðnar hér. Sá
biðtími, sem hér verður, getur reynzt allt of langur. Sú
hefur oft orðið reynslan annars staðar, þar sem ákveðið
var að bíða eftir vísindalegum niðurstöðum, sem oft tek-
ur mörg ár. Skemmdir á gróðri og dýralífi hafa þá oft
verið orðnar svo miklar, að þær fást alls ekki bættar. í
því sambandi eru vötnin miklu á landamærum Banda-
ríkjanna og Kanada glöggt dæmi.
Hér er raunverulega ekki heldur um Straumsvíkur-
málið eitt að ræða. Ef álbræðslan í Straumsvík fær
að starfa án hreinsitækja, munu önnur hliðstæð fyr-
irtæki, sem hér kunna að eiga eftir að hefja starf-
semi, sem fylgir mengunarhætta, krefjast hins sama.
Hér er því um að ræða fordæmi eða stefnumörkún,
sem getur átt eftir að reynast örlagarík. Með slíku
undanhaldi verður mengun ekki afstýrt.
Það er alger útúrsnúningur, að hér sé um það að ræða,
hvort menn séu með eða móti stóriðju. Það kemur þessu
máli alls ekkert við. Hér er um það að ræða, hvort
erlent eða innlent auðvald eigi að leika lausum hala og
fá að vinna spjöll á náttúru landsins og andrúmslofti
frjálst og óhindrað. Stjómarflokkarnir sýna í þessu
máli, að þeir standa ekki á verðinum, þegar slíkir aðilar
eiga hlut að máli. Undanhald þeirra og uppgjöf í Straums-
víkurmálinu, býður hættum mengunar og óhollustu heim.
Slík er afstaða þeirra í því máli, sem nú er að verða eitt
allra staérsta og örlagaríkasta mál mannkynsins. Slíkum
uppgjafarmönnum í öðru eins stórmáli, getur þjóðin ekki
treyst. Þ.Þ.
ERLENT YFIRLIT
Heath hyggst leysa vand<
með úrræðum nítjándu ali
Fjárlagafrumvarps Barbers beðið með eftirvæntingu
Eitt áhrifamesta áróðursspjald Verkamannaflokksins fyrir þingkosn-
ingarnar síðastl. sumar, var teiknimynd af Heath og nokkrum helztu
leiðtogum íhaldsflokksins sem mönnum hins liðna tíma (Yesterday's
Men), sem kepptu við Verkamannaflokkinn. Meðfylgjandi mynd er
af þessu áróðursspjaldi. Þeir, sem sjást á þvi, eru: (1) Enoch Powell,
(2) Reginald Maudling, (3) lain Macleod, (4) Sir Alec Douglas.Home,
(5) Edward Heath og (6) Quintin Hogg. Stefna Heaths og stjórnar
hans í efnahagsmálum þykir nú sanna, að ekki hafi verið fjarri lagi
að kenna forustu íhaldsflokksins við liðinn tíma.
ÞÓTT skoðanakannanir þær,
sem fóru fram fyrir þingkosn-
ingarnar í Bretlandi síðastl.
sumar, reyndust rangar, munu
flestir sammála um, að þær
reyndust réttar nú, ef gengið
væri til kosninga. Niðurstaða
þeirra nú, bendir til þess, að
íhaldsflokkurinn myndi bíða
stórfelldan ósigur, ef kosið
væri innan skamms. Jafnvel
íhaldsmenn mótmæla þessu
ekki. En þeir segja, að þetta
verði breytt eftir 3—4 ár, en
fyrr mun Heath ekki efna til
kosninga. Þeir segjast því ekki
vera neitt áhyggjufullir, þótt
staða þeirra sé óhagstæð nú.
Það má óhætt segja, að efna-
Inagsstaðan hafi versnað að
öllu leyti síðan íhaldsmenn
komu til valda á cíðastl. sumri.
Atvinnuleysi hefur ekki verið
meira í 30 ár, en tala atvinnu-
leysingja er nú um 750 þús.
og mun komast í eina millj.
næsta vetur samkv. áætiun
hlutlausra efnahagsstofnana, ef
ekki verður breytt um stefnu.
Verkföll voru meiri á síðastl.
ári en nokkru sinni síðan 1926,
þegar ;' allsherjai-verkfallið
mikla átti sér stað. Horfui eru
' áV'áð átið 1971 verði cnn 'meira
verkfallsár. Fjárfesting fer
minnkandi og framleiðslan
dregst einnig saman á mörgum
sviðum. Hlutlausar stofnanir
áætla, að þjóðarframleiðslan
muni vart aukast meira en um
1.1% á þessu ári eða minna en
í nokkru öðru Evrópulandi.
Gjaldþrot fyrirtækja fara óð-
fluga í vöxt, m.a. hafa ýmis
stórfyrirtæki orðið að gefast
upp. Ilorfur eru á að gjaldþrot
in aukist, þegar líður á árið,
að óbreyttri stefnu.
Þrátt fyrir allan þennan sam
drátt, heldur dýrtíðin enn
áfram að vaxa.
ÞÓTT horfur séu þannig allt
annað en glæsilegar í efnahags
málum Breta, virðist það ekki
valda Heath og helztu ráðgjöf-
um hans verulegum áhyggjum.
Heath virðist helzt þeirrar
skoðunar, eins og blaðamaður
einn komst nýlega að orði, að
ástandið þurfi enn að versna
áður en það geti farið að batna.
Stefna hans virðist í stuttu
máli byggjast á hinni gömlu
kenningu íhaldsmanna, að bezt
sé að láta allt sem frjálsast og
afskiptaminnst, því að þá muni
ástandið jafna sig að verulegu
leyti af sjálfu sér. Einkum
gildi þetta í baráttunni við dýr
tíðina. Grundvallaratriði sé að
reyna að ná taumhaldi á henni,
en það verði ekki gert nema
með samdrætti og atvinnuleysi.
Slíkt læknismeðal sé að vísu
beiskt og taki sinn tíma, en
ekki sé vænlegra að stöðva dýr-
tíðina á annan hátt. Þess þurfi
þó að gæta að standa gegn há-
um kaupkröfum, því að þær
hafi of mikil heildaráhrif á
verðlagið. Löng verkföll, þótt
dýr séu, reynist bezta vörnin til
að standa gegn of háum kaup-
kröfum, því að þau kenni
verkalýðssamtökunum að beita
ekki verkfallsvopninu, nema í
ýtrustu nauðsyn. Að öðru leyti
sé bezt, að ríkisvaldið láti efna-
hagslífið sem afskiptaminnst.
Framboð og eftirspurn fái þá
að ráða og það haldi velli, sem
hæfast er.
ÓNEITANLEGA er fullur
19. aldarbragur á þessari
stefnu Heaths og stjómar
hans. Hingað til hefur þessi
stefna hans ekki heldur borið
þann árangur — fremur en
hjá Nixon — að stöðva dýr-
tíðina. Samdráttur kaupgetunn
ar, sem m.a. hefur hlotizt af
atvinnuleysinu og verkföllun-
um, virðist fremur hafa aukið
dýrtíðina en hið gagnstæða.
Þegar menn geta ekki selt eins
margar einingar og áður,
freistast þeir til að hækka
verðið. Heath og félagar hans
segja, að þetta sé enn ekki að
marka. Þessi stefna þurfi
lengri tíma til að bera árang-
ur.
ÞAÐ MÁ segja, að þessi
stefna Heaths og stjórnar
hans sæti nú jafnt gagnrýni af
hálfu samtaka verkalýðsfélaga
og atvinnurekenda. Báðir aðil-
ar krefjast aðgerða, sem hleypi
þrótti í atvinnulífið og fram-
leiðsluna. Verkamenn óttast
vaxandi atvinnuleysi, en at-
vinnurekendur minnkandi við-
skipti og fleiri gjaldþrot. Báð- |
ir aðilar virðast telja eðlilegt,
að Heath fylgi í fótspor Nix-
ons, sem hefur nú horfið að
verulegu leyti frá samdráttar-
stefnunni og hyggst auka at-
hafnalífið, m.a. með halla á
fjárlögum og auknum útlánum
bankanna. I þessu sambandi er
m.a. bent á, að eðlilegt úrræði
Heaths væru að lækka skatta
og auka opinber framlög til
ýmissa framkvæmda.
Eins og er, virðast þess ekki
sjást merki, að Ileath ætli neitt H
að láta undan síga að sinni.
Einn af blaðamönnum Daily
Express lagði nýlega aðdáend-
um Heaths þau orð í munn, að
hann væri svo ósveigjanlegur,
að vel mætti halda, að hann
væri leynilega giftur Goldu
Meir!
Annars bíða menn nú fjár-
lagafrumvarpsins, sem Barber
fjármálaráðherra mun leggja
fyrir þingið 30. þ.m. Það mun
skera úr um það, hvort Heath
ætlar að halda áfram samdrátt
arstefnu og láta ástandið
versna enn í trausti þess, að
það leggi grundvöll að bata síð-
ar. Óneitanlega fylgir því póli-
tísk áhætta fyrir Heath, en þó
sennil-ga miklu meiri og alvar-
legri auættu fyrir brezku þjóð-
ina. Þ.Þ.