Fréttablaðið - 09.05.2003, Qupperneq 16
Á meðan flestir hafa verið upp-teknir af að fylgjast með
hvort Samfylkingunni tækist að
verða sá stóri jafnaðarmanna-
flokkur sem hægláta vinstrimenn
hefur dreymt um hafa orðið aðrar
breytingar í hinu pólitíska lands-
lagi – og hugsanlega ekki síður
áhrifamiklar eða varanlegar. Ef
Frjálslynda flokknum tekst að
stækka í öðrum kosningum sínum
er óhætt að gera ráð fyrir að hann
– eða annar ámóta flokkur – muni
til frambúðar keppa um hylli
hægri- og hægrisinnaðra miðju-
manna við Sjálfstæðisflokkinn.
Ef Frjálslyndir ná þessu mark-
miði mun sagan breytast. Borg-
araflokkur Alberts Guðmunds-
sonar verður þá undanfari slíks
flokks – upphaf nokkuð langrar
fæðingar frjálslynds flokks við
hlið Sjálfstæðisflokksins. Og
brotthvarf ýmissa áhrifamanna
úr Sjálfstæðisflokknum – manna
á borð við Sverri Hermannsson,
Matthías Bjarnason og Ellert B.
Schram – verða ekki lengur túlk-
uð sem fýluköst eða merki um
ófullnægðan metnað heldur
merki þess að Sjálfstæðisflokkur-
inn átti æ erfiðara með að halda
innan sinna vébanda þessari teg-
und hægri manna. Og menn geta
jafnvel fundið forleik þessarar
atburðarásar enn aftar – í klofn-
ingi Gunnars Thoroddsen og
félaga frá flokknum. Þótt það
uppgjör hafi sótt eldsneyti sitt í
langvarandi valdabaráttu sóttu
Gunnar og félagar hugmyndaleg-
ar forsendur í þá kenningu að
Sjálfstæðisflokkurinn væri að
verða of kaldur undir þáverandi
forystu; að hann hefði glatað ein-
hverju af því sem þeir kölluðu
gamla Sjálfstæðisflokkinn. Og
það hafa allir þessir menn svo
sem gert. Undir brottför þeirra
gengur sami söngurinn um að
þeir séu enn ekta sjálfstæðis-
menn – það sé flokkurinn sem
hafi villst af leið.
Kannski var það erfitt verk að
koma Sjálfstæðisflokknum
óklofnum frá áttunda áratug tutt-
ugustu aldar og yfir á tuttugustu
og fyrstu öldina. Þegar ógnar-
mynd andstæðingsins dofnaði
eftir fall múrsins var það líklega
endanlega ómögulegt. Það mátti
halda saman flokki ólíkra manna
með mismunandi skoðanir með
aðsteðjandi hættu en þegar hætt-
an reyndist engin hlaut að kvarn-
ast úr hópnum. Enn frekar þar
sem tæki forystunnar var fremur
harðari flokksagi en opin endur-
skoðun á flokknum. Í þessum
kosningum er staðan síðan orðin
sú að vinstri menn virðast penir
og friðsamir við hlið hægri
mannanna. Þar sem áður var vill-
ta vinstrið er nú hópur villtra
hægri flokka. Við hlið Sjálfstæð-
isflokksins er Frjálslyndi flokk-
urinn og þar við hliðina er Nýtt
afl. Í Suðurkjördæmi klauf Krist-
ján Pálsson Sjálfstæðisflokkinn
og bauð fram sérstakan lista.
Vera Ellerts B. Schram á lista
Samfylkingar undirstrikar síðan
enn frekar að það er ekki lengur
hægt að ganga framhjá því að æ
stærri hópi hægri manna finnst
hann ekki tilheyra Sjálfstæðis-
flokknum. Þeir eru ekki síður
pólitískir landleysingjar en þeir
vinstri menn sem hvergi þykjast
geta fundið sig.
Miðað við niðurstöður skoð-
anakannana er pólitískt landslag
á Íslandi að breytast. Ekki aðeins
vegna vaxtar Samfylkingar held-
ur ekki síður vegna hræringa á
hægri vængnum. Ef Frjálslynda
flokknum – eða öðrum slíkum
flokki – tekst að vaxa upp fyrir
stærð smáflokksins getur sú
staða komið upp að mynduð yrði
ríkisstjórn Samfylkingar, Frjáls-
lyndra og Framsóknar. Og fólk
yrði að ákveða hvað slík stjórn
yrði kölluð. Miðjustjórn? Það
væri ný staða í íslenskum stjórn-
málum. ■
Mín skoðun
GUNNAR SMÁRI EGILSSON
■ skrifar um breytt pólitískt landslag.
16 9. maí 2003 FÖSTUDAGUR
Útgáfufélag: Frétt ehf.
Ritstjóri: Gunnar Smári Egilsson
Fréttastjóri: Sigurjón M. Egilsson
Ritstjórnarfulltrúar: Reynir Traustason
og Steinunn Stefánsdóttir
Auglýsingastjóri: Þórmundur Bergsson
Ritstjórn, auglýsingar og dreifing:
Suðurgötu 10, 101 Reykjavík
Aðalsími: 515 75 00
Símbréf á fréttadeild: 515 75 06
Rafpóstur: ritstjorn@frettabladid.is
Símbréf á auglýsingadeild: 515 75 16
Rafpóstur: auglysingar@frettabladid.is
Setning og umbrot: Frétt ehf.
Prentvinnsla: Ísafoldarprentsmiðja ehf.
Fréttablaðinu er dreift ókeypis á heimili á höfuð-
borgarsvæðinu, Suðurnesjum og Akureyri. Einnig er
hægt að fá blaðið í völdum verslunum á lands-
byggðinni. Fyrirtæki geta fengið blaðið gegn greiðslu
sendingarkostnaðar; kr. 1.100 á mánuði.
Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni
blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum
án endurgjalds.
Stundum seilast menn langt til aðbúa skilaboð sín í trúverðugan
búning í kosningabaráttunni. Það
gerðist t.d. í leiðara Morgunblaðs-
ins í gær þar sem færð voru fyrir
því „söguleg rök“ að þriggja flokka
stjórnir væru ónýtar og varhuga-
vert væri að kjósa yfir Íslendinga
slíka stjórn á laugardag. Skilaboð-
in eru augljós hvatning um að
kjósa Sjálfstæðisflokkinn. Án þess
að sá sem þetta ritar vilji halda því
fram að þriggja flokka stjórn sé
nauðsynlega það besta, sem komið
geti út úr kosning-
unum, er ekki hægt
annað en gera at-
hugasemd við það
hvernig slíkt stjórn-
armynstur er kynnt
af Morgunblaðinu.
JC og framhalds-
skólanemar úthluta
ræðumönnum sín-
um gjarnan um-
ræðuefnum til að
vera annað hvort
með eða á móti.
Leiðari Morgun-
blaðsins minnir á
slíka æfingu. Til að
klára æfinguna - fá
hina hliðina fram
líka - verður örfáum staðreyndum
bætt inn í og áherslum í leiðaran-
um breytt hér á eftir. Þannig fæst
mynd af því hvernig leiðarinn
hefði litið út ef verkefnið hefði
verið að rökstyðja þriggja flokka
stjórnir. Sögulega eru rökin og
staðreyndirnar á báðum stöðum
jafn rétt. Spurningin snýst einung-
is um að draga fram það sem hent-
ar fyrirframgefinni niðurstöðu:
Leiðari II - stílæfing
Reynslan af þriggja flokka
stjórnum á Íslandi er góð. Það var
því rétt hjá Halldóri Ásgrímssyni
að taka fram í sónvarpi í fyrra-
kvöld að hann hefði starfað í þrig-
gja flokka stjórnum sem höfðu
gegnið upp, enda vilji til sam-
starfsins. Ef samstarfsvilji er fyr-
ir hendi, skiptir í raun ekki máli
hvaða flokka um er að ræða.
Þriggja flokka ríkisstjórn Ólafs
Thors 1944-1947 var sögulega
merkileg ríkisstjórn, sem féll af
sögulegum ástæðum, sem ristu
mjög djúpt.
Þriggja flokka ríkisstjórn Stef-
áns Jóhanns Stefánssonar sem tók
við 1947 gegndi því sögulega hlut-
veri að sjá um inngöngu Íslands í
Atlantshafsbandalagið. Hvorug
þessara ríkisstjórna sat út kjör-
tímabil, en þær höfðu ákveðnu
hlutverki að gegna, sem ekki á að
gera lítið úr.
Þriggja flokka ríkisstjórn Her-
manns Jónassonar 1956-1958 hef-
ur jafnan verið dæmi um stjórn
þar sem stórhugur ríkir og drög
eru lögð að mikilvægum framtíð-
arhagsmunum þjóðarinnar.
Þannig færði þessi ríkisstjórn út
landhelgina í 12 mílur og beitti sér
fyrir ýmsum efnahags- og félags-
legum umbótum þó hún hafi ekki
setið út kjörtímabilið vegna sér-
stakra aðstæðna í verkalýðshreyf-
ingunni.
Tvær þriggja flokka ríkis-
stjórnir Ólafs Jóhannessonar á átt-
unda áratugnum voru mikilvægar
ríkisstjórnir. Þannig hófst gríðar-
leg uppbygging um allt land í tíð
fyrri stjórnar Ólafs 1971-1974 og
tóku hjól atvinnulífsins að snúast
eftir langvarandi stöðnun. Sú ríkis-
stjórn færði út landhelgina í 50 sjó-
mílur sem var gríðarlega mikil-
vægur áfangi og lagði grunninn
undir næsta skref, sem var stækk-
un landhelginnar í 200 mílur.
Þriggja flokka ríkisstjórn
Gunnars Thoroddsen var himna-
sending og lausn á stórhættulegri
og erfiðri stjórnarkreppi, sem
rekja mátti að hluta til klofnings í
Sjálfstæðisflokknum.
Þriggja flokka ríkisstjórn Þor-
steins Pálssonar sat vissulega
skamma hríð vegna skorts á sam-
starfsvilja, en upp úr henni var
mynduð fyrst þriggja og síðan
fjögurra flokka ríkisstjórn (1988-
1991) sem náði þeim stórkostlega
árangi að kveða niður verðbólgu-
drauginn og leggja grundvöll að
stöðugleikanum sem við höfum
blessunarlega notið síðan.
Það var athyglisvert að lesa
Morgunblaðið í síðustu viku og sjá
hvernig Halldór Ásgrímsson gaf
út stefnumarkandi yfirlýsingu um
að skattastefna Sjálfstæðisflokks-
ins væri ótrúverðug og að ekki
væri ásættanlegt fyrir flokkinn að
taka þátt í niðurskurði á velferðar-
kerfinu til að fjármagna loforð upp
á 30 milljarða skattalækkun. Sjálf-
stæðismenn hafa á hinn bóginn
heitið því að lögfesta þessar lækk-
anir strax í haust, þannig að ljóst
er að mikil ágreiningsefni eru til
staðar. Sagan sýnir að þrátt fyrir
að einungis séu tveir flokkar í rík-
isstjórn í svokölluðu samstarfi, þá
geta þeir unnið hver gegn öðrum
ef samstarfsviljinn er ekki fyrir
hendi og rýrt traust manna á
stjórnvöldum yfirleitt. Kalkúna-
lappadeilda sjálfstæðismanna og
krata á dögum Viðeyjarstjórnar-
innar er mörgum eflaust í fersku
minni.
Ef fengin reynsla er höfð í huga
yrði það ekki góð niðurstaða fyrir
íslenskt samfélag, ef úrslit kosn-
inganna á laugadaginn leiddu til
myndunar ríkisstjórnar með lítinn
samstarfsvilja auk þess sem sagan
sýnir að það eru þriggja flokka rík-
isstjórnir sem hafa tekið stóru
stökkin í framþróun Íslandssög-
unnar með útfærslu landhelginnar
og því að ráða niðurlögum verð-
bólgudraugsins.
(Þessi pistill bragðast best í
samlestri með leiðara Morgun-
blaðsins fimmtudaginn 8. maí.)
Hvar er
réttlætið?
Elísabet Guðjohnsen skrifar:
Þegar „Nýtt afl“ auglýsti stofn-fund samtaka sinna nú fyrir
nokkru og forsvarsmenn létu í
ljós þörf sína til þess að láta í sér
heyra varðandi ýmisleg mikilvæg
mál sem þeim þykir miður hafa
farið á undanförnum árum í ís-
lensku samfélagi, þá var eins og
vonarneisti skyti hér upp kollin-
um í mínum augum í öllu því öng-
þveiti loforða og ginningarboða
allra annarra stjórnmálasamtaka.
Það fólk sem stendur fyrir
framboði til alþingiskosninganna
nú í maí í nafni Nýs afls er fólk
sem rís upp hér og nú sem kristn-
ar manneskjur gegn því ótrúlega
ranglæti sem komið er upp í okk-
ar samfélagi.
Kvótakóngar, verðbréfabrask,
sendiráðsbyggingar úti um allan
heim, ótímabærar jarðganga-
byggingar, starfslokasamningar
með óheyrilegum peningagreiðsl-
um, alls kyns bruðl og sviksemi,
fátækt, biðlistar sjúklinga, skatt-
lagning öryrkja, sem vart eiga til
hnífs og skeiðar, og eldri borgara
sem búnir eru að skila sínu ævi-
starfi til þjóðfélagsins og greiða
sína skatta. Hvar er eiginlega
réttlætið? Erum við kristin þjóð?
Hafa lesendur mínir nokkurn
tíma heyrt ráðamenn í þessu þjóð-
félagi taka sér nafn Almættisins í
munn?
Þið sem sjáið í gegnum þessa
ósvinnu takið að sjálfsögðu því
tækifæri sem ykkur nú býðst til
þess að breyta öllu þessu ótrúlega
óréttlæti og kjósið Nýtt afl. ■
Um daginnog veginn
BIRGIR
GUÐMUNDSSON
■
stjórnmálafræðingur
skrifar um söguleg rök
Morgunblaðsins fyrir
tveggja flokkastjórn
Stílæfing um
stjórnarstærðir
■ Bréf til blaðsins
Björk Vilhelmsdóttir
borgarfulltrúi og formaður félagsmálaráðs
Sameiginlegt verkefni
Ríkið hefur skyldur samkvæmt al-
mannatryggingalögum og lögum um atvinnuleysistrygg-
ingar að veita því fólki hjálp sem ekki hefur tekjur til
framfærslu. Hins vegar samkvæmt lögum um félags-
þjónustu sveitarfélaga eiga þau að veita neyðaraðstoð
þegar fólk á ekki rétt á öðrum lífeyri. Sveitarfélögunum
er ekki ætlað að veita fólki framfærslu til lengri tíma
litið, það er hins vegar hlutverk ríkisins. Borgin vísar
ekki ábyrgð sinni á bug eins og sumir hafa viljað vera
láta. Félagsþjónustan í Reykjavík veitir þúsundum ein-
staklinga og heimila fjárhagsaðstoð. Allt of margir búa
við fátækt á Íslandi og það er sameiginlegt verkefni rík-
is og sveitarfélaga að vinna bug á því. Ég vona að áhugi
á fátækt verði jafn mikill þegar stjórnarmyndunarvið-
ræður eiga sér stað.
Hvort ber meiri ábyrgð á fátækt, borg eða ríki? ■ Af Netinu
Draumurinn hefur ræst
„Óttinn, sem andstæðingarnir
sýna gagnvart Samfylkingunni,
birtir styrk hennar og hug-
myndalegan þrótt. Draumurinn
hefur ræst! Samfylkingin er orð-
inn sá sterki samnefnari jafnað-
armanna á Íslandi sem við
stefndum að.“
ÖSSUR SKARPHÉÐINSSON
Á VEFNUM SAMFYLKING.IS
Kvótakerfið er í lagi
„Ég er einn af þeim sem hef ekki
áttað mig á því hvað er vont við
kvótakerfið sem réttlætir það að
því verið breytt í grundvallarat-
riðum.“
GUÐMUNDUR GEIR SIGURÐSSON
Á VEFNUM HRIFLA.IS
■
Sagan sýnir
að þrátt fyrir
að einungis
séu tveir
flokkar í ríkis-
stjórn í
svokölluðu
samstarfi, þá
geta þeir unn-
ið hver gegn
öðrum ef
samstarfsvilj-
inn er ekki
fyrir hendi og
rýrt traust
manna á
stjórnvöldum
yfirleitt.
Villta hægrið
Guðlaugur Þór Þórðarson
borgarfulltrúi Sjálfstæðisflokks
Skilvirk lóðaskortsstefna
Það borgar sig ekki að nálgast fá-
tækt út frá slagorði. Hins vegar liggur það alveg fyrir,
ef Ingibjörg Sólrún hefur áhuga á fátækt þá var sá
áhugi að kvikna núna. Það er búið að vera hlutverk
sveitarfélaganna frá þjóðveldisöld að húsnæðismál séu í
lagi. Frá því að R-listinn tók til valda hefur verið við-
haldið skilvirkri lóðaskortsstefnu sem hefur leitt af sér
hátt fasteigna- og leiguverð. Hvort tveggja, sérstaklega
hækkun leigu, kemur niður á þeim sem minnst mega
sín. Ég þekki það sem borgarfulltrúi frá mínum viðtals-
tímum að fólk er hér í brýnni neyð, enda hafa biðlistar
eftir félagslegu húsnæði aldrei verið lengri. Ingibjörg
Sólrún hefur fellt tillögur okkar sjálfstæðismanna um
afnám fasteignaskatta eldri borgara sem lægstar hafa
tekjurnar, 91 prósent þeirra býr í eigin húsnæði.
Skiptar skoðanir
Mikil umræða hefur verið um fátækt nú rétt fyrir kosningar. Deilt hefur verið bæði á ríki og borg.