Tíminn - 25.05.1975, Blaðsíða 20

Tíminn - 25.05.1975, Blaðsíða 20
20 TÍMINN Sunnudagur 25. mai 1975 Sunnudagur 25. mal 1975 TÍMINN 21 íslenzkir rit'höfundar Islenzkir rithöfundar „Persóna hans er frumleikurinn sj álfur með yfirskegg og tösku... sagði Bjarni Benediktsson frá Hofteigi um Krislján frá Djúpalæk — Og hér fá lesendur Tímans að kynnast viðhorfum hins frumlega og snjalla skálds 9? FYRIR RÖSKUM þrjátiu árum kom út á Islandi ljóðabók, sem hét Frá nyrztu ströndum. Höf- undurinn var ungur maður, vant- aði þrjú ár i þritugt, en á þessum árum biðu ung skáld að jafnaði lengur með að birta ljóð sin i bók- um en seinna varð. t þessari bók gerir höfundurinn nokkra grein fyrir sjálfum sér, segist hafa fæðzt ,,á þrályndrar Austfjarðaþokunnar nyrztu mörkum,” og gátu nú þeir, sem eitthvert veður höfðu haft af þeirri merkilegu þoku gizkað á, hvaðan höfundurinn væri upp runninn. Siðan má fara fljótt yfir sögu. Nú vita allir tslendingar (að minnsta kosti þeir, sem hafa yndi af fögrum ljóðum), að Djúpilækur er i Skeggjastaðahreppi, sem er nyrzti hreppur Norður-Múla- sýslu. iplenzkir ljóðavinir hafa eignázt Djúpalæk, — með likum hætti og þeir eignuðust ljóð skáldsins, sem fæddist þar fyrir hartnær sextiu árum og sleit barnsskóm sinum ,,um Langa- nesstrendur austan við Grunn- ólfsvik.” Þessi formáli verður nú ekki hafður mikið lengri, enda myndi slikt jaðra við ókurteisi. Kristján frá Djúpalæk hefur aldrei þurft neinn milligöngumann til þess að ná eyrum lesenda sinna. En mað- urinn hefur lengi haft orð á sér fyrir hnyttni og gamansemi, eins og mörg ljóða hans eru órækast vitni um, og þess vegna er ekki ó- liklegt, að einhverjum lesendum Timans leiki hugur á þvi að spjalla við Kristján, þótt með milligöngu blaðamanns sé. Við skulum áræða að spyrja og vita hverju skáldið frá Djúpalæk svarar. ,,Það væru þá frekar Baskarnir” — Heldur þú að það sé rétt, Kristján, sem haldið hefur verið fram opinberlega, að útlit þitt eigi rætur að rekja til þcss „hvað ein langamma þin hjúkraði vel frönskum skipbrotsmanni” — endur fyrir löngu? — A öllu grúski minu i ættum, hefur mér hvergi tekizt að finna staf fyrir þessu, enda var ekki siður að flfka þvi svo mjög i þá daga, þótt slikt kæmi fyrir. Hitt er annað mál, að mér er það mjög minnisstætt, þegar ég i fyrsta sinni gekk inn á rakarastofu á Akureyri. Þar var fyrir Sigfús Eliasson. Þegar Sigfús leit á mig, sagði hann: „Þér gætuð verið Gorki.” Þetta þótti mér merki- legt, þvi að ég mundi eftir grein Sigurðar Nordals i Helgafelli, þar sem hann birtir hlið við hlið myndir af Kristjáni Fjallaskáldi og Leo Tolstoi, en greinin fjallaði um hina einkennilegu likingu þessara tveggja manna. Nú hefur þvi verið haldið fram, að ég væri likur Kristjáni nafna minum Fjallaskáldi, enda erum við út af systrum tveim, sem nú eru löngu horfnar, svo þetta gæti svo sem vel verið. En, þvi miður, ég held ég verði að neita öllum skyldleika viö Frakka. Það væru þá frekar Baskarnir. — Voru nokkrir fleiri en þú með hin „suður-evrópsku svip- brigði,” sem þú hefur verið talinn hafa, i heimabyggð þinni um það leyti sem þú varst að alast þar upp? — Já, það er ekki nokkurt vafa- mál. Það var þar stór fjölskylda á uppvaxtarárum minum, og börn- in voru æskuvinir minir. Langafi þessara systkina var Frakki, og það er alveg óhætt að segja, aö þetta fólk bar af öðrum mönnum i sveitinni. — Var útlit þeirra nokkuö i lik- ingu við þig? — Það vil ég ekki segja. Þetta fólk var, eins og Laxness segir, stuttir menn- og snöfurlegir. En fjölvfsir voru þeir mjög, og einn þeirra er tónlistarmaður. Færeysk ævintýra- skip með barkar- lituðum seglum — Ilvaö um samskipti við út- lcndinga? Voru ekki Frakkar farnir af öllum nærliggjandi mið- um, löngu áður en þú manst eftir? — Jú, Frakkarnir voru farnir, en minningin um þá var mjög lif- andi, og það var mikið um þá rætt. Fyrsta endurminning min er bundin sýrópi. Ég var þá á þriðja árinu, sat uppi í rúminu hennar ömmu minnar og var að sleikja sýrópskrukku. Ef til vill hefur það verið franskt, og svo mikið er vfst, að ég heyrði varla minnzt svo á Frakka, að ekki bærist sýróp i tal um leið, sömuleiðis pompolabrauð og rauðvin. Þeir, sem hafa lesið Fjallkirkjuna, munu hafa fengið þar staðfest- ingu á þvi, að ekki var dæma- laust, að þessir hlutir kæmu á land á Bakkafirði. Þeir útlendingar, sem ég kynntist af eigin raun, voru hins vegar Færeyingar. Mér eru ákaf- lega minnisstæð skipin þeirra undir brúnum, barkarlituðum seglum. Við, krakkarnir, álitum, að þetta væru mikil ævintýraskip og að þar hrærðist merkilegt mannlif, þvi að við vissum, að Færeyingarnir höfðu tvo hluti undir höndum, sem voru talsvert eftirsóttir af landsmönnum, það voru „blámaður” og beinakex. En Færeyingarnir, sem reru árabátum frá Bakkafirði, lifðu hvorki auðugur né ævintýralegu lifi á neinn hátt. Liklega hefur lif þeirra veriö ennþá snauðara en okkar, sem þar vorum borin og bamfædd, og var það þó ekki til- takanlega rikmannlegt. — Já, það var einmitt þetta, sem ég ætlaði að spyrja um næst: Var fátæktin f heimahögum þin- um eins mikil og þú segir ikvæði þínu Frá nyrztu ströndum? — Ég held, að það séu ekki neinar ýkjur, að fátæktin hafi verið mjög almenn, og sums stað- ar var hún verulega sár. Eftir að ég fer að muna eftir mér, var fá- tæktin mest upp úr 1930, þvi að þá mátti segja, að menn væru al- snauðir. Þá var kreppan fræga i algleymingi, en auk þess bættist annaö við hjá okkur. Það var gamaveikin, sem kom til okkar upp úr 1930 og drap féð niður unn- vörpum. Einhvers staðar hef ég sagt, aö Páll heitinn Zóphóniasson hafi á þessum árum útvegað okkur nokkurs konar atvinnubótavinnu við að leggja vegi. Það bjargaði ýmsum, og það varð meðal ann- ars til þess, að ég komst i Eiða- skóla. Vegavinnuaurarnir minir fleyttu mér þangað. Veraldleg fátækt, andleg auðlegð — Um hvað dreymdi þig mest á unglingsárum þinum: búskap, skáldskap eða framandi lönd? — Skáldskap. Ekkert nema skáldskap. Ég hafði það á tilfinn- ingunni frá þvi að ég man fyrst eftir mér, að ég væri skáld. Ég held, að ég hafi vitað það. löngu áður en ég byrjaði að yrkja. Þegar móðir min gekk með mig, dreymdi hana einu sinni, að langamma hennar, sem hét Þór- unn, kæmi til hennar og segði: „Hann verður likur mér, þessi drengur, sem þú gengur með.” Nú hélt mamma, að barnið væri feigt, en ráðningin kom, þótt siðar yröi. Þessi Þórunn, sem vitjaði móöur minnar í svefni, var nefni- lega skáld gott, og sömuleiðis móðir hennar, sem lika hét Þór- unn, og nú átti gamla konan ein- faldlega við það, að þessi litli drengur yrði gefinn fyrir ljóð. Sem lika varð. Það vil ég taka fram, að þótt sveitungar minir væru fátækir af verandlegum gæðum, þá voru þeir andlega rikir. Það, sem mér er minnisstæðast um þetta fólk er, hversu það bjó yfir lifandi frá- sagnarhæfileika. Það var unun að heyra þessa gömlu menn segja frá æsku sinni og liðnum dögum. Mér hefur oft dottið það i hug á siðari árum, þegar verið er að rengja frásagnir fyrri tiöar manna af atburðum, sem gerfft höfðu hundrað árum eða svo fýrir þeirra daga, að faðir minn, sem var fæddur árið 1871, gat sagt okkur frá harðindakaflanum upp úr 1880. Hann virtist meira að segja muna tiðarfarið frá ári til árs og frá einni árstið til annarr- ar. — Og nú gætir þú endursagt frásögn föður þins, sem nær um það bil niutiu ár aftur i timann? — Þvi ekki það? Ég er bara að benda á, að það er ekki neitt sér- stakt kraftaverk að geyma frá- sagnir óbrenglaðar i eina öld eða svo, þótt minnisleysingjum nú- timans, sem allt þurfa að skrifa hjá sér, vaxi það i augum. — 1 heimasveit minni var bæði gáfað fólk og gott, og kannski sannar það betur en flest annað, að éfna- leg velsæld er ekki nein trygging fyrir andlegu rikidæmi. — Þú nefndir Eiðaskóla. Hvernig þótti þér að vera þar? — Það var dásamlegur timi. Nemendurnir voru ekki margir, égheldhelzt, að þeirhafi ekki ver- ið nema um fjörutiu. Flestir voru þeir komnir af barnsaldri, sá elzti mun hafa verið 28 ára og um mig er það að segja, að ég var orðinn tvitugur, sem stafaði einfaldlega af þvi, að áður hafði ekki verið nokkur lifandi leið að komast neitt til mennta sökum fátæktar. Ég hef sagt það áður, og get vel sagt það enn, að þessi eini vetur, sem ég var á Eiðum, er einhver dýrlegasti timi sem ég hef lifað. Þar var skólastjóri hinn gagn- merki maður, Jakob Kristinsson, honum á ég mjög mikið að þakka. Skáld i einn mánuð á ári, heimskingi i ellefu mánuði! — Byrjaðir þú ekki kornungur á skáldskapariðkunum, þótt fyrsta bókin kæmi ekki fyrr en þú varst kominn undir þrítugt? — Ég mun hafa byrjað nokkuð snemma að yrkja kerksniskvæði og lausavisur, en ég fór ekki að reyna að gera alvarleg kvæði, fyrr en ég var kominn undir tvl- tugt, að minnsta kosti ekki svo neinu næmi. Liklega hef ég verið fremur seinþroska, en ég verð að vona, að gáfurnar endist mér bara þeim mun lengur! — Attirðu ekki I neinni baráttu við sjálfan þig á þessum árum um það hvaða form skáldskapar þú ættir að velja þér? — Þar held ég að ekkert hafi annað komið til greina en ljóð- formið. Formbyltingin var ekki gengin i garð, og þvi var einsýnt að yrkja hefðbundið. Löngu seinna fór ég að skrifa óbundið mál, og hef gert talsvert að þvi á siöari árum, mér til mikillar á- nægju. Meðal annars var ég blaðamaður i tiu ár. — Hvernig yrkir þú, Kristján skáld: Sezt þú við borðið, ákveð- inn i þvi að yrkja kvæði — og gerir það? — Nei, ég sezt ekki við skrifborðið með ákveðið verkefni i huga. Ljóð min brjótast út af sjálfu sér, hertaka mig þegar þeim sýnist, og ég verð að gera svo vel og sinna þeimog festa þau á blað. Hins vegar sezt ég við skrifborðið til þess að þýða, og lika til þess að negla saman söngva, hafandi segulband með tónverki fyrir framan mig. Þetta kalla ég smiðar. Ég hef stundum ihugað, hvort ég sé yfirleitt nokkurt skáld, hvort ég sé ekki heldúr miðill, sem tekur á mót.i skáldskap framliðinna listamanna, sem langar til að koma ljóðum sinum á framfæri. Kannski yrði sagt, að sumum þeirra hefðifarið aftur, — um það get ég ekki dæmt. Annars er það dálitið merki- legt, hvernig ég yrki, og það sak- ar svo sem ekki að ég segi frá þvi hér. Ég gæti bezt trúað, að ég væri ekki skáld nema svo sem einn mánuð á ári. Þá yrki ég nótt og dag, hef komizt upp i tiu kvæði á nóttu, og ég get haldið þetta út I heilan mánuð. En þá er ég lika al- gerlega tómur og svo innilega heimskur, að ég get ekki sagt orð af viti næstu ellefu mánuöina. Battariið er aö hlaðast. — Vafa- laust mun mörgum þykja þessi frásögn min harla slæm. Ég hef lesiö það hjá spakvitrum manni, aö ekkert kvæði sé gott, nema að höfundurinn hafi verið minnst tvö ár að yrkja það. Sé þetta rétt, hljóta öll kvæði min að vera mjög slæm. — Þú segist ekki vera viss um að þú sért skáld. En nú var það ekki ómerkari inaður en Bjarni heitinn frá Hofteigi sem allir viö- urkenndu að hefði vit á skáld- skap, sem skrifaðu um þig þau orð, að þú værir „ótvíræður snill- ingur, séni.” Var þetta þá ofmælt hjá honum Bjarna okkar? — Við Bjarni vorum vinir, og hann skrifaði af mjkilli skynsemi um ljóðagerð mina. Þetta verður að segja Bjarna til verðugs hróss, þvi að það er svo sjaldgæft um ritdómara. En Bjarni var lika um margt ákaflega sérstæður maður. — Það hvort ég er „sénf” eða ekki, verða aðrir um að dæma en sjálfur ég. En það er annað, sem ég undrast meira. Það er að ég skuli vera ég.en ekki einhver allt, allt annar maður. Skopkvæðin eru vopn, danslagatextarnir þjóðernisbarátta — Já, segjúm það. Og nú hlýtur þú að vera mjög margslunginn maður, ef ljóð þin eru nákvæm speglun persónuleika þins — sem þau væntanlega eru? — Hér erum við komnir inn á viöfangsefni, sem er dálitið erfitt til umræðu. Framan af árum var ég talinn þunglyndur og kvæði min þóttu nokkuð dapurleg. Ég held þvi hins vegar fram, að það hafi verið angursstundirnar i lifi mínu,sem kölluðu fram ljóðin, en svo hafi ég alls ekki verið neitt þunglyndur á milli stundanna, sem ég var að yrkja. Vel má vera, að ég sé margslunginn, — vonandi er það satt. Hitt þori ég aö segja, —og tel mér það tilgild- is, — að ég hef aldrei tekið neina trú varanlega. Ég hef túlkað af heilum huga það sem ég hef talið sannast og réttast á hverjum tima, en ég hef alltaf verið reiðu- búinn til þess að hafa það sem sannara reynist, en lem ekki hausnum við steininn. Ég fagna nýjum sönnunum og tek við þeim. — Finnst þér ekki gaman að yrkja þín hárbeittu og hnitmiðuðu skopkvæði, sem allir lesendur þínir kannast mætavel við? — Jú, það er gaman. Sumir segja, að ég geti orðið dálitið kvikindislegur, og við þvi er ekk- ert að segja. Þessi smákvæði min, sem ég kalla glettur, eru sverð mitt, — eða kannski væri réttara að kalla þau örvar, þvi þeim skýt ég að ýmsum fyrirbær- um og fuglum i þjóðfélaginu, sem mér þykja vera til skaða fremur en gagns. Ég vil leyfa mér að benda á eina litla glettu, þessarar ættar. Það er kannski ekki úr vegi að birta hana einmitt núna, þegar linnuæaust er rifizt um fóstureyð- ingar. Visan er svona: Lifið er kvikmynd leikin af „stjörnum.” Myndin er ekki ætluð börnum. — En það er fleira en þessi hittnu smákvæði. Þú ert einn sárafárra islendinga, sem ort hafa verulega góöa danslaga- texta. Gerir þú það til þess að bæta úr þörf, eða eingöngu þér til skcmmtunar? — Hvort tveggja. Fyrst i stað var þetta þjóðernisbarátta. Eins og ég hef margsagt, þá blöskraði mér og öðrum á striðsárunum og næstu árum þar á eftir, hversu ameriskir söngvar áttu greiða leið að flestu fólki.Mér leiddist að heyra ekkert annað en ensku, svo að segja i hvert einasta skipti, sem ég hlustaði á danslög i út- varpinu. Það varð áhugamál mitt og margra annarra manna að reyna að skapa islenzka dans- músik með islenzkum textum. Ég vann að þessu eins og hverju öðru málefni, sem mér þótti nokkru varða og hefði framgang, þar og þá, en seinna varð þessi iðja blátt áfram atvinna, brauðstrit. Ég veit, að sumir hafa lagt mér þetta til lasts og sagt, að yrkingar væru ekki samboðnar skáldum, en ég hef jafnan svarað þvi til, að ef hin eiginlegu ljóð min standi ekki undir þvi að ég sé kallaöur skáld, þá verði bara að hafa það. Ég hef lika þýtt mikið af söngvum, með- al annars i barnaleikritum, og ég hef ekki getað betur séð en að þau falli i ágætan jarðveg hjá þeim, sem þeirra eiga að njóta. Ég veit ekko, hversu oft er búið að leika Kardemommubæinn, en hitt er vist, að börn hafa ekki enn fúlsað við söngtextunum þar. Litið að marka Ara fróða.— íslendingar kunnu ekkiað dansa — Kannski við snúum okkur þá frá danslagatextum og vikjum aö alvarlegriyrkingum. t þfnu mikla kvæði, Vinur Iffsins, eru margar linur, sem einar gætu verið nægi- legt efni í viðtal. Til dæmis: „Dauöinn er blekking, dag elur nótt hver i skauti....” Ert þú sannfærður um að við lifum, þótt við deyjum? — Ég er meira en sannfærður um að við lifum eftir að þessari jarðvist er lokið, ég er lika alveg viss um að við höfum lifað áður en við fæddumst. En frekari rök- stuðning geta menn fengið með þvi að lesa skrif min um þau mál. — Þú cndar þetta sama kvæði með þessum oröum: „Hann fæö- ist þar næst, sem teiðtoga lengst var beðið/ og lifinu þörf er mest.” Ert þú að prédika endurholdgun með þsssu? — Mér er engin launung á þvi, að ég held, að sá maður, sem hefurhelgað sig ákveðnu málefni I þágu lifsins og mannúðarinnar, eins og þessi maður, sem kvæðið er um, gerði, muni halda þvi á- fram, eftir að veru hans hér er lokið. Og ég er lika alveg sann- færður um að hann muni verða miklu færari um það á næsta til- verustigi en hann var hér. — Já, þú segir það. En hlytum við ekki að muna okkar fyrri jarðvist, ef við heföum verið hér áöur? — Fjöldi manna man til fyrri hérvista, eða þá að menn hafa meira og minna óljósan grun og tilfinningu um þær, en þeir þora bara ekki að segja frá sliku af ótta við að það verði hlegið aö þeim. — Heldur þú til dæmis, að sum- ir kappar sögualdar séu hér mitt á meöál okkar, án þess viö vitum, — það er að segja, ef þessir forn- menn hafa þá nokkurn tima verið annað en hugarfóstur einhvers rithöfundar á þrettándu öld? — Þarna leiddir þú talið inn á svið, sem ekki er vandalaust að ræða. Ég skal byrja á að lýsa þvi yfir, aö mér þykir varúð visinda- manna okkar orðin allmikil nú, — ef ég á að vera svo göfugur að kalla Islenzka norrænufræðinga vísindamenn. Satt að segja finnst mér, að viö getum nú farið að hætta að stolta okkur af þvf aö við þekkjum sögu okkar miklu betur Kristján frá Djúpalæk Timamynd Róbert en flestar aðrar þjóðir, því að samkvæmt nýjustu rannsóknum sýnist mér sem enginn maður hafi verið með sanni til hér á landi fyrir 1200. Ari Þorgilsson er talinn hafa skrökvað flestu sem eftir hann liggur . og hvers vegna hefði hann þá ekki alveg einsgetað logið þvi að hann hefði verið til sjálfur, rétt eins og allir þeir karlar og kerlingar, sem hann er að segja sögur af, og áttu að hafa numið hér land. Við kipp- um okkur ekki upp við þau fræði, að sögualdarfólk á tslandi hafi hvorki verið læst né skrifandi, þvi erum við svo vön, en nú er lika farið að halda þvi fram, að það hafi ekki heldur kunnað að dansa. — Ég hélt nú satt að segja, að all- ar skepnur jarðarinnar, og ekki sizt menn, hefðu tilhneigingu til þess að hreyfa sig eftir rytma. Og margfalt frumstæðara fólk en Norðurlandabúar voru á siðari hluta vikindaaldar, dansaði kringum eld. Þjáðist Snorri Sturluson af blöðru- bólguogkláða? Þegar ég tala hér I niðrandi tón um þá sem grúska i fornum fræð- um, vil ég undanskilja einn mann, Einar Pálsson. Ég tel að hann hafi fundið lykil að hugmynda- heimi forfeðra okkar, og að bæk- ur hans séu eitt merkilegasta inn- leggið, sem við höfum fengið i • sögu okkar um langan tima. Mér finnst margt sameiginlegt með norrænufræðingum nútim- ans og arkitektum. Hvorir tveggja sperrast allt hvað af tekur við að vera frumlegir, finna eitthvað nýtt. Það má helzt ekki byggja á reynslu. Afleiðingarnar segja til sin. Ég er svo gamal- dags, að ég hef miklu meiri til- hneigingu til þess að taka undir við Benedikt frá Hofteigi, Svein Viking, Árna Óla og Helga á Hrafnkelsstöðum. Ég held, að þessir menn viti allmiklu meira en þeir, sem einungis hafa numið visdóminn af bókum. Persónu- lega trúi ég þvl, að hér hafi búið fólk i stórum stil, þegar norrænir menn komu hér, gerðust yfir- drottnarar og tóku land á fólki. Ég trúi þvi einnig, að hér hafi allt verið krökkt af sauöfé og geitum. — Það er þá varla von, að Ari fróði sé upprisinn i norrænufræð- ingum nútimans, ef hann befur aldrei verið til, blessaður karl- inn? — Nú, við eigum vist að ganga út frá því sem sannindum, að þetta gamla fólk hafi alls ekki verið til. Hins vegar hefur mér stundum dottið i hug, hvort hér muni ekki vera mitt á meðal okk- ar endurfædd kona, sem uppi var fyrir löngu. Ég las i fyrra grein i Árbók Fornleifafélagsins, fjallaði hún um hreinlæti fornmanna. Þar voru færð að þvi margvisleg rök, að forðum daga hefði enginn maður bleytt sig af þvi honum hefði fundizt þægilegt að vera hreinn, heldur hefðu menn gert þetta af skyldurækni við kirkjuna eða samkvæmt boði hennar. Um Snorra Sturluson segir i þessari grein sérstaklega, að hann muni hafa legið i laug sinni i Reykholti „til að fróa sér við kuldabólgu, blöðrubólgu, gigt eða kláða.” Og svo kannski að einhverju leyti til þess að þóknast guði sinum. — Mér hefur dottið i hug, hvort hér gæti verið komið til okkar endur- borin Hallveig gamla Ormsdóttir, og væri hún þá að reyna aö ná sér niðri á Snorra, þótt seint sé, með þvi að bera út um hann slikar sög- ur. Og ef svo er, held ég að við verðum að viðurkenna að henni hafi tekizt ætlan sin furðuvel. — Heldur þú þá að islendinga- sögurnar séu I meginatriöum sannar? — Já, það held ég, — það er að segja með þessum fyrirvara „i meginatriðum.” Ég held, að þar sé byggt á raunverulegum mönn- um og atburðum, sem hafa gerzt með likum hætti og þar er frá sagt. Hins vegar eru samtöl búin til á eftir og ýmsu ofið inni, eins og skálda er háttur. Þó er vafa- laust, að forfeður okkar voru langminnugri en við, og á meðan bókakostur var litill, hafa sögur haldizt lengi i munnlegri frásögn. Ég held að okkur sé óhætt að slá þvi föstu, að goðsaga eða þjóð- saga verði alls ekki til, nema að einhver kveikja sé fyrir hendi. „ Mér finnst ég stund- um vera orðinn skinn- klæddur veiðimaður...” — Segðu mér nú eitt, Kristján skáld, sem ert hugmyndarikur maður: Ilefur þú ekki stundum horfið i hugann aftur i aldir og tekið þátt i þvi tifi, sem þá var lif- aö? — Ég hef ekki svo mjög horfið aftur I aldir tslandssögunnar. Hins vegar hef ég horfið langt aft- ur i aldir fjarlægrar heimsálfu, og um það geta menn lesið, meðal annars I fyrsta bindinu af Þvi gleymi ég aldrei, og reyndar við- ar. A einu hef ég oft furðað mig mikið: Ég, sem er allra manna kulvisastur, og myndi aldrei lifa af sólarhring i Grænlandi, ég hef meiri áhuga á sögu Grænlendinga og öllu sem skrifað er um norður- byggðir, en flestu öðru lesefni. Ég les mér til yndis, árlega, allt sem Vilhjálmur Stefánsson, Peter Freuchen og Knútur Rasmusen hafa skrifaö um fólkið þar norðurfrá og lifskjör þess. Mér hefur meira að segja stundum fundizt ég vera orðinn skinn- klæddur veiðimaður norður á hjara heims, liggjandi fyrir sel eða vokandi yfir öndunarholu hans. Þessa furöulegu sterku áráttu mina hef ég aldrei skilið. — En svo við höldum okkur við island: A hverri öld tslandssög- unnar heföir þú helzt viljað lifa, ef , þú liefðir mátt kjósa þér tima og samferðamenn? — Ég er ekki i nokkrum vafa um það. Ég hefði viljað vera að fermast i kringum siðustu alda- mót. Ég er sannfærður um, að fyrstu áratugir þessarar aldar eru einhver allra merkilegasti timinn I sögu islenzku þjóðarinn- ar. Þetta stafar af þvi, að þjóöin er farin að eygja frelsi sitt, sjá það á næsta leiti en ekki i fjarlæg- um hillingum, sem vafi gat leikið á að nokkru sinni yrði aö veru- leika. Eldur hugsjónanna brann skært. — Ég ofunda þá, sem voru þátttakendur i ungmennafélags- hreyfingunni og þeim mikla á- huga og bjartsýni, sem þá fór um hugi manna, og mótaði reyndar lifokkarog stjórnmál lengi siðan. Á þessari öld hefur lika verið uppi slikur andlegur aðall i þessu landi, að þvi verður aðeins jafnað til sögualdarinnar. Það fer ekki á rriilli mála, að á tslandi hefur ver- ið ort og skrifað betur á þessari öld en nokkurn tima áður, siðan íslendingasögurnar voru skrifað- ar, hvenær sem það hefur verið. Sem sagt: Ég hefði gjarna vilj- að fæðast, þó ekki hefði verið nema svo sem tuttugu árum fyrr en raun varð á. Þá hefði ég verið orðinn elliær, þegar framúrstefn- an kom til sögunnar, en þó hefur verið ágætt og gaman að taka þátt i þvi öllu saman. „Ég hef opið.” — Nú ert þú koniinn langleið- ina i sextugt, og hefur alla ævi uiiiiiö hörðuni höndum jafnframt skáldskapnum. Ilefðir þú heldur kosið að geta helgað þig ritstörf- um eingöngu og gera ekkert ann- að? — Ég er ekki viss um. að ég hefði grælt neitt á þvi. Ég hef sótt mikið til þeirra manna, sem ég hef unnið með um dagana, ég hef kynnzt vinnubrögðum þeirra og viðhorfum, og hef reynt að skilja hvort tveggja. Það verður enginn meira skáld við að einangrast frá þvi lifi sem lifað er i kringum hann. og þar að auki held ég að ekki sé neitt eftirsóknarvert að vera knuinn til þess að yrkja. En það hlýtur sá maður óhjákvæmi- lega að vera, sem hefur ekki öðru af að lifa en ritstörfum. — Svo ætlar þú að halda áfrain að yrkja, þegar andinn kemur yfir þig, á meðan verkljóst er? — Ég hef opið. Ef einhverjar raddir láta til sina heyra i hug- skoti minu, sezt ég niður og festi á blað það sem þær vilja segja mér. —VS. íslenzkir rithöfundar Islenzkir rithöfundar

x

Tíminn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Tíminn
https://timarit.is/publication/50

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.