Tíminn - 22.06.1975, Blaðsíða 37

Sunnudagur 22. júni 1975.
TÍMINN
37
Sovézki
skákskól
Nú er i athugun hjá mennta-
málaráöuneytinu aö launa
stórmeistara okkar i skák til
skákkennslu. Þar meö yröi
kominn fyrsti visirinn aö is-
Qnzkum skákskóla. Sovétrik-
in hafa sem kunnugt er rekiö
umfangsmikinn skákskóla og
er þar hvergi sparaö til aö ár-
angur veröi sem beztur, enda
hafa úr þessum skóla komiö
sex heimsmeistarar karla og
fjórir h eim s m e is t a r a r
kvenna. Hér fer á eftir grein
um sovézka skákskólann”.
„Anatoli Karpov hlaut „skák-
óskarinn”, viöurkenningu sem
veitt er bezta skákmanni ársins,
bæöi i fyrra og hitteðfyrra. Og nú
iár hlaut hann heimsmeistaratit-
ilinn.
Þar með er fátt eitt talið af
sigrum sovézkra skákmanna. 1
fyrra náðu þeir 34 fyrstu sætum i
46alþjóðlegum mótum, sem fram
fóru i 21 erlendu riki. Auk þess
veittu þeir hagnýta aðstoð kolleg-
um sinum i löndum, þar sem skák
er enn á bernskuskeiði. Þeir
fluttu erindi og tefldu fjöltefli og
tóku þátt 1 æfingamótum i Singa-
pore, Indónesiu, Alsir, Marokko
og Jórdaniu.
Hinn sovézki skóli hefur alið
upp sex heimsmeistara meðal
karla, Botvinnik, Smislof, Tal,
Petrosjan, Spasski og Karpof og
fjóra meðal kvenna, Rútsovu,
Rúdenko, Bikovu og Gaprinda-
sjvili.
1 Sovézka skáksambandinu, en
formaður þess er Júri Averbakh
stórmeistari, eru um fjórar mill-
jónir skákmanna af ýmsum gráð-
um. Meðal þeirra eru þúsundir
manna sem eru kandidatar til
meistara og fyrstaflokksmanna,
620 þjóðlegir meistarar og um það
bil 100 alþjóðlegir meistarar og 35
alþjóðlegir stórmeistarar.
Þjálfun skákmanna fer fyrst og
fremst fram i svonefndum skák-
deildum og svo skákklúbbum.
Skákdeildir eða skákhópar eru
starfandi bókstaflega alls staðar
— i sambandi við skóla og ung-
herjahallir, fyrirtæki, iþróttafé-
lög. Stærstu skákdeildirnar verða
svo að klúbbum — sem annað-
hvort heyra undir ákveðna stofn-
un eða fyrirtæki (t.d. Lihatsjof-
bilasmiðjurnar, Aðalhús sovézka
hersins, háskólann i Azerbæd-
sjan) eða þá iþróttafélög (Spart-
ak, Trúd, Avangard o.fl.). í öllum
þessum félögum starfa um 190
þúsundir leiðbeinenda og þjálf-
ara, og um 140 þúsund sérfræð-
ingar, sem hafa skákdómararétt-
indi.
Skák er felld inn i hið almenna
iþróttakerfi i landinu. Innan Rik-
isnefndar um iþróttir og heilsu-
rækt starfar sérstök skákdeild.
Um aðalstofnun sina, Miðskák-
klúbb Sovétrikjanna, MSK,
skipuleggur deildin starf hlið-
stæðra deilda iþróttanefnda lýð-
velda, héraða, borga og borgar-
hverfa. Skákdeild Rikisnefndar
um iþróttamál starfar i nánu
samstarfi við kosna nefnd — for-
sætisnefnd Skáksambandsins,
sem setur saman nefndir, sem
fást við einstök viðfangsefni, t.d.
starf I sveitum, meðal æskufólks,
skipuleggja mót o.fl.
Sérstök áherzla er lögð á að ala
upp nýtt skákfólk. t þessari grein
koma hæfileikar venjulega fram
mjög snemma. Enginn af leiðandi
sovézkum skákmönnum hefur
komizt hjá þvi að æfa sig og
keppa fyrst á vettvangi skólans,
svo i klúbbum ungherjahallanna.
Botvinnik, Spasski og Kortsjnoj
telja sig allir alda upp i Ung-
herjahöll Leningrad, Petrosjan
telur sig afkvæmi hallarinnar i
Tiblisi, Tal ungherjahallar i Rigu,
Smislof hallar i Moskvu og Karp-
of ungherjahallar i borginni Zla-
toústé i Úralfjöllum.
Mjög spennandi mót eru skipu-
lögð fyrir unga skákmenn og það
stærsta er árleg keppni ungherja-
sveita um „Hvita hrókinn”.
Venjulega eru þátttakendur rösk-
lega milljón. A siðustu árum hef-
Spassk' — tapaöi heimsmeistara-
titlinum úr höndum sovézka
skákskólans.
ur skapazt ný hefð — keppni Ung-
herjahallasveita, og eru þá stór-
meistarar sem ólust upp i við-
komandi höll fyrirliðar sveit-
anna.
1 hverri viku birtist „Skákskól-
inn” á fyrstu dagskrá sjónvarps-
ins (þættirnir eru svo endurteknir
á annarri dagskrá). Skólanum
stjórna virtir fræðimenn eins og
Aberbakh, Mikhail Júdóvitsj, al-
þjóðlegur meistari, Alexander
Kotof stórmeistari o.fl. Milljónir
manna geta þannig lært undir-
stöðuatriði skáklistar. Auk þess
ber sjónvarpsskólinn fram mis-
munandi erfið verkefni, og þeir
sem leysa rétt úr þeim geta feng-
ið vottorð um frammistöðuna.
Averbakh lýsti þvi yfir með stolti
fyrir skömmu, að nú þegar hefðu
meira en 10 þúsundir áhorfenda
sjónvarpsskólans komið sér i ein-
hvern af flokkum þeim, sem virk-
ir skákmenn skipa sér i.
Opinberir aðilar og samtök i
landinu veita verulegar fjárhæðir
til skákklúbba og deilda. í sumum
almennum skólum hefur skák.
verið tekin upp sem námsgrein i
tilraunaskyni. Komið hefur verið
á fót rannsóknarstofnun sem
kannar sálfræðileg vandamál
skáklistar. Og i Moskvu hefur
verið stofnuð við Aðaliþróttahá-
skólann eina háskóladeildin i
heimi sem starfar á sviði skák-
listar.
Þessi deild setur sér ekki það
markmið að útskrifa sterka tafl-
menn, mótagarpa, enda þótt
meðal nemenda hafi verið t.d.
Balasjof stórmeistari og Raza-
úvaéf meistari. Deildin elur upp
skákkennara, atvinnuþjálfara. I
raun eru fastráðnir þjálfarar einu
föstu atvinnumennirnir i sovézkri
skák. Margir sovézkir meistarar
eiga sér sérgrein utan skákborðs-
ins.
Botvinnik er til dæmis at-
kvæðamaður á sviði tæknivisinda
og doktor i þeim fræðum. Kotof
hefur fengiö Leninorðuna fyrir
störf i hönnunarskrifstofu verk-
smiðju einnar, auk þess er hann
allþekktur rithöfundur, leikrit
hans hafa verið "sett á sviö i
| AugíysidT
iTímanum i
inn
Moskvu. Karpof er við hagfræði-
nám I Leningrad og ætlar i fram-
haldsnám. Krogius stórmeistari
hefur varið kandidatsritgerð i
sálfræði, hann er ritstjóri skák-
vikuritsins „64”, sem kemur út i
100 þúsund eintökum, Averbakh,
forseti Skáksambandsins er rit-
stjóri mánaðarritsins „Skák i
Sovétrikjunum” (55 þúsund ein-
tök).
Þeir Spasski og Tal fást einnig
báðir við blaðamennsku, Tal er
t.d. aðalráðgjafi skáktimarits,
sem kemur út á rússnesku og lett-
nesku i Riga. Þessari upptalningu
mætti lengi halda áfram — Mark
Tajmanof stórmeistari er t.d.
þekktur pianóleikari sem heldur
reglulega tónleika.
Sovézkir stórmeistarar eru tið-
ir aufúsugestir hjá þeim mikla
fjölda sem skemmra eru á veg
komnir, þeir eru boðnir i klúbb-
ana til að halda fyrirlestra, gefa
góð ráð, tefla fjöltefli. Þeir fara
vitt um landið, heimsækja starfs-
fólk nýrra mannvirkja, sem eru i
smiðum á afskekktum stöðum,
fyrirtæki og samyrkjubú.
Þess skal getið að nemendur og
ungherjar greiða ekkert fyrir þá
þjónustu og aðstoð sem þeir fá,
meðlimir skákdeilda og klúbba
borga aðeins 30 kópeka á ári, og
einstaklingsmeðlimir Skáksam-
bandsins fjórar rúblur á ári fyrir
þátttöku i fjölteflum, fyrirlestra
og aðra þjónustu.
Skákin er vinsæl ekki aðeins
þar sem sterk hefð er fyrir. Hún
þróast um allt land, einnig þar
sem jafnvel lestrarkunnátta var
áður sjaldgæf. 1 Jakútiu hafa til
dæmis 12.000 manns komið sér i
skákflokk. Skákin er orðin sann-
kölluð fjöldaiþrótt i landinu.
Alexei Srebnítski — Apn.
Karpov — fékk titilinn aftur I
herbúðir sovézka skákskólans.