Tíminn - 08.07.1976, Blaðsíða 8

TÍMINN
Fimmtudagur 8. júlí 1976
Fimmtudagur 8. júli 1976
TÍMINN
Iönskólahúsið viö Lækjargötu 21/6. Birkigeröi i forgrunni.
í-’S-

■
Limgeröi úr brekkuviöi Sogavegi 6 ( 21/6 1976)
llaMilHliiiillllllliiiilillllh
Raöir af trjám eöa runnum
eru oft gróöursettar umhverfis
garða og lóöir, eöa meöfram
götum og stigum. Þetta er bæöi
til skjóls og skrauts, einnig til aö
afmarka svæöi. Þessum lifandi
veggjum má skipta i tvo flokka,
þ.e. skjólbelti og limgeröL
Skjólbeltier lengra og umfangs-
meira en limgerði, og oft eru
tvær eöa fleiri raöir i skjólbelti.
í Reykjavik gefur að lita slik
belti á Miklatúni, viö Miklu-
braut og viöar. Skjólbeltin eru
aöallega gerö úr birki og viði-
tegundum.Sumsstaöar er röö af
sitkagreni i miðjunni. Skjólbelti
dragaúr vindhraða. Þaöerbæði
hlýrra og rakara i skjóli þeirra
en úti á berangri og kemur það
ræktunarjurtum vel. Æskilegt
væri að rækta skjólbelti um-
hverfis tún, matjurtagarða og
kornakra hér á landi og er
sums staðar byrjaö á þvi t.d. á
Sámsstöðum.
Að Kristnesi i Eyjafirði skýla
löng skjólbelti „sjúklingaland-
runni. Það er grisjað hæfilega
til aö bera sem mest ber, en
venjulega litið klippt aö ööru
leyti. Skyld tegund, fjallaribsift,
er viöa gróöursett i seinni tiö og
getur myndað lág, lagleg geröi,
ef þaö er hæfilega klippt. Má sjá
það i Reykjavik, Akureyri og
viöar. Birkikvistur nýtur vax-
andi vinsælda sem lágvaxiö
gerði og hann verður hvitur af
blómum, óklipptur vitanlega —
og er einkar hentugur blóm-
runni i jaðra, t.d. til að afmarka
stór beð. Sumir gróðursetja
fremur lágvaxin limgeröi sem
ferhyrninga eöa þrihyrninga
umhverfis grasblett, eöa úti á
stórri flöt. Góöar setu- og
sólblaðslautir má gera úr runn-
um, þar sem rúm er nóg I garö-
inum.
Til er að kiippa runna á ýmsa
skrltna vegu, t.a.m. þannig, aö
þeir myndi topp eða hálfkúlu úti
á grasflötinni. Hafa margir séð
það f lystigarðinum á Akureyri,
gert úr ribsi, geitatopp o.fl.
tegundum. Þaö færist i vöxt aö
urt og létt yfir þvi, en heldur
lengi aö vaxa. Margar viðiteg-
undir vaxa miklu hraöar, en
þær eru þó gráöugar og þurfa
frjósaman jaröveg, sem vel má
vera fremur rakur.
Brekkuviðir myndar lagleg,
þéttvaxin gerði og er aö veröa
algengur i göröum. Hann mun
vera bastarður gulviöis og grá-
viöis. Ryðsveppur sækir stund-
um nokkuð i brekkuviöi, t.d.
suöur meö sjó.
Viöja verður hærri, getur
jafnvel oröið allmikiö tré.
Greinar brúnleitar og mjög
sveigjanlegar. Hún er sæmilega
harðgerð og viöa ræktuð, bæði i
limgerði og sem einstök tré, eða
trjáraðir.
Gljáviðir ber fagurgljáandi
breið lauf. Hann laufgast seint
enstendur algrænn langt fram á
haust. Getur verið stórt tré, sbr.
gamla gljáviðitréð i kirkjugarð-
inum i Aðalstræti, rétt hjá
strætóstöðlinum þar.Lika fagur
Ingólfur Davíðsson:
Lifandi veggir til
skjólsog skrauts
Hér skal dálitið rætt um lim-
gerði i görðum. Þau eru gerð úr
einni trjá— runnaröð og má
skipta þeim I tvær deildir, þ.e.
klippt gerði og ókiippt. Eru hin
óklipptu hér algengari enn sem
komið er, en hinum klipptu
fjölgar í seinni tiö. Akureyring-
ar riöu á vaðiö i þvi efni. Það fer
eftir stærö garðsins og öllum
staðháttum hvor geröin hentar
betur, og I stórum garöi t.d. á
Miklatúni, má hafa báöar. Lög-
unklipptra limgeröa getur veriö
breytileg. Algengast er aö þau
séu flöt að ofan og með lóörétt-
um hliðum, eöa dálitiö breiðari
aö neöan en ofan, og mun þaö
hentugast a.m.k. þar sem
snjóþyngsli eru mikil á vetrum.
Limgeröi á að vera þétt og
mynda lifandi vegg, algrænan
bæði á hliöum og ofan á sumrin.
Hæfileg klipping leiöir til þess
aö plönturnar skjóta út fjölda
hliöargreina svo limgeröiö
veröur þétt. Klippingin er tals-
vert vandaverk einkum fyrstu
árin, og er bezt aö lesa sér til
eða leita ráöa æföra manna.
Einnig er sjálfsagt aö gá aö i
göröum til samanburðar. Ef
byrjaö er of seint aö klippa lim-
geröi er hætt viö aö þaö verði
gisiö að neöan. Glufur geta lika
komiö I þaö ef greinar kelur á
vetrum. Limgeröi er vitanlega
gróöursett á vorin, og plönturn-
ar látnar standa þétt, en mis-
munandi þó eftir tegundum.
Hæö limgerða getur veriö mjög
misjöfn eftir staöháttum og ósk
eigandans— og eftir tegundum
trjánna eöa runnanna. Raðir af
ribsieða sólberjarunnum úti viö
girðingargarða hafa lengi verið
algengar, en ribsiö er ræktað
bæði sem berjarunni og skjól-
hlaða grjótvegg, helzt ögn hall-
andi „aftur á bak”, gróðursetja
i hann islenzk blóm og stein-
hæða jurtir og röð af runnum
uppi á veggnum eða i beð rétt á
bakvið.
Runnamura er lágur runni
með grannar, þéttar greinar.
Hún verður alþakin gulum
blómum þar sem vel fer um
hana móti sól. Fleiri smárunnar
t.d. ýmsir kvistir (Spiraem)
blómgast lika prýðilega. Slika
blómrunna má vitanlega ekki
klippa mikið aö jafnaði.
Gljámispill þrifst prýöilega
og er ágætur i hæfilega klippt
gerði — eöa þá nær óklipptur.
Hann ber mörg smá, ljósleit
blóm og rauð ber. Og á haustin
verða lauf hans blóðrauð og
mjög falleg. Þá vekur hann
sannarlega eftirtekt.
A góðum stöðum má nota rós-
ir f geröi, t.d. rauöblaðarós og
bergrós (fjallarós) o.fl. tegund-
ir.Sveppursækir i rauðblaöarós
og myndar gulbrún þykkildi á
greinum til mikilla skemmda.
Variztað kaupa sýktar plöntur.
Ekki má gleyma loövíöinum
islenzka. Hann er harðgerður og
hin gráu kafloðnu lauf hans fara
mjög vel viö grænkuna I kring,
enda nýtur loöviðir vaxandi vin-
sælda.
í hærri limgerði — klippt eða
óklippt — koma til greina þó
nokkrar tegundir, t.a.m. birki,
brekkuviöir, gulvíöir, viöja og
gljáviðir. Einnig sitkagreni,
einkum þar sem er mikil úr-
koma og sjávarloft. Særok þolir
það vel, þ.e. seltuna, flestum
trjám betur. Birkið þolir storma
allra trjáa bezt og er ekki vand-
látt að jarðvegi, eins og sjá má
úti i náttúrunni. Þaö er lika fag-
sem vöxtulegur runni, allaufg-
aður niður að jörð, og i þriðja
lagi getur hann myndað laglegt
klippt limgerði. Greinaenda
kelur oft á veturna, en nýjar
greinar vaxa fljótt og hylja
skemmdirnar. Gljáviði, mjög
fagran, hef ég séö á skurð-
bakka.
1 meðalstór gerði hæfa einnig
geitatoppar, einkum blátoppur
og dúntoppur. óklipptir geta
þeir blómgast fagurlega.
A Miklatúni og viðar i
Reykjavik hafa menn tekið eftir
viðitegund, sem sindrar á likt og
silfur þegar golar. Þetta er
Alaskaviöir, silfurviöir ööru
nafni. Neöra borö laufanna er
silfurgrátt og kemur i ljós i golu
og stormi.
Auövelt er aö fjölga flestum
viöitegundum með græölingum
á vorin. Klippiö ekki limgeröin
mikið á haustin, þvi að bezt er
aö greinar hlifi hver annarri á
veturna.
Trjágróöur kom vlöast prýöi-
lega undan vetri ivor, og bar lit-
iö á kali. Heggurinn viö Tjörn-
ina i Reykjavik var hvitur af
blómum 17. júni, og á Jóns-
messu voru reyniviöir viöa aö
veröa alblómgaöir.
Sunnudaginn 27. júni var enn
margt fólk á sveimi I gróöra
stöövunum aö skoöa, velja og
kaupa sumarblóm og fjölærar
jurtir i garða sina. 14. júni voru
allmargar stúlkur aö gróöur-
setja blóm i hlaövarpa Hannes-
ar Hafstein viö Lækjargötu.
Hvarvetna má sjá skólafólk
gróöursetja og laga i borgar-
görðunum, nú á sólmánuði.
Litum á myndimar: i Lækj-
argötu biður fólk eftir grænu
ljósi og snýr baki i blómastúlk-
t gróörarstöðinni Grænuhliö 27.júni 1976

mmm