Tíminn - 22.03.1977, Blaðsíða 10

10
Þriðjudagur 22. marz 1977
að umbótum
Það þjóöllfseinkenni sem er
hvaö mest áberandi á Islandi
um okkar daga er hin mikla og
almenna yfirvinna sem hér viö-
gengst. Sjálfsagt má segja
ýmislegt til varnar þessum
þjóöarsiö, en um hitt veröur
ekki deilt aö yfirvinnan stendur
félags- og menningarlífi á
margvíslegan hátt mjög fyrir
þrifum og hefur þannig oröiö
banabiti margra þjóöþrifa-
verka, og óumdeildanlega hefur
hún sin áhrif, sum miöur heppi-
leg, á heimili og fjölskyldulif
fólks.
Arum saman hefur verka-
lýöshreyfingin lagt á þaö á-
herzlu aö dregiö yröi úr yfir-
vinnu, eöa a.m.k. aö yfirvinnan
veröi ekki áfram óhjákvæmileg
til aö tryggja fólki sæmilega af-
komu. Satt aö segja eru áhöld
um þaö hver hugur hefur fylgt
máli, og þegar svo var látiö
heita fyrir nokkrum árum aö
vinnuvikan væri stytt, þá vissu
allir jafnharöan aö þaö var aö-
eins nýtt nafn á almennri kaup-
hækkun. Vinnutiminn styttist
nefnilega alls ekki þótt dag-
vinnustundum fækkaöi sam-
kvæmt kjarasamningunum.
Horfir til gifurlegs
kostnaðar
Yfirvinnan er hluti af þvi ein-
kennilega sjónarspili sem á sér
staö á islenzkum vinnumarkaöi.
Þaö er þannig alsiöa aö greiöa
launþegum, t.d. hjá hinu opin-
bera, yfirvinnu til þess aö
hækka kaupiö almennt, hvort
sem unnar yfirvinnustundir eru
fleiri eöa færri. Þá kannast allir
viö þaö einnig, aö möguleikar á
mikilli yfirvinnu eru hérlendis
taldir kostur viöstarf.ogsá sem
er aö leita sér aö atvinnu metur
störfin sem bjóöast meöal ann-
ars eftir þvi hve miklir þessir
möguleikar eru.
A þvi leikur ekki vafi, aö á Is-
landi veröur ekki komizt hjá
talsveröri timabundinni yfir-
vinnu meö sama hætti og viöast
erlendis. Um hábjargræöistim-
ann veröa bændur og búaliö aö
standa fram á nætur yfir hey-
önnum ef vel á aö fara. Smá-
framleiöendur og kaupmenn
veröa iöulega aö vinna i fyrir-
tækjum sinum lengur en nemur
dagvinnutlma. Yfir vertiöina
veröa sjómenn aö taka á sig
langar vökur viö aö draga afl-
ann úr sjó, og landverkafólkiö
kemst ekki hjá þvi aö leggja
nótt viö dag þegar vel aflast.
En þessi einkenni undirstööu-
atvinnuveganna viö Islenzkar
aöstæöur til lands og sjávar
geta ekki útskýrt eöa afsakaö
alla þá yfirvinnu sem unnin er I
iönaöi, þjónustugreinum og hjá
þvi opinbera. Þessi einkenni
geta útskýrt þaö hvers vegna
húsmæöur leggja nótt viö dag
viö fiskverkun i sjávarplássun-
um þótt þær eigi börn I vöggu,
einkum þegar tillit er tekiö tií
þess hversu illa þvi fólki er
launaö sem heldur þjóöfélaginu
uppi. En þessi einkenni gefa
enga viöhlitandi skýringu á
yfirvinnu allra hinna húsmæör-
anna, svo aö dæmi sé tekiö. Eft-
ir stendur aö þessi mikla yfir-
vinna þeirra kvenna, sem eiga
ung börn heima fyrir, er þjóö-
félagsvandamál sem horfir til
gifurlegs kostnaöar fyrir allt
samfélagiö viö dagvistun barn-
anna, barnaheimili og annaö
þess háttar.
Hafa þeir svikizt um?
Viö þessi vandamál er þvi aö
bæta aö rannsóknir hafa leitt
þaö I ljós aö þaö er ekki hag-
kvæmt i rekstri aö halda fólki of
lengi viö vinnuna á hverjum
degi. Arveknin slævist, ná-
kvæmni I störfum minnkar og
afköst aukast alls ekki i réttu
hlutfalli viö lengri vinnutima. I
samræmi viö þetta má halda'
þvi fram aö Islenzkir atvinnu-
rekendur og forstööumenn fyr-
irtækja hafi svikizt um þá hag-
ræöingu sem nauösynleg er
iafnframt þvi sem vitaö er hvi-
Þaö ermeö öörum oröum haldiö
uppi óskynsamlegri yfirvinnu
ásamt yfirborgunum, en vinnu-
veitendur telja þess þó engan
kost aö hækka kaupiö! Er hægt
aö komast lengra i hráskinns-
leik?
Framleiðslan er fyrir
fólkið en ekki öfugt
Auövitaö er fráleitt aö ætla
sér aö slá fram einhverri einni
allsherjarskýringu á hinni al-
mennu yfirvinnu á Islandi. Svo
er margt sinniö sem skinniö, og
aöstæöur og ástæöur fólks eru
mismunandi. Hin almenna yfir-
vinna er hins vegar á engan hátt
eitthvert dulúöugt fyrirbæri
sem fólk á að taka meö þögn og
þolinmæöi eins og örlögum. Hér
er um að ræöa þjóöfélagsvanda-
mál, sem stendur sönnum þjóö-
þrifum á margan hátt I vegi,
vandamál sem umbótamönnum
ber skylda til að leysa.
Eins og áöur sagöi veröur
ekki komizt hjá timabundinni
yfirvinnu i undirstööuatvinnu-
vegunum. Hins vegar á aö vera
fært aö nýta véltæknina betur en
verið hefur til aö draga úr þörf-
inni. Ýmsar aðrar leiöir eru
einnig færar, og má þar t.d.
nefna þá leið sem farin hefur
sig fyrir sifelldum veröhækkun-
um. Þaðleggur mikiö á sig til að
auka tekjurnar á móti veröbólg
unni. Að þessu leyti er yfirvinn-
an, og reyndar yfirborganirnar
lika, alger vitahringur, þvl aö
meö þessu eykst þenslan I efna-
hagskerfinu og þannig heldur
snjóboltinn áfram aö hlaöa utan
á sig. Til þess veröur hins vegar
ekki ætlazt meö sanngirni aö
hver fjölskylda um sig stingi viö
fótum aö eigin frumkvæöi. Hér
kemur til kasta stjórnvaldanna.
Þaö er aö sönnu til lltils aö
reyna aö vinna sig út úr þessum
vltahring meðan veröbólgu-
hugsunarhátturinn ræður yfir
hugskoti almennings. Veröbólg-
an er ekki aöeins efnahagslegt
fyrirbæri, heldur einnig sálar-
fræöilegt. Þaö þarf aö grlpa til
stórtækra og áberandi aögerða
sem ekki fara fram hjá neinum
um leiö og tekin er upp markvls
stefna til frambúðar. 1 þessu
skyni væri t.d. tilvaliö aö slá
nýja krónu meö hundraöföldu
verögildi smánarkrónunnar
sem nú er. Þaö verður aö sýna
stefnubreytinguna á áþreifan-
legan og táknrænan hátt um leið
og nýjar hagstjórnaraögeröir
taka gildi.
Þaö væri fáránlegt aö ætla sér
lik vandamál stafa af hinum
langa vinnutlma á öörum sviö-
um. Og þaö má halda áfram og
benda á ábyrgö opinberra
aöilja, banka og fjárfestingar-
sjóöa, fyrir það aö þessar stofn-
anir skuli ekki hindra þessa
öfugþróun meö útlánastefnu
sinni.
Nú hefur formaöur Verka-
mannasambands tslands látiö
svo um mælt ekki alls fyrir
löngu aö yfirborganir séu með
mesta móti um þessar mundir.
veriö I útveginum, aö. hafa
aukamenn I áhöfninni svo aö
menn geti skipzt á aö taka fri.
Þaö þýöir engum til langframa
aö f jargviörast um þaö aö þetta
feli I sér stóraukin tilkostnaö:
Atvinnuvegirnir og framleiösl-
an eru til fyrir fólkiö en ekki öf-
ugt.
Vitahringur
Ein ástæöa yfirvinnunnar er
sú, aö fólk er aö reyna aö verja
aö banna yfirvinnu, en þaö á aö
vera unnt aö gera hana annars
vegar óþarfa I þeim mæli sem
nú er, og hins vegar svo dýra að
vinnuveitendur velji fremur
þann kost aö auka hagkvæmni
og nýtni I rekstrinum. Þessi
mikla yfirvinna er svo dýr þjóö-
félagslega, vegna þeirra vanda-
mála sem hún skapar, aö senni-
lega er ’ ekki ofmælt aö hún
mætti vel kosta svo sem
300-400% miðað viö dagvinnu-
kaup.
Svikamyllan i húsnæð-
ismálunum
Mönnum getur tæplega bland-
azt hugur um aö skipulag hús-
næðismála og fjárfestingar i
Ibúöum er ein aöalástæöan fyrir
yfirvinnunni. Hér er fólki gert
aö f jármagna þak yfir höfuö sitt
á ótrúlega skömmum tima, þótt
gert sé ráö fyrir þvl aö húsin
endist margar kynslóöir. Þetta
veldur þvl aö fólk þrælar sér út
á léttasta skeiöi og fær ekki not-
iö lifsins á þann hátt sem hvert
menningar- og velferðarsamfé-
lag telur sér sæma. Heimilin eru
meira og minna I hers höndum
af þessum sökum einmitt meö-
an börnin þurfa mest á um-
hyggju og forsjá aö halda, og á
þeim tíma sem foreldrunum er
mikilvægastur lifsins vegna.
Og svo er fólk aö tala um
unglingavandamál.og þar á eft-
ir um áfengisvandamál, eins og
þau séu einangruö fyrirbæri
sem hægt sé að leysa alveg út af
fyrir sig!
Lán til ibúöabygginga og hús-
næðiskaupa eiga ekki aö fylgja
einstaklingum heldur húsnæö-
inu. Þau eiga aö taka miö af
endingartlma Ibúöarinnar en
ekki uppsprengdu veröbólgu-
verðlagi. Það er I sjálfu sér
furöulegt, aö siöustu árin hafa
kaupendur neyöst til aö greiöa
allt aö 60-70% af veröi íbúöar á
einu ári, þegar Ibúöinni er e.t.v.
ætlað aö endast hálfa eöa heila
öld. Þaö er tómt mál aö tala um
minni yfirvinnu eöa minni verö-
bólgu nema gerbreyting veröi á
skipulagi þessara mála. Ef hér
dregur skyndilega stórum úr
verðbólgu af einhverjum sökum
veröur aö stofna sérstakan
„kreppulánasjóö” fyrir gerv-
alla yngri kynslóöina. Þaö hefur
heldur ekki farið fram hjá nein-
um aö hjöðnunaraðgeröir I
efnahagsmálum eru baröar niö-
ur með samtakamætti verka-
lýöshreyfingarinnar. Þetta
kann aö hljóma einkennilega, en
ástæöan er einfaldlega sú aö
menn óttast aö standa uppi meö
fjölskyldu slna úti á götu slyppir
og snauöir vegna þeirra verö-
bólguskuldbindinga sem menn
hafa orðið aö gangast undir
vegna Ibúðar. Þá velja menn
óöaveröbólguna af tvennu illu
þvl aö hún gefur þeim þó íbúö-
ina á nokkrum árum.
Það er augljóst aö þetta er
svikamylla. Breytingar á hús-
næöismálunum, jafnt varðandi
eignaribúöir sem aukiö og
tryggara leiguhúsnæöi, eru lyk-
illinn aö samfélagsframförum
og umbótum á Islandi. Þær eru
mælistikan á framfara- og
umbótaviljann. Þessi mál veröa
félagshyggjumenn aö setja efst
á starfsskrá sfna.
-i

SJOSOKN OG AFLABROGÐ I VEST-
FIRÐINGAFJÓRÐUNGI í FEBRÚAR
Eftir fyrstu vikuna I febrúar
geröi hér einmuna veöurbllöu,
sem hélzt út mánuöinn. Var afli
góöur eftir þaö, bæöi á lfnu og I
botnvörpu.
Heildaraflinn I febrúar var
7.658lestir, og er heildaraflinn frá
áramótum þá oröinn 12.561 lest. 1
fyrra var febrúaraflinn 4.640 lest-
ir og heildaraflinn frá áramótum
10.801 lest. Verkfall landverka-
fólks hófst þá um miöjan febrúar
og stóö til mánaöamóta. Lágu
róörar lfnubáta aö miklu leyti
niöri á þessu tfmabili af þeim sök-
um.
38 (35) bátar frá Vestfjörðum
stunduöu bolfiskveiöar f febrúar,
réru 28 ( 26) meö llnu, 9 (8) meö
botnvörpu, en enginn (1) var enn-
þá byrjaöur meö net.
Afli lfnubátanna var nú 4.186
lestir i 567 róörum eöa 7,38 lestir
aö meðaltali I róöri, en í fyrra var
afli línubátanna i febrúar aöeins
2.566 lestir. Afli togaranna var
3.472 lestir I febrúar, en var 2.074
lestir I fyrra eöa um 45% heildar-
aflans bæöi árin.
Aflahæsti llnubáturinn I febrú-
ar var Vestri frá Patreksfiröi
meö 224,0 lestir 121 róöri, en hann
var einnig aflahæstur f fyrra meö
155,3 lestir. Guöbjörg frá ísafirði
haföi mestan afla togaranna f
febrúar 510,2 lestir, en I fyrra var
Bessi frá Súðavlk meö mestan
afla i febrúar, 317,0 lestir.
Aflinn í einstökum verstöövum:
PATREKSF JÖRÐUR: Lestir:
Vestri 224,0
Þrymur 193,7
Jón Þóröarson 191,7
Garöar 189,3
Gylfi 152,4
Orvar 151,2
Birgir 136,2
Marla Júlia 122,6
TÁLKNAFJÖRÐUR
Tungufell 191,0
Tálknfiröingur 188,4
BILDUDALUR:
Steinanes 184,2
Hafrún 169,7
ÞINGEYRI:
Framnesltv. 265,1
Sæhrimnir 106,7
Framnes 95,0
FLATEYRI:
Gyllir tv. 440,5
Vísir 150,2
Asgeir Torfason 133,2
SUÐUREYRI:
Trausti tv. 284,6
Kristján Guömundsson 171,9
Sigurvon 166,0
Ólafur Friöbertsson 138,0
BOLUNGARVIK:
Dagrúntv. 398,5
Guömundur Péturs 175,7
Hugrún 168,6
Sólrún 126,8
Kristján 67,4
Ingi 63,5
Sævar 54,0
Hrlmnir 14,6
ÍSAFJÖRÐUR:
Guöbjörgtv. 510,2
Júllus Geirmundss. tv. 390,0
PállPálsson tv. 385,5
Guöbjartur tv. 358,5
Orri 172,6
Vikingur III 168,0
Guöný 134,5
SÚÐAVIK:
Bessitv. 415,0
Framanritaöar tölur eru miö-
aöar viö óslægðan fisk.
Aflinn I hverri verstöö I febrúar:
1977: 1976:
lestir lestir
Patreksfjörður 1.361 ( 965)
Tálknafjöröur 379 ( 397)
Bildudalur 354 ( 0)
Þingeyri 467 ( 322)
Flateyri 724 ( 195)
Suöureyri 761 ( 507)
Bolungarvlk 1.078 ( 556)
Isafjöröur 2.119 (1.381)
Súöavlk 415 ( 317)
7.658 (4.186)
Janúar 12.561 (6.161.)
4.903 (10.801)