Fréttablaðið - 25.04.2006, Blaðsíða 16

25. apríl 2006 ÞRIÐJUDAGUR16
fréttir og fróðleikur
Hraðakstur er vaxandi
vandamál í íslensku sam-
félagi. Nauðsynlegt er að
hugarfarsbreyting verði
meðal ökumanna svo um-
ferðarmál geti komist í rétt
horf, segir aðalvarðstjóri
lögreglunnar í Reykjavík.
Fregnir af hörmulegum afleiðing-
um hraðaksturs hafa verið fyrir-
ferðarmiklar í fjölmiðlum á undan-
förnum árum. Fólk á öllum aldri
hefur farist í umferðarslysum sem
með einum eða öðrum hætti má
rekja til hraðaksturs.
Þrátt fyrir vilja fólks til þess að
draga úr umferðarhraða, bæði
innan og utan bæjarmarka, gengur
erfiðlega að fá ökumenn til þess að
breyta aksturslagi sínu til betri
vegar.
Alvarlegur vandi hjá ungu fólki
Það sem af er ári hafa þrjú dauða-
slys orðið innan bæjarmarka á
Íslandi: tvö á höfuðborgarsvæðinu
og eitt á Akureyri.
Guðbrandur Sigurðsson, aðal-
varðstjóri umferðardeildar lögregl-
unnar í Reykjavík, segir hraðakstur
innan bæjarmarka vera vaxandi
vandamál, þrátt fyrir hörmulegar
afleiðingar af hans völdum það sem
af er ári. „Við stöðvum að meðaltali
á milli tuttugu og þrjátíu ökumenn
á hverjum degi vegna hraðaksturs.
Við teljum hraðakstur vera mikið
vandamál sem við reynum að taka á
eftir fremsta megni. Stór hluti
þeirra sem stöðvaðir eru keyra
langt yfir leyfilegum hámarks-
hraða. Því miður hefur það farið
vaxandi að ungt fólk, sem nýlega er
komið með ökuleyfi, keyri með víta-
verðum hætti langt yfir hundrað
kílómetra hraða innan bæjarmarka.
Við köllum því eftir hugarfars-
breytingu hjá ökumönnum.“
Umferð of hröð á Íslandi
Almennur umferðarhraði, hvort
sem það er í íbúðarhverfum, á
stofnbrautum eða úti á þjóðvegum,
er að mati lögreglu og ýmissa sér-
fræðinga í umferðarmálum allt of
mikill á Íslandi. Sérstaklega er það
umferðarhraðinn á helstu götum
innan bæjarmarka, þar sem
umferðin er þétt og stöðug alla
daga, sem veldur lögreglu áhyggj-
um. Lögreglan í Reykjavík hefur
stöðvað 1.457 ökumenn frá 1. mars
fyrir of hraðan akstur en mesti
umferðartími ársins er yfir sumar-
mánuðina. Þá hefur á undanförn-
um mánuðum borið á því að öku-
menn sportbíla hafi hist gagngert
til þess að „spyrna“ á götum borg-
arinnar. „Það er ástæða til þess að
hafa áhyggjur af of miklum
umferðarhraða innan bæjarmarka.
Við höfum ítrekað þurft að hafa
afskipti af ökumönnum sem koma
saman á kvöldin og að næturlagi og
nota götur borgarinnar til kapp-
aksturs. Þetta hefur nú þegar haft
alvarlegar afleiðingar í för með
sér. Ökumenn sem líta á götur í
þéttbýli sem vettvang fyrir glæfra-
akstur eru hættulegir í umferðinni.
Það gefur auga leið,“ segir Guð-
brandur.
Brennisteinsfnykur fannst víða um land eftir að
hlaup hófst í Skaftá um helgina. Brennisteins-
vetni í jökulvatninu, sem er eitruð lofttegund,
ógnaði ekki fólki á svæðinu. Svo rammt kvað
þó að fnyknum að fólk á Blönduósi og Akureyri
lokaði gluggum.
Hvað er brennisteinn?
Brennisteinn er frumefni sem hefur verið þekkt
frá forsögulegum tíma. Það er algengt frumefni
og til í miklu magni í jarðlögum, ýmist sem
tiltölulega hreint frumefni eða sem til dæmis
gifs. Kolalög, olía og gasuppsprettur innihalda
einnig brennistein. Til eru mörg efnasambönd
brennisteins og mörg til iðnaðarnota. Eiginleikar
efnanna eru margvíslegir og geta efnin verið
eitruð og tærandi, til dæmis brennisteinssýra.
Notkun brennisteinsefnasambanda í iðnaði
getur verið mjög mengandi.
Til hvers er brennisteinn notaður?
Samkvæmt Biblíunni var brennisteinn notaður
til að eyða hinum syndum spilltu Sódómu og
Gómorru. Eftirspurn eftir brennisteini jókst
þegar byssupúðrið fór að vinna land. Kínverjar
uppgötvuðu byssupúðrið en framleiðsla þess
jókst verulega eftir að uppskriftin var birt um
miðja 13. öld. Brennisteinn hefur verið notaður
í margs konar iðnaði.
Hvaða áhrif hefur brennisteinn?
Áhrif brennisteins á gróður geta orðið veruleg
en það fer þó eftir magni og styrk. Þannig hefur
súrt regn orðið til þess að skógar hafa eyðst í
öðrum ríkjum Evrópu og alvarleg áhrif orðið
á lífríki vatna. Í minna magni getur brenni-
steinn orðið til þess að blaðgræna eyðileggst,
ljóstillífun í jurtum minnkar og breytingar verða
á efnaskiptum plantna og vatnsjafnvægi þeirra.
Brennisteinsvetni í jarðgufu er mjög eitruð
lofttegund og getur haft áhrif á augu, lungu og
taugavef í mönnum við erfiðar aðstæður.
FBL GREINING: BRENNISTEINN Á ÍSLANDI Í KJÖLFAR SKAFTÁRHLAUPS
Áhrif á augu, lungu og taugavef manna
FRÉTTASKÝRING
MAGNÚS HALLDÓRSSON
magnush@frettabladid.is
Fimm banaslys hafa orðið á árinu
UMFERÐARSLYS Of hraður akstur ökumanna miðað við aðstæður er algeng-
asta orsök umferðarslysa. Hugarfarsbreytingar er þörf hjá mörgum íslenskum
ökumönnum, segja sérfræðingar í umferðarmálum. FRÉTTABLAÐIÐ/PJETUR
> Svona erum við
Fjöldi og hlutfall erlendra ríkisborgara
á Íslandi frá árinu 1990 til 2005
Heimild: Hagstofa Íslands
Talsmaður neyt-
enda og umboðs-
maður barna hafa
tekið höndum
saman um að
setja frekari höml-
ur á markaðssókn
sem beinist
að börnum og
unglingum.
Gísli Tryggvason
er talsmaður
neytenda og segir
fjölmargar ábend-
ingar hafa borist vegna þessa.
Hvað er neikvætt við auglýsingar
sem beint er að börnum?
Það sem er neikvætt við slíka mark-
aðssókn er að mínu mati meðal ann-
ars að foreldrar og aðrir forráða- og
umsjónarmenn barna vilja væntanlega
flestir halda einhverri stjórn á því
hvort, hvenær, hvernig, hvar og við
hvaða aðstæður viðskiptalífið getur
haft áhrif á börn.
Eru auglýsingar sem beint er að
börnum alltaf neikvæðar?
Nei, það fer eftir aðstæðum. Því yngri
sem börnin eru og því óæskilegri eða
umdeilanlegri sem varan, þjónustan
eða skilaboðin eru, því neikvæðari telst
markaðssóknin. Og því ógreinilegri
sem landamærin eru á milli upplýs-
inga, fræðslu og skemmtunar annars
vegar og markaðssetningu hins vegar,
þeim mun óæskilegra má telja slíkt.
SPURT & SVARAÐ
BÖRN OG AUGLÝSINGAR
Verður að
setja mörk
GÍSLI TRYGGVASON
Talsmaður neytenda.
8.
82
4
4.
80
7
4.
81
2
1.9%1.8%
4.6%
13
.7
78
3.1%
2005 2000 1995 1990Ár
FJÖLDI SLYSA ÁRIÐ 2005 EFTIR
ALDRI OG KYNI
Aldursbil Karl Kona
➦ 60-84 25 20
➦ 40-59 53 28
➦ 20-39 95 55
➦ 9-19 58 26
➦ 17 ára 26 16
SLYS Á HÖFUÐBORGARSVÆÐINU
■ 2005
➦ Þrjú banaslys – 80 ára kona, 42 ára
karlmaður og 19 ára kona.
➦ 48 alvarleg slys
➦ 311 slys með minniháttar meiðslum
➦ Þrjú alvarleg slys má rekja beint til
hraðaksturs ökumanns og níu minni
háttar slysa.
■ janúar og febrúar 2006
➦ Þrjú banaslys – 59 ára gömul kona, 15 ára
stúlka og 18 ára kona.
➦ Sex alvarleg slys
➦ 73 slys með minni háttar meiðslum
➦ Eitt banaslys má rekja beint til hrað-
aksturs það sem af er ári.
„Ég finn afskaplega mikið til þegar ég
heyri af banaslysi í umferðinni,“ segir
Guðmundur Hjörtur Falk en hann
missti son sinn, Þórarin Samúel Falk
Guðmundsson, í bílslysi í Öxnadal á
síðasta ári. Mikill hraðakstur var helsta
orsök slyssins. „Það er ekki hægt að
lýsa því með orðum hversu sárs-
aukafullt það er að missa barn sitt
í umferðarslysi. Ég óska engum að
lenda í þeirri aðstöðu.“
Guðmundur vill að ungu fólki sé
gert það ljóst áður en það fær bílpróf
að bifreiðar séu ekki leiktæki. „Ef það
er hægt með einhverju móti að kynna
fyrir unglingum hvað það þýðir að
missa stjórn á bifreið á mikilli ferð, þá
væri það best. Ungir ökumenn bera
of litla virðingu fyrir þeim krafti sem
þeir ráða yfir þegar þeir eru undir stýri.
Þessu þarf að breyta.“ Guðmundur
telur enn skorta á það að nógu fast
sé tekið á hraðakstri. „Það er álitamál
hvort eðlilegt sé að ungmenni fái að
keyra kraftmikla bíla skömmu eftir
þeir fá bílpróf. Mér finnst hámarks-
hraði vera of mikill. Áhrifaríkasta
leiðin yrði að takmarka bíla við þann
hámarkshraða sem leyfður er hverju
sinni. Þessi leið hefur verið reynd
erlendis og reynslan af henni er góð.
Hún fækkar slysum.“
Guðmundur brýnir fyrir foreldrum
að vera á varðbergi. „Ég er búinn að
jarða barnið mitt. Við ungmennin
vil ég segja, látið ekki jarða ykkur.
Faðir sem missti son sinn í umferðarslysi sendir ungmennum skýr skilaboð:
Hraðakstur er lífshættulegur
�� ������������������ ���������� ���� ��������������
�� ������ ������� ������������� ���������� ��������������
�� ����� ����� ���������� �� ���� ������
�������������������������������������������
�������������������
�������������
���������������
�����������