Ísafold - 16.10.1893, Blaðsíða 1

Keraur út ýmist einu sinni
eða trisvar í viku. Ver?) árg
(75—80 arka) 4 kr., erlendis
6 kr. eða l1/* doll.; borgist
fyrirmibjan júlimán. (erlend-
is fyrir fram).
ÍSAFOLD.
Uppsögn(skrifleg) bundin vi&
áramót. ógild nema komm
sje til útgefanda fyrir 1. októ*
berm. Afgroibslustofa blabs-
ins er í Austurstrœti 6,
XX. árg.
Reykjavík, mánudaginn 16. okt. 1893.
69. blað.
Munið eptir, að fylgiritið („Frið-
nr sje með yöur“, eptir H. Drummond),
fá þeir einir kaupeudur ísafoldar, sein
«kuldiausir eru nú eða verða fyrir blaðið
i lok 1». á.
Bókarfregn.
_____ 9
LJÓÐMÆLT eptir Einar Ilj'órleifsson.
Reykjavík 1893. 64 bls. 8.
Einar Hjörleifsson er þjóðkunnur maður
orðinn fyrir löngu bæði fyrir skáldskap
sinn og biaðamennsku. Hann var einn af
4, er gáfu út »Verðandi« forðum. En áð-
ur en »Verðandi« kæmi út, heyrði jeg hon-
um eignaða eina skáldsögu, er nefndist
»Hvorn eiðinn á eg að rjúfa« og var fylgi-
rit við blaðið »Skuld«. Sú saga fjell al
þýðu manna betur í geð en »Upp og nið-
ur«, er hann ritaði í »Verðandi«. Fyrir
nokkrum árum kom skáldsagan »Vonir«
frá liendi sama höf., »glettin genta« vestan
um haf, full af amerísku fjöri og »fleyg-
ingslifl«.
Ljóðasafn þetta er snoturt útlits og fyr-
irferðarlítið. Það lætur ekki mikið yfir
sjer, en leynir raunar vexti. Það eru ekki
nema um 30 kvæði, og flest stutt, sum ör-
stutt. En það sannast, að mörgum þykir
vænt um þetta kver, sem kynnist þvi.
. Jeg man ekki til að jeg hafl í annan tíma
kennt þægilegra yls af lestri ijóðmæla en
• er jeg yfirfór þetta litla safn í fyrsta sinn.
Það sem einkennir flest kvæðin, er eitt-
'hvað svo ljúft og þýtt og ynnilegt, að það
heillar lesandann. Yrkisefnið er optastsmátt,
■en það er heldur ekki verið að fletja það
út og teygja í flmbulfambaðar langlokur.
Skáldið segir það sem hann þarf að segja
•eða ætlar sjer að segja í hjer um bil svo
fám orðum, sem hægt er, ogi er það mikill
kostur, slíkri mærðaröld sem vjer nú lil-
um á. Og búningurinn er eptir því lipur
■og þýður. Jeg held mjer sje óhætt að
segja, að ekki liafi öðrum islenzkum skáld-
um betur tekizt hvað það atriði snertir
síðan Jónas Hallgrímsson leið. Meðal
annars, sem furðuvel fer á, eru hin ein-
földu viðkvæði, er hann bregður nokkrum
sinnum fyrir sig, t. d. »seint kemur sól í
þann bæinn«, og »nú er hann — nú er hann
dáinn«, »(og veglegur mannsandinn frjáls
sje og glaður) um jólin« o. s. frv. Þó að
mest beri á viðkvæmni og þýðleik í flest-
um kvæðunum, þá bregður þar einnig
fyrir kraptaljóðakynjuðum tilþrifum, svo
t.d.íkvæðinu »Bólu-Hjálmar«: »Það dundi
svo þungt sem græðis gnýr, er gengur að
• ofsaveður«. Af hinu taginu þykir mjer
einna vænst um »Sigling lífsins« og »Eptir
barn«. »Vorvísur«, »Jól« og »Nýár« er
einnig mikið fögur kvæði, og sömuleiðis
»Endurminningar« (Gestur Pálsson).
Jeg fyrir mitt leyti kann höf. beztu
þakkir fyrir þetta hans »litla og laglega
ess«, svo jeg taki mjer í munn alkunn
ljóðasafns-inngangsorð annars skálds, og
vildi gjarnan eiga von á meiru.
B.
Ritstjórinn með „framfarirnar“
og „frelsið“.
>Fagurt galabi fuglinn sá
í *framfaranna« lundi*.
Ritstjóri »Fj.konunnar« heflr nú tvisvar
hvað eptir annað gert ritgerð mína »um
landbún. ísl. fyrrum og nú« að umtalsefni
í blaði sinu, og er síðari grein hans um
þetta efni all-langt »skrif«, »sæmilega dikt-
að«. Hann hefir eigi »viljað láta hjá líða,
að tilkynna lesöndum sínum til þóknan-
legrar leiðbeiningar«, að ritgerð mín væri
mjög varúðarverð, — þar væri talað svo
illa og ósæmilega um blöðin. Það heflr
og ritstjórinn talið sjálfsagt, að orð mín
mundu einkum vera töluð til »Fj.k.«.
Þvilíkt og annað eins: — að tala óvirðu-
lega um slíkt »framfarablað« sem »Fj.k.«
er! Hvernig ætti fólkið að lifa, ef það
missti slíkan leiðtoga sem hún er? Ritstj.
segir að jeg »rangfœri«, fari með »ósann-
indi« og »skrökvi«. Ekki eru stóryrðin.
Jeg kann eigi sem bezt við, að sjá svona
orðtæki í »Fj.k.«. ITvers vegna þurfti að
sneiða hjá svo góðu og »klassisku« orði
sem »lygi?« — það er þó heldur eitthvert
blaðamennskubragð að því. Ritstj. »Fj.k.«
er orðinn svo »fínn«! það er eins og hann
taki nærri sjer að tala, Ijótt.
Jcg þóttist vita það fyrir, að sumum
mundi þykja jeg tala illa og ómaklega
um blöðin, og fyrir því er jeg ritstj. »Fj.k.«
þakklátur fyrir þessar greinir hans, því
að þær sýna berlega, að eigi muni það
vera sönnu fjarri, sem jeg hefi sagt um
blöðin. Þær hafa án efa átt að vera til
þess að hrekja ummæli mín, en svo verða
þær einmitt órækur vottur þess, að jeg
liafl satt að mæla.
Ritstj. þykist fá góðan höggstað á mjer,
þar sem jeg segist vera »apturhaldsmað-
ur« og »apturfaramaður\« Þau ummæli
mín eru orðrjett á þessa leið: »Eg óska
hjartanlega, að þjóðin fái meiri kunnáttu
og þekkingu á atvinnuvegum sínum, meiri
ræktarsemi við ættland sitt og allt gott,
er það á til, o. s. frv. En þótt jeg vilji
breytingar að þessu leyti, er eg aptur-
haldsmaður og apturfaramaður að öðru
leyti. Eg vil að þjóðin haldi fast, — haldi
dauðahaldi í allt gott, sem hún á og hefir
átt. Hún er svo fátæk, að hún má ekki
missa neitt af því. Hafl hún horfið frá
einhverju nytsömu og góðu, þá vil eg að
hún hverfi til þess aptur«. Þessi orð þyk.ja
ritstj. »Fj.k.« svo óendanlega hneykslan-
leg; má af því marka, hvílíkt »framfara-
blað« »Fj.k.« muni vera. Það lítur svo
út, sem hún sje of mikið »framfarablað«
til þess að mega láta það átölulaust, að
nokkur tali um, að þjóðin eigi að halda
fast, — halda dauðahaldi í allt gott, sem
hún á eða hefir átt. Hversu mundi »Fj.k.«
fá framgengt hinum mörgu og miklu »fram-
faramálum«, er henni liggja svo ríkt á
hjarta, ef svo rammir »apturhaldsmenn«
væri á hverju strái í landinu, að þeir vildu
styðja og efla allt, sem þjóðin á gott til i
eigu sinni, og halda fast við það? Að
vera að tala um rœktarsemi og dst til alls
þess, sem gott er í landinu, — og margt
af því er hund-gamalt —, það er dáindis-
falleg kenning, eða hitt þó heldur. Ekki
nema það þó, að ímynda sjer, að svo
»frjdlslegt« og »alþýðlegt« »framfarablað«
sem »Fj.k.« er, muni geta látið slíkan ó-
sóma óátalinn. Það er kominn tími til
þess, að þjóðin verði frjáls. Eða hversu
lengi á hún að vera fjjötruð af gömlum
venjum? Það er kominn tími til þess, að
þjóðin hætti að gefa gaum kenningum
þessara »apturhaldsmanna« og »apturfara-
manna«,sem talasvo undarlega og hneyksl-
lega um þjóðrækni og ættjarðarásb Margt
af því, sem þeir segja, er auk þess svo
»gamaldags«, að ætla mætti, að það væri
tekið úr »kvæðum frá 17. og 18. öld«, eða
jafnvel úr »Gíslapostillu«. Það er kominn
tími til þess, að þjóðin hætti að hlusta á
kenningar þeirra manna, sem segja að
vjer eigum að »elska« og »virða« ein-
hvern þremilinn, eða »bera rœktarsemi
tiU einbverra hluta. Vjer erum »frelsis-
menn«, og viljum því eigi að þjóðin »bindi
trúss sitt« við nokkurn skapaðan hlut.
Vjer viljum ekki hafa neitt nema »frelsi«
og »framfarir«, — og hana nú!
Það sje jeg nú, að sum blöðin telja það
skaðlega og ramma apturhaldskenningu, að
vera að prjedika það fyrir landsfólkinu.lað
það eigi að bera ræktarsemi í brjósti til ýmsra
hluta, og virða þá og eira þeim, sjerstak-
lega ef þeir »hvíla á sögulegum og þjóð-
legum grundvelli«. Það munu flestir sjá
hversu voðaleg apturhaldskenning þetta er.
Það er sama sem að vilja halda tryggð
»við þúfurnar í túnunum, sem ekki má
heldur sljetta sumar, af því að hulduiólk-
ið á þær«, eða við »dýin og lækina«, eða
»mykjuhaugana 'fram undan bæjardyrun-
um«, eða þá »vatnsgötur með svo háum
bökkum, að ríðandi menn verða að sitja
krepptir á hesti til að komast áfram á
þeim, og af þessu eru sumir orðnir síhokn-
ir í hnjánum«. Það er bezt að tala var-
lega um þessi »sögulegheit« og »þjóðlegheit«.