Ísafold - 02.02.1910, Blaðsíða 2

22
ISAFOLD
hafi ekki getað komið saman svo hon-
um líkaði, hugkvæmdum sínum og
dýru rimi.
Ef til vill hefði nií öðruvísi farið,
hefði hann eignast jafn ljóðleikið mál
og íslenzkan er. En hvað erfitt muni
vera að koma saman góðri hugsun
og fögru rími, má sjá jafnvel á því
kvæði, sem einna fegurst mun hafa
kveðið verið. Ég á við það hvernig
jónas leggur Gunnari orð i munn er
hann lítur upp til hlíðarinnar:
Leit eg ei fyr svo fagran jarðargróða
Fénaðnr dreifir Bér nm græna haga
Yið bleikan aknr rósin blikar rjóða
Hér vil eg nna ævi minnar daga
Alla sem gnð mér sendir.
Yndisleg orð. En þó verður manni
að hugsa, að Gunnar hefir margoft
áður séð þenna sama fagra jarðar-
gróða, að undanteknum rjóðum rós-
um blikandi við bleika akra; það sá
hann hvorki þá né endranær. Og
meiri snild er hér á orðum Njálu,
sem hugsar að visu meir en nokkurt
annað íslenzkt rit um fagran hljóm
og niðurröðun orðanna, en er ekki
bundin við rím: Fögr er hlíðin, svá
at mér hefir hún aldri jafnfögr sýnst,
bleikir akrar enn slegin tún.
Helqi Pjeturss.
Ný suðurskautsför.
---- Kh. 17, ’IO.
Abruzzahertoginn býr sig af staft.
Eftir mánaðartíma leggur Abruzza-
hertoginn af stað i suðurpólsleit og
hefir hann búið sig til þessarrar farar
leynilega, án þess að nokkur hafi af
þvi vitað.
Aðalleiðtogi fararinnar verður Cagni
höfuðsmaður, sá er frægur varð fyrir
norðurför sína með hertoganum hér
um árið.
Þessu mun hafa verið haldið leyndu
til þess að verða á undan Englend-
ingum.
Bæjarstjórnarkosningarnar.
Þessir hlutu kosningu við bæjar-
stjórnarkosningarnar hér í bænum á
laugardaginn:
1. Tryggvi Gunnarsson
2. Pétur Guðmundsson
3. Katrin Magnússon
4. Jón Þorláksson
5. Arinbj. Sveinbjarnarson
Nr. 1. 4. og j. voru á lista Fram-
félagsins, nr. 2 á lista Landvarnar-
félagsins, nr. 3 á kvennalistanum.
Kosningarhluttakan var afarlítil — ekki
nema nær þriðjungur kjósenda sóttu
kjörfund.
Kjósendur eru undir 4000, en tæp
1300 kusu. Af þeim hlaut Framlist-
inn 5x0 atkv., Landvarnarl. 315,
kvennalistinn 275, — Goodtemplara-
iistinn 103 og verzlunarmannal. 86
atkv. og komu síðasttöldu listarnir
tveir engum sinna manna að.
Kosningaundirbúningur kvað hafa
verið nauðalítill af allra hálfu, nema
Fram-liða. — Þeir héldu öllum sín-
um sauðum að, enda höfðu 3 upp úr
krafsinu, — þrátt fyrir það, að Tr.
G. var fremstur á listanum, — maður,
sem það lið hvorki vildi nýta við síð-
ustu bæjarstjórnarkosningar né alþing-
is-kosningar. Annað nafnið á Fram-
listanum, jón Þorláksson, hefir og
sjálfsagt aukið honum talsvert fylgi. —
Margir, sem hann vildu hafa í bæjar-
stjórn — hvað sem landsmálaskoðun-
um líður og hafa unnið það til að
kyngja Tryggva gamla með honum.
Landvarnarlistann skorti ein 26 atkv.
til þess að kon.a að tveim sinna
manna. Er það illa farið, að fyrir
bragðið fór bæjarstjórnin á mis við
slíkan hyggju — og ráðdeildarmann
sem Guðmund héraðslækni Hannes-
son. Er það því leiðara, sem um það
má sjálfsagt kenna of miklu tómlæti
stuðningsmanna hans.
Þingmálafundur í Borgarnesi.
Uppkasts-menn sýna sig.
Hver silkihúfan upp af annari.
Ef þó vinnnr marga
slika sigra — þá er
úti um þig.
Það var haldinn þingmálafundur í
Borgarnesi 31. f. mán. Uppkasts-
menn þar í sýslu voru svo óhepnir
að lenda í meiri hluta á fundinum —
vegna þess, að sjálfstæðismenn sýsl-
unnar, sem flestir búa í vesturhluta
hennar, urðu heima að sitja sakir ó-
færðar og ills veðurútlits —. Og
Uppkastsmenn brugðu ekki vana sín-
um, fremur en vant er — að gera
sér og íslenzku þjóðinni vansa.
Þeir samþyktu á fundinum 2 tillög-
ur. — Önnur var um bankamálið —
svo vanhugsuð og fljótræðisleg, að
ekki líktist fullorðnum mönnum. Hin
var um sambandsmálið — svo ósam-
boðin frjálshuga, íslenzkum mönnum,
að afkomendur þeirra, er hana sam-
þyktu, munu bera kinnroða — þeirra
vegna.
Bankamálstillagan var samþykt með
67 atkv. gegn 27, en hin með 62
samhlj. atkvæðum. (Sjálfstæðismenn
gengu af fundi — eftir samþykt fyrri
tillögunnar.)
Bankamálstillagan hljóðaði svo:
Enndnrinn telnr einveldi það, sem núver-
andi ráðherra hefir tekið eér yfir Landsbank-
anum með því að setja þangað á sitt ein-
dæmi 2 gæzlnstjóra, að gæzlustjórum al-
þingis lifandi og óforfölluðum á allar lund-
ir, og þrátt fyrir skýlaus orð og anda
bankalaganna frá 9. júli f. á. og þvert of-
an í óraskaðan réttarúrskurð, — vera ber
sýnilegt lagabrot og Btórhættulegt íyrir-
tæki fyrir þjóð vora.
Fundurinn vantreystir ráðherra til að
fara lengur með stjórn landsins og krefst
þess, að kvatt verði til aukaþings þegar i
stað til þess að þinginu gefist færi á að
reka réttar sins og koma stjórninni i aðrar
hendur.
Hið alls eina, sem staðist getur
í þessari dæmalausu tillögu er það, að
gæzlustjórarnir eru »lifandi«.
Annað ekki.
Þessir ódauðlegu 67 Mýramenn segja,
að gæzlustjórarnir séu lifandi og (takið
nú eftirl) ójorjallaðir á allar lundir!
Við hinir, sem ekki teljumst til
þessarra 67 Mýramanna (svo er fyrir
þakkandi), brosum að þessari hátíðlegu
yfirlýsingu um forfallaleysi gæzlu-
stjóranna.
Við getum ekki að því gert, að oss
finst að hinir háttvirtu »gæzlustjórar«
séu meira en tárum taki »forfallaðir«
frá að vera gæzlustjórar Landsbank-
ans.
Menn, sem hafa látið það viðgang-
ast, að ábyrgðarlausir starfsmenn kaupa
víxla fyrir 140,000 kr., —
menn, sem hafa látið það viðgang-
ast, að fjöregg Landsbankans, vara-
sjóður, sé veðsettur erlendum banka,
menn, sem hafa látið það viðgang-
ast, að peningar bankans, þ. e. ann-
arra, eru lánaðir svo gálauslega, að
mörg hundruð þúsund króna tjón
hlýzt af, —
menn, sem hafa látið það viðgang-
ast, að reikningur Landsbanka íslands
sé rangur í fleiri ár, —
menn, sem hafa látið það viðgang-
ast, að sparisjóðsreikningur bankans
er ekki almennilega gerður upp um
langt ára bil, —
menn, sem hafa látið það viðgang-
ast, að lán bankans eru vanrækt ár-
um saman,
menn, sem að dómi lannsóknar-
nefndar bankans vita nauðalítið um
hag hans,
— þ e i r eru sannarlega alvarlega
»forfallaðir« frá því að vera gæzlu-
stjórar þessarar stofnunar — hvað sem
þessir 67 Mýramenn segja.
»Þrátt fyrir skýlaus orð og anda
bankalaganna 9. júlí f. á. og þvert
ofan í óraskaðan réttarúrskurð« —
segja þessir 67.
Það hefir í sannleika verið ósvikið
mýraljós, sem þessir 67 herrar hafa
lesið lögin við.
Hvar eru »skýlausu orðin« ? Hvergi I
Það stendur ekki eitt orð um það í
lögunum 9. júlí 1909, að gæzlustjór-
arnir séu óafsetjanlegir. Það stendur
ekki í nokkrum íslenzkum lögum um
neina menn, nema dómara. Og um
þá er það tekið skýrt jram, að þ e i r
séu óafsetjanlegir.
Hver heilbrigður, hver óhlutdrægur
lagamaður, hver lögfræðingur, sem er
svo hamingjusamur að vera fyrir ut-
an »heimastjórnina«, hlýtur, ef hann
fylgir skynseminnar og samvizkunnar
lögmáli, að álykta sem svo: Islenzk
lög um dómara ákveða það skýrum
orðum, að þeir séu óafsetjanlegir nema
með dómi. Ef þau ætluðu sér að á-
kveða það sama um aðra embættis-
menn, hlytu þau — ef á annað borð
er gert ráð fyrir samræmi — að gera
það einnig með skýrum orðum. Þess
vegna dæmist rétt að vera: að þar
sem lögin 9. júlí 1909 ekki ákveða
það berum orðum, að gæzlustjórar
Landsbankans skuli vera óafsetjanlegir,
eru peir ajsetjanlegir.
Mýramennirnir 67 vísa í »óraskað-
an réttarúrskurð« ! Hvað hljóðar sá
réttarúrskurður um ? Sá réttarúrsknrð-
uy, innfærður í dómabókina að óheyrð-
um málsástæðum annars málsaðilans,
hljóðar um, að Kristján Jónsson (ekki
Eiríkur Briem) skuli hafa aðgang að
bókum og skjölum bankansl Ekkert
annað. — Að þetta sé rétt skýring,
mun vera ofurhægt að fá stað-
festingu á, hjá sjálfum fógetanum, Jóni
Magnússyni í Rvik, sem úrskurðinn
kvað upp.
Enn má benda »67« á, að þótt
þessi réttarúrskurður — um þetta
furðulega leyfi að bókutn og skjölum
bankans, — sé óraskaður, er hann
ekki öraskanlegur — því fer nú betur I
Þessi fundarályktun Mýramanna er
einhver sú vanhugsaðasta og sízt ljósa
— ef til vill sú inýra-ljósasta, sem
vér höfum séð. — En skýringin sú,
er leiðir betri og frjálslyndari hluta
þjóðarinnar í allan sannleika, er þessi
hin síðari tillaga dásemda-fundar þessa,
er hljóðar svo:
Fundnrinn lætur i ljósi undrun sina og
gremju yfir afdrifum sambandsmálsins á al-
þingi 1909 og skorar á alla sanna sjálf-
stæðismenn i landinu, að taka höndum sam-
an til að afmá skömmina og skaðann, sem
flokkadráttur hefir þar enn á ný bakað
þjóð vorri.
Mönnum, sem samþykkja aðra eins
sæmdarleysistillögu, er trúandi til margs
— jafnvel til að samþykkja — ókúg-
aðir — vantrauststillöguna.
Menn, sem lýsa gremju sinni og
undrun — undrun!! yfir því, að ís-
land á alþingi 1909 — var ekki inn-
limað í hið »safnaða danska riki«,
þeir eru til margs vísir.
Menn, sem skora á »sanna sjálf-
stæðismenn« þ. e. labbakútana, sem
ekkert þora — að taka höndum sam-
an til að afmá skömmina og skaðann:
frumvarp meirihlutans 1909, — þeir
bíta seint höfuðið af allri skömm.
Það, sem þeir kalla »skömm og
skaða« — munu óbornir niðjar vorir
kalla »slagbrand í flóttans dyrum«,
eins og einn alþingismaður komst að
orði — og eftlr hundruð ára munu
þeir, er það frumvarp studdu fá þús-
undföld fagnaðaróp íslenzks æskulýðs
og — þakklætistilfinningarnar til þeirra
manna búa djúpt í brjóstum niðja
vorra — lika niðja Mýramannanna
62!
Seinni tillagan á dæmaleysis-fund-
inum i Borgarnesi flettir maklega of-
an mönnunum, er samþyktu hina fyrri,
— fyrir öllum landslýð.
Það eru sömu mennirnir, sem í
fyrra vildu — vitandi eða óafvitandi
— láta innlima ísland í Danmörku,
sem nú óska þeim manninum, sem
mest stuðlaði að því, að það ekki varð —
ófarnaðar út af þvi, að hann hefir hug
til þess að gera sitt til að reyna að
kippa einni af mikilverðustu stofn-
unum þessa lands upp úr feni hirðu-
leysis, vanrækslu og illrar stjórnar,
þrátt fyrir óp og skræki, hótanir og
hatursvélar þeirra, sem eru auðugastir
og hæst settir í voru litla þjóðfélagi.
Ef íslenzk alþýða sýnir á sér það
þýlyndiog þrælamót — að hefjast handa
móti þeirri stjórn, sem lætur sig
meira varða hag allrar þjóðarinnar en
einstakra eftirlætisgoða í háþrepum
mannfélagsstigans — ef íslenzk al-
þýða kyrkir þá stjórn, er þorir að
hefja hátt sjálfstæðismerkið, hvað sem
Danir segja, ef islenzk alþýða styður að
því, að uppkastsstjórn komist að, súer
mest metur að hlynna að »lífsábyrgð-
arfélagi æðri stéttanna« og Dönum
þóknanlegri hegðun íslenzku þjóðar-
innar, — þá er óhætt að segja, að
endadægur íslenzks þjóðernis og sjálf-
stæðra íslenzkra manna — sé svo
nálægt, að »öxin brátt verði reidd
að rótum trjánna*. Þá hlýðir alþýð-
an rödd hins ranga, skaðlega hróp-
anda I
I»að má aldrei verða!
Jóhannes Jnsefssoti
glimukappi.
(Úr bréfi frá Pétursborg 12. de6. 1909).
. . . Eg hefi verið hér í sama leik-
húsinu (Circus Ciniselli) síðan eg skrif-
aði síðast. Daglega glímt við ein-
hverja rússneska beljaka, stundum við
2—3 á dag. I fyrstu voru boðnar
út 500 rúblur þeim er staðið fengju
i mér 5 minútur; en seinna var f)ár-
hæðin færð niður í 200 rúblur. En
enginn hefir unnið það fé enn. En
aðsóknin mikil.
Verstur þeirra, er eg hefi fengist
við, er Pilakow, sá er eg skýrði frá sið-
ast. I fyrra kveld glimdi eg við dólg
einn mikinn, er sagður er 400 pund
(rússnesk) að þyngd og lyftir 480
pundum. Hann féll, er liðnar voru
23 sek. og það svo greinilega, að
bæði herðablöð námu við gólf.
Eg hafði orð á því við leikhús-
stjórann, að eg hefði heyrt, að Kó-
sakkar suður í Kákasus hefðu glimu,
líka hinni islenzku. Hann skrifaði
suður og spurðist fyrir um þetta.
Bauð hann, ef slík glíma eða þvilík
væri. þar iðkuð, að senda glimukappa
hingað norður til að fást við mig, og
bauð að borga ferð hans fram og aft-
ur, og liklega eitthvert kaup. — Jú,
viti menn I Eftir hæfilegan tíma kem-
ur hingað garpur einn mikill og vask-
legur, í rauðum þjóðbúningi, með rýt-
ing við belti og skammbyssu og ó-
sköpin öll af »patrónum« — og áln-
ar háa skinnhúfu á höfði. Kvaðst
hann vera hér kominn að boði leik-
hússtjórans til að fást við íslending-
inn. Hafði hann æft sig um 3 vikna
tíma undir viðureignina og síðan lagt
á stað — 3 dagleiðir á járnbraut.
Viðureignin stóð i gærkveld, og lá
kósakkjnn eftir 2 inin. og 3 sek.
Skrambi hnellinn náungi, en illa að
sér í islenzku brögðunum I
Leikhúsið var troðfuit. Og ópun-
um og fagnaðarlátunum ætlaði aldrei
að linna. Eg klappaður fram mörg-
um sinnum.
Leikhússtjóranum þótti svo mikils
um þetta vert, að hann framlengdi
samning við mig um mánuð (til 16.
jan.) og hækkaði kaup mitt.
Og úr ýmsum áttum hafa mér borist
hin beztu tilboð.
Tveir Norðlendingar — Pétur Sig-
fússon frá Húsavík (einn af Lundúna-
förunum) og Aðalsteinn Kristinsson á
Akureyri — lögðu af stað með Perwie
frá Eyjafirði 2. f. m. til liðs við Jó-
hannes Jósefsson. Munu þeir félagar
nú vera í Khöfn, og Jóhannes kom-
inn þar til móts við þá.
Atvinnumálaráðgiafi Dana,
hr. Jensen-Onsted hefir sagt af sér
ráðgjafastarfinu. Tilefnið: hörð um-
mæli einhverra herforingja i dönskum
blöðum um hann. Herforingjunum
hefir hann þegar stefnt. (Simfregn).
Tr. G.
fárast í Lögr. yfir þvi, að þingið
skuli hafa verið að auka starfsmönn-
um við bankann — og kennir það
ráðgj. »G1. bankastj. hefði ekki kom-
ið til hugar, að bæta mönnum við«,
segir Tr. G.
Nei, þeim þótti nóg, tveim þeirra
að sýna sig 1—2 tíma á dag, en
þeim þriðja, með glompum,f>ó nokkurn
hluta dags. — Þessir nýju bankastj.
vinna aftur á móti í bankanum frá
morgni til kvölds, og segjast hafa ærið
nóg að gera — og eru þó engir vinnu-
lerar. Þeir skoða ekki bankann eins
og kríur stein, — og þessvegna má
vænta þess, að regla og eftirlitssemi
verði Jramvegis i hivegum höfð í
Landsbankanum.
Albertí og privatbankinn.
(Simfregn frá Khöfn 1 /a ’10).
Það er nú ákveðið, að hafin skuli
sakamálsrannsókn út af sambandi
Albertís við danska prívatbankann.
Dönsk blöð hafa verið að leiða
ýmsum getum um, að stjórn þessa
banka, hlyti fyrir löngu að hafa verið
ekki alveg ókunnugt um, að ekki
væri alt með feldu um Albertí.
Si*m •inburðardæmi.
Alment er enginn hlutur talinn
sjálfsagðari en að meta meira hag og
velferð áríðandi stofnunar en hlunn-
indi og hagsmuni þess eða þess ein-
staks manns, ef það tvent fer ekki
saman.
Sú hin sama regla er höfð, þótt
miklu minna sé um að tefla.
Enginn útgerðarmaður skips hikar
við eina stund að skifta um formann,
ef þar liggur við velgengni útgerðar-
innar. Hann fer ekki eftir þvi, þó
að ónýtum formanni eða útgerðinni
háskalegum jafnvel komi illa að missa
atvinnu sína. Sé hann góðmenni, sér
hann hinum óhæfa formanni ein-
hvern veginn borgið, að hann fari ekki
á vonarvöl, þótt alls annars hafi til
unnið. En skipinu trúir hann honum
ekki fyrir áfram, er hann hefir rekið
sig á, hve mikið tjón það er. Hann
telur sér ef til vill jafnvel beinan hag
að þvl, að ala ónytjunginn á landi,
láta hann ganga þar með hendur í
vösum, en nýjan mann dugandi taka
við skipinu.
Þann kaupmann mundi og hver
maður kalla stakan ráðleysingja, sem
hikaði við að víkja frá forstöðu verzl-
unar sinnar manni, er hann sæi að
væri að fara með hana á höfuðið,
manni, sem hefði á fáu stjórn eða
reglu í verzluninni, heldur flest í sukki,
sem lánaði viðskiftamönnum hennar
aðgæzlulaust og fyrirhyggjulaust, jafnt
öreigum og alþektum vanskilamönn-
um, er hann vissi alls engra skila von
af nokkurn tima, fyr né síðar, sem
áreiðanlegum skiftavinum, enda higti
lítið um, hvort þeir stæðu í skil-
um, heldur hagnýtti sér umráðin yfir
varningi húsbóndans til þess að afla
s é r almannalofs fyrir góðsemi og
örlæti — örlæti af annarra fél —,
gerði sér þvínæst lítið fyrir og leyndi
með röngum reikningum tjóninu, er
verzlunin biði af því háttalagi, og svar-
aði loks illu einu um, er húsbóndinn
kæmist að þessu, kynti sér alla ráðs-
mensku hans og gengi úr skugga um,
af hve lítilli trúmensku hann hefði
s é r unnið, þótt hjálpsamur hefði
hann verið öðrum, vinum og vanda-
mönnum o. fl.
Mundi kaupmanni láð, þótt honum
hryti þung orð af munni um aðra
eins ráðsmensku og segðist ekki geta
við hana unað lengur?
Mundi nokkur réttsýnn maður taka
undir með ráðsmanni ef hann setti
á sig snúð, gerði ýmist að þræta fyrir
ávirðingar sínar, eða kannaðis við þær,
er ekkert væri undanfæri, en beitti
rosta og hreytti stóryrðum í móti,
eða léti leigða talsmenn sína gera það
af ósmárri ósvífni, treystandi blindu
fylgi þeirra, er hann hafði liðsint með
sögðum hætti: af annarra fé. Drægi
að sér á þá lund mikið lið, boðið og
búið til að traðka öllum rétti eða láta
traðka fyrir þeim, erhannhefði (kaup-
manni), vaða uppi með hvers konar
ranglæti, ofstopa og ójöfnuði.
Mundi þar lengi haldast lög og
stjórn, er slíkt þætti vel sæma ?
Mundi það ekki vera talið nokkurn
veginn greinilegt siðleysismark á mann-
félagi, er annað eins háttalag væri í
frammi haft að ósekju, af heldri mönn-
um jafnvel? Þeir hafa bíræfnina til
meiri en smælingjarnir; í þeirra hóp,
lítilmagnanna, er það ekki árætt.
-----eera--------
í»ingmálafuncl
héldu Eyfirðingar á dögunum með
kjörnum fulltrúum. Samþykt van-
traustsyfirlýsing einhverskonar til
stjórnarinnar út af bankamálinu — og
samgöngumálinu.!! Þeir kalla ekki
alt ömmu sína — Eyfirðingar.