Ísafold - 08.09.1915, Blaðsíða 1

Kenrar At tvisvar
i viku. Verð 4rg.
4 kr., erlendis 5 kr.
eða 1 ll, dollar; borg-
iít fyrir miðjan júlí
erlendis fyrirfram.
Lansasala 5 a. eint.
ísafoldarprentsmiöja
Rltstjðr!: Ólafur Björnssan.
Talsimi nr. 455
Uppsögn (skrifL)
bundin við áramót,
er ógild nema kom-
in sé til útgefanda
fyrir 1. oktbr. og
sé kanpandi skald-
lans yið blaðið.
XLII. árg.
Reykjavík, miðvikudaginn 8. september 1915«
69. tölublað
Alþýöafél.bókaaatn Templarns. 8 kl. 7—9
iBorgaratjóraskrifstofan opin virka daga 11—8
Bœjarfógetaskrifstofan opin v. d. 10—2 og 1—7
Bæjargjaldkerinn Laufásv. 5 kl. 12—8 og 5»
Íslandsbanki opinn 10—4.
K.F.XJ.M. Lestrar- og skrifstofa 8 árd,—10 oíðd.
Alm. fnndir fid. og fld. 81/* sibd.
Landakotskirkja. Gubspj. 9 og 8 á helprum
Laodakotaspítali f. fljúkravitj. 11—1.
Landsbankinn 10—8. Bankastj. 10—12.
[Landsbókasafn 12—3 og 6—8. Útlán 1—8
Landsbú.nabarfélag8skrifstofan opin frá 12—2
L".nd8fóhirbir 10—2 og 5—8.
Laiidsskjalasafnib hvern virkan dag kl. 32—2
Landsflíminn opinn daglangt (8—9) virka daga
helga daga J0—12 og 4—7.
'Náttúrugripasafnih opib l*/i—21/* á snnnnd.
Pósthúsih opib virka d. 9—7, snnnnd. 9—1.
Bamábyrgb Islands 12—2 og 4—6
Btjórnarrábsskrifstofnrnar opnar 10—4 dagl.
Talsimi Reykjavikur Pósth.8 opinn daglangt
8—10 virka daga. helga daga 10—9.
Vifilstaðahælib. Heimsóknartimi 12—1
Þjóbmenjasafnið opih sd., þd. fmd. 12—2

: H. Ándersen & Sön • klæðaverzlun, | Aðalstræti 16. Sími 32. ■ Stofnsett 1888. » ■ ÞAR ERU FÖTIN SAUMUÐ FLEST, I ÞAR ERU FATAEFNIN BEZT. í
*ml'il 1 j. i.a. 11 ITHrrrrr.
Störf þingsins.
IX.
Verkfallsbann. í næstsíð-
asta blaði var prentað frumvarp
um verkfallsbann, er nokkurir
•efri deildar þingmenn höfðu borið
fram — auðsjáanlega út af verk-
fallshótun símamanna, er svo
mikla athygli og umræður hefir
vakið.
I þessu frv. var gert ráð fyrir
því m. a. að hver o p i n b e r
starfsmaður, er þátt tekur i
slíku verkfalli, skuli »sæta sekt-
um frá 500—5000 krónum eða
fangelsi eða embættis- eða sýsl-
unarmissi, ef miklar sakir eru,
enda liggi ekki þyngri refsing
Tið samkvæmt öðrum lögum*.
Frv. felur í sér þungar refsing-
ar þeim til handa, er »hvetja*
eða »ógna« slíkum starfsmönnum
til að taka þátt í verkfalli.
Þessi ákvæði eru óneitanlega
nokkuð >drakónisk« löggjafar-
ákvæði gagnvart opinberum starfs-
mönnum, svo lengi sem almennar
verkfallsrefsingar erueigi lögleidd-
ar í landinu. Að gera réttindum op-
inberra starfsmanna skör lægra
undir höfði en réttindum annara
verkmanna virðist lítt sanngjarnt.
Þetta bafa einstaka þingmenn
séð og komið með breytingartil-
lögur við frumv. í báðum deild-
um alþingis, Guðm. Björnsson í
efri deild og þeir Bjarni frá Vogi
og Hannes Hafstein með sams-
konar tillögur í neðri deild.
í þeim felst að vísu alment for-
boð gegnverkfalli opinberra starfs-
manna.
En jafnframt er gert ráð fyrir
þriðja aðilja »ef ágreiningur ris
«PP milli opinberra starfsmanna
og vinnuveitenda út af kaupgjaldi
eða vinnukjörum«. Segirþarum
i brt., að »þá skal skjóta þeim
ágreiningi í gerðardóm; skal vinnu-
veitandi nefna 1 mann, starfs-
mennirnir annan, en landsyfir-
dómurinn þann þriðja. Þessir
þrír menn skulu gera um málið,
svo fljótt sem verða má, og eru
báðir aðiljar skyldir að hlíta þeim
dómi.«
Svo furðulega fór um þessa brt.,
að feld var í báðum deildum al-
þingis með afskaplegum atkvæða-
mun, í Efri deild með öllum
greiddum atkvæðum gegn einu
og í Neðri deild með 19 gegn 4
atkvæðum.
Þessi einkennilega niðurstaða
hlýtur að spretta af athugaleysi
þingmanna.
Vér höfum, enn sem komið er,
lítið haft af verkföllum að segja.
En siðaður heimur kringum oss
heflr haft þess meiri reynslu i
þeim efnum. Og hjá öðrum þjóð-
um hefir niðurstaðan orðið sú að
setja ekki útilokandi harðneskju-
laga-ákvæði við hreyfingum í þá
átt að vinna betri kjör með verk-
falli, heldur einmitt að skjóta
hugsanlegum ágreiningi til gerð-
ardóms, þar sem báðir aðilar fá
sinn fulltrúa og síðan komi óvil-
hallur oddamaður til.
Þetta þykir hafa geflst mæta-
vel. Og þessi stefna hefir smátt
og smátt unnið fylgi á báða bóga
— bæði verkmanna og vinnu-
veitenda.
En þess meiri furðu hlýtur það
að vekja hvernig íslenzkir al-
þingismenn taka þessari r e y n d u
stefnu á alþingi 1915. Og þó
verður athyglin skö^pust á af-
skiftum þeirra manna, sem for-
ustumenn eru í hópi almennra
verkmanna höfuðstaðarins.
Oss hefir skilist svo, að þeir
geri svo mikinn grein'armun á
opinberum starfsmönnum og öðr-
um verkmönnum. En sú grein-
ing á sér engin rök. Enda stað-
reyndin annarstaðar í beinni mót-
sögn.
T. d. má benda á járnbrauta-
staffsmenn erlendis, sem tvímæla-
laust eru opinberir starfsmenn.
Hverjum mundi detta í hug að
gera minna úr réttindum þeirra í
þessu efni en almennra verk-
manna?
Nei, sá greinarmunur, sem
sennilega hefir vakað fyrir þing-
mönnum á opinberum verkmönn-
um og öðrum er eigi réttur.
Þessi verkfalls-bannlög leggja
í rauninni forboð við því, að á-
greiningur m e g i rísa upp milli op-
in berra starfsmanna og hins opin-
bera vinnuveitanda. En slík lög
tjáir ekki að reyna að fram-
kvæma.
Hitt er ráðið að finna úrskurð-
arvald fyrir ágreininginn og það
virðist oss, að gerðardóms-tillögu-
mennirnir hafi séð, og er því
harla leitt, að svo skuli hafa
verið snúist við heilbrigðum uppá-
stungum þeirra, eins og raun er
á orðin, og væri betur, að þing-
ið, áður en það afgreiðir lögin til
fullnustu, festi athygli sína á því.
Þversum-stanðið í þing-
inu. Bragð þeirra þversum-
manna út af tekju-auka-tillögum
velferðarnefndarinnar um daginn
hefir þegar verið gert að umtals-
efni hér í blaðinu/
Sannaðist á þeim »að sér gref-
ur gröf, þó grafi*. Hið eina, sem
þeir höfðu upp úr þvi, var að missa
sinn þjóðkunnasta mann úr flokkn-
um þ. e. Skúla Thoroddsen og
varð þá enn að áhrínsorðum, að
»margt fer öðruvísi en ætlað
er«.
Eiga þeir þversum-menn nú
engan fulltrúa í velferðarnefnd-
inni, en það er bezta tryggingin
fyrir því, að störf nefndarinnar
geti gengið rólega og stillilfega.
I vandræða-öngþveiti sínu hafa
þeir gert tilraun til að gera þau
málin að flokkarígskappsmálum,
sem sízt mátti, og á þeim gern-
ingum eiga þeir að fyrirgera því
trausti, sem eftir kann að hafa
verið á þeim með þjóðinni.
Frá alþingi
Dýrtíðarráðstafanir.
Frumvarp til laga um heimild
bæjarstjórna og hreppsnefnda til dýr-
tíðarráðstafana.
Flutningsm.: Jón fónsson, Þórar-
inn Benediktsson, Þorleifur Jónsson,
Benedikt Sveinsson.
1. gr. Meðan hið óeðlilega háa
verð er á vörum vegna Norðurálfu-
ófriðarins, heimilast bæjarstjórnum
og hreppsnefndum, að fengnu sam-
þykki meiri hluta atkvæðisbærra
manna i sveitamálum og kaupstaða,
að jafna niður dýrtíðargjaldi einu
sinni á ári, ef brýn þörf er, á alla
þá menn í kaupstaðnum eða hreppn-
um, sem að áliti bæjarstjórnar eða
hreppsnefnda' eru svo efnum búnir
og hafa svo góðar ástæður, að þeir
þurfa alls eigi á dýrtíðarhjálp að
halda. Niðurjöfnunar gjald þetta skal
lagt á menn eftir efnum og ástæð-
um eins og aukaútsvar.
2. gr. Bæjarstjórnir i kaupstöð-
um og hreppsnefndir í sveitum inn-
heimta dýrtiðargjaldið og skifta því
svo sanngjarnlega sem unt er milli
bágstaddra manna, sem ekki hafa
þegið sveitarstyrk. Styrkur þessi
skal kallaður dýrtíðarstyrkur og er
óendurkræfur. Má alls ekki skoða
hann sem sveitarstyrk né neina skerð-
ingu á heiðri og mannréttindum.
Dýrtíðargjald þetta má taka lög-
taki.
3. gr. Með kærur út af niður-
jöfnun dýrtiðar gjaldsins, eftir lög-
um þessum, skal farið eins og kær-
ur út af niðurjöfnun sveitarútsvara
samkvæmt sveitarstjórnarlögunum.
4. gr. Heimildarlög þessi gilda
til næsta þings.
Fjárlðgin í efri deild.
Efttr 2. umræðu.
Helztu breytingar, sem efri deild
gerði á fjárlagafrumvarpinu, við 2.
umr. eru þessar:
Felt var með 10 : r atkv. að gefa
eftir 1500 kr. af simaláni Búða-
hrepps i Suður-Múlasýslu.
Samþ. var að veita 10 þús. kr. hv. á.
i stað 8 þús. til útgjalda við eftirlit
úr landi með fiskiveiðum útlendinga.
Felt var með 7 : 6 að veita 5000
kr. hvort árið til verndunar bann-
lðeunum. (Já sögðu: B. Þorl., G.
Bj., G. Ól., fósef, Kr. Dan., Karl
Ein. Nei sögðu: Stgr. J., Eir. Br.,
Hákon, j. Þork., K. Finnb., Magn.
P, Sig. Stef.).
Til peningaskápa handa sýslum. i
Stranda-, Snæfellsness-, Skaftafells-,
Rangárvalla- og Vestmanneyjasýslu
voru veittar 1130 kr.
Feld var tillaga um það að veita
Magga Magnús lækni styrk og eins
Ólafi lækni Gunnarssyni.
Samþ. var með 11 samhlj. atkv.
að veita 22000 kr. til miðstöðvar-
hitunar í holdsveikraspítalanum. —
Fjárveiting til hlöðu og fjósbygg-
ingar á Vífilsstöðum var hækkuð úr
5 þús. i 8 þús.
Fjárveiting tií Grímsnessbrantar
var lækkuð úr 15 þús. krónum nið-
ur í 8 þús. hvort árið. Einnig var
samþ. að fresta mætti fjárveitingu,
25 þús. kr. f. árið og 15 þús. seinna
árið til Húnvetningabrautar, ef fjár-
hagur reyndist erfiður.
Fjárveiting til Stykkishólmsvegar
var færð úr 6000 niður í 4000
síðara árið.
Feld burtu 10 þús. kr. fjárveiting
til vegar frá Gljúfurá upp Norður-
árdal.
Færð niður fjárveiting til Langa-
dalsvegar í Húnavatnssýslu úr 7 i
5 þús.
Samþ. að feila burtu 78 þús. kr.
fjárveitingu til brúar á )ökulsá á
Sólheimasandi.
Feld 1000 kr. fjárveiting til brúar
á Ólafsfjarðarós.
Hækkaður styrkur til bátaferða um
Breiðafjörð úr 9 þús. í 12 þús.
Til þokulúðurs á Dalatanga voru
veittar 14000 krónur.
Samþykt að veita dr. Alexander
Jóhannessyni 1000 kr. hvort árið til
fyrirlestra um þýzk fræði.
Námsstyrkur til nemenda Menta-
skólans var lækkaður um 500 kr.
seinna árið og samþ. að hann skuli
lækka um 500 krónur á ári, unz
hann hverfur, enda fái þeir engan
námsstyrk, sem hér eftir ganga inn
í skólann.
Til verklegs náms við Hólifskóla
veittar 1200 kr. hvort árið í stað
700 kr, en 400 kr. styrkveiting
hvort árið til nemenda feld burt.
Og til verklegs náms á Hvanneyri
1200 kr. hvort árið í stað 1000 kr.
en 400 kr. styrkv. hvort árið feld
burtu.
Kvenfélagið Ósk á ísafirði veittar
iéoo kr. hvort árið til matreiðslu-
kenslu gegn 600 kr. framlagi annar-
staðar að.
Feld 200 -f- 200 kr. styrkur til
húsraæðrakenslu á Eyrarbakka.
Til að reisa barnaskóla utan kaup-
staða veittar 10 þús. krónur.
Til að gefa út yfirsetukvennafræði
1000 kr.
Til framhaldskenslu kennara 2400
-j-2400 í stað 13004-1500 kr.
Utanfararstyrkur til Björns Jakobs-
sonar leikfimiskennrra, feldur burt
(500 kr.J.
Til afskrifta og ljósmyndunar á
skjölum, er snerta ísland, í útlend-
um skjalasöfnum, hækkað úr 1000
-j-1000 kr. í ijoo-j-rjoo.
Til aðgerðar á Þingvöllum 2000 kr.
500 kr. veittar hv. árið til að gefa
út landsyfiréttardóma frá 1800—1873
Þúsund krónur klipnar seinna árið
af skáldastyrk.
Til Hjartar Þorsteinssonar til að
ljúka námi við fjöllistaskólann í Kaup-
mannahöfn icoo kr.
Feld 1000 kr. styrkveiting til
Einars Hjaltested til söngnáms.
Guðm. Finnbogasyni veittar 3000
-f-3000 kr. til sálfræðislegra rann-
sókna í stað þess að bæta vinnu-
brögð í landinu, eins og neðri deild
ætlaðist til.
Samþ. að veita Finni Jónssyni á
Kjörseyri 200 kr. hv. árið til að
safna sögulegum fróðleik.
Til Jakobs Jóhannessonar til þess
að semja íslenzka setningafræði 600
-f-600 kr.
Samþyktur var styrkur til Good-
templara, 1000 ykr. á ári. Þeir B.
Þorl, G. Ól, Ó. Bj, Hák, Jósef,
K. Finnb, K. Ein. og Kr. D. greiddu
atkv. með honum, en hinir 6 móti.
Feldur var styrkur til búnaðarfé-
laga, 22 þús. kr. seinna árið.
Styrkur Fiskifélagsins hækkaður
um 1000 kr. á ári (úr 18000 í
19000), en þar af ætlaðar 500 kr.
hvort árið til sjómannakenslu á ísa-
firði.
Styrkur Ungmennafélags íslands
til íþróttaeflingar færður niður um
1000 kr. hvort árið (úr 2500 i 1300
kr.). —
Til sýslunefndar i Vestmanneyjum
5000 kr. til þess að leita að vatni
og undirbúa vatnsveitu.
Samþ. tillaga um 25000 kr. fjár-
veitingu til kolanámurannsókna. Eu
feld var till. um það að veita G. E.
Guðmundssyni 25 þús. kr. lán úr
viðlagasjóði til að grafa kolanámuna
hjá Sjöundá.
Eftir 3. umræðu.
Hækkaður styrkur til þeirra, er
þurfa að leita sér lækningar erlend-
is við hörundsberklum, úr 800 kr. í
1000 kr. Sþ. 12 atkv.
Til 6—7 starfsmanna við póst-
húsið í Reykjavík voru áætlaðar kr.
7000, samþ. með 9 atkv.
Til Faxaflóabáts 12000 kr. í stað
10000. Samþ. með'n atkv.
Til kenslu í liffærameinfræði og
sóttkveikjufræði ætlaðar kr. 2800.
Neðri deild feldi tillögu um það.
Til timakenslu og prófdómenda
við Mentaskólann ætlaðar kr. 5000
hvort árið í stað 4500 kr.
Samþ. var að bæta nýjum lið inn
í 15. grein á eftir 35. lið, svolát-
andi: Til Ragnars Lundborgs rit-
höfundar, til þess að gera Island
kunnugt erlendis, kr. 5000 hvort
árið. Samþ. með 7 : 6. (Já sögðu:
G. Ól, Hákon, J. Þork, K. Ein,
K. Finnb, Kr. Dan, M. Pét. Nei
sögðu: B. Þorl, Stgr. J, E. Br, G.
Bj, Jósef, Sig. Stef.).
Feld var 13,000 króna fjárveiting