Ísafold - 15.05.1928, Blaðsíða 3

ISAFOLD
Þó má geta þess, að dr. Lotz
Ihyggur ekki, að votlieysfóðrunin
•ein sje orsök veikinnar. Yotheys-
fóðrun eingöngu liefir ekki leitt |
áf sjer, neina í örfáum tilfelliun,
að kind hafi tekið veikina. En ef
vothéy var gefið með þurhéyi,
sem eigi var vel verkað, var ryk-
ugt og mygíað, þá toku margar
kindur veikina — innan þriggja
vikna.
Eins og gefui' að skilja eru ýms-
ir erfiðleikar á að rannsaka þetta
til hlítar hjer 4 landi, þar sem
engar fullkomnar rannsóknarstof-
ur eru til, því auðvitað er það
takmarkað livað liægt hefir verið
að fá að Hvánneyri af rannsókn-
aráhöldum, sem flest eru mjög
dýr. Ahöld til viðbótar eru á leið-
inni og þegar þau eru komin, mun
dr. Lotz liafa iill nauðsynlegustu
tæki til rannsóknanna. Er liann
vongóður. um, áð rannsóknirnar
'beri tilætlaðan árangur. Hann lief
ir samband við háskólastofnun
-sína í Þýskaiandi og fleiri vísinda-
stofnanir þar í landi og mörgum
•öðrum löndum. Hefir hann og
skrifað fjölda vísindamönnum í
ýmsum fjárræktarlöndum umveiki
þessa, til þess að fá upplýsingar
um, hvort svipaðraf eða samskon-
ar veiki liafi örðið vart e!rlendis
og ef svo er, notfæra sjer reynslu
stjettarbræðra sinna erlendis. —
Hefir hann skrifað vísindamönn-
um í Sviss, Egyptalandi, Suður-
Ameríku, Baudaríkjunum og víð-
ar um veikina .
Hjer er um vísindamann að
ræða, sem leggur frarn krafta sína
fyrir íslenskan landbimað, mál-
efnisins og vísindanna vegna, og
má með sanni segja, að enn sem
fyr reynast þýskir menta- og vís-
itidamenn liinni íslensku þjóð hið
liesta.
í suinar ætlar dr. Lotz sjer að
ferðast á ýnisa staði, þar sem veik
in hefir verið, til þess að afla sje!r
upplýsinga lijá bændum og dýra-
'læknum.
Hinu má lieldur ekki gleyma
hve mikinn þátt Halldór skóla-
stjóri Vilhjálmsson á í því, að
starfað er að þessum rannsóknum.
Fyrir lians tilverltnað var hafist
handa í þessu máli og þá hefir
hann og búið svo í haginn, að dr.
Lotz gat starfað á Hvanneyri. Til-
haunaf jeð leggur hann og tib Mun
Halidóri skólastjóra manna best
Ijóst hvílíkt happ þáð væri ís-
lenskum bændum, ef rannsóknirn-
ar leiddu það í ljós, eins og dr.
Lotz nú býst fastlega við, Iivað
ráð væri hægt að finna sauðfjenu
til varnar gegn veikinni
og
framfarirnar í votlieysverkun ó-
hindraðar haldið áfram.
Að lokum skal þess getið að ósk
dr. Lotz, en grein þessi byggist á
viðtali við hann, að Niels P. Dun-
dal docent, hefir á allan hátt sem
best hann gat, verið honum til að-
stoðar um margt í sambándi við
rannsóknir.
Málinu lauk með því, að þessi Islandi, eins og þeim nú er
meirihluti kallaði á ríkisstjórnina háttað.
til liðsinnis. Fengu þéir ósk sína
uppfylta samstundis með sím-
En því er ekki hjer til að
dreifa, að þingmaður þessi sje
skeyti, þar sem stjórnin segir, að einhver aðkomandi vera, því
„Tíminn hefir á s.l. sumri flutt
andlitsmynd og æfisögu þessa
hún
veiti kaupfjelaginu einu lán til
Skagfirðingar kúgaðír.
Þess liefir verið getið í blöðum
í vetur, að Skagfirðingum er það
hið mesta áhugamál, að þeir geti
fengið öflugt frystihús á Sauðár-
króki.
Hugur hjeraðsbúa er mjög ein-
dreginn í þessu máli. Þeir sjá hve
nauðsynlegt er að hægt sje að
frysta kjöt til útflutnings, síld til
beitu o. s. frv.
Samhuga hafa hjeraðsbúar verið
um það, hvernig rekstri frysti-
hússins yrði haganlegast fyrir-
komiðr og að hest færi á því, að
húsið yrði aðeins eitt, því fram-
leiðsla lijeraðsins e'r eigi það mik-
il að þörf sje að skifta þeirri
stai'fsemi. En ef svo yrði, kæmi sá
aukni kostnaður tilfinnanlega nið-
ur á lijeraðsbúum. En starfræksl-
an yrði þannig, að allir notendur,
hver í sínu lagi, hefðu fullan um-
ráðarjett yfir vöru sinni.
Á aðalfundi sýslunefndar kom
þessi stefna eindregið í ljós. Þar
vak' þar það skilyrði sett fyrir
ábyrgð sýslunnar á væntanlegu
láni til byggingarinnar, að allir
aðilar, kaupfjelag, sláturfjelag og
kaupmenn, stæðu saman að bygg-
ingu á einu húsi.
En á nýafstöðnum aðalfundi
kaupfjelagsins fær málið aðra
meðferð.
Tillaga kom fram á fundinum
mn það, að fundurinn skoraði á
bráðabirgastjórn Frystifjelagsins
að vinna að málinu á sama grund-
velli og sýslimefnd vildi vera láta.
En þá reis upp Framsóknar- og
jafnaðarmanna-spyrðubandið, er
að þessu sinni illu heilli var í
meirhluta á fundinum.
frystihússins, 80.000 krónur, gegn þingmanns, og þar vistað hann
eigin ábyrgð. hjá bændum í Norður-Múla-
Með þessum pennastrykum nú- sýslu.
verandi landsstjórnar var sýslu- Og einmitt það, að þetta er
nefnd eða hjeraðsstjcpn Skagfirð- bændaþingmaður úr afskektu
inga synjað um lán það, er fyrir hjeraði á Islandi, sem flytur
löngu hafði verið sótt um, fyrir frumvarpið, hlýtur að vekja
hjeraðið í lieild sinni, synjað um mesta undrun meðal almennings.
hjálp til þess að hrinda malinu f»ag hefði verið fyrirgefanlegt
áfram á þeim grundvelli, er gæti ef flutningsmaður frumvarpsins
oiðið til jafnra Iiagsbóta fyrir hefði verið annara hnattabúi,
lijeraðsbúa alla, og í því formi, er þó hann hef6i sökum ókunnug-
hjeraðshúar alment óska. leika síns á öllum högum og
Með þessu er málið gert að póli- hattum þessa hnattar, leyft sjer
tísku klíkumáli. Landstjórnin kúg- ag flytja frumvarp þetta. En
ar eða svínbeygir hjeraðsbúa út af þar gem af framansögðu má
j þeirri leið í málinu er þeir óska telja víst að flutningsmaðurinn
alment. er ekkert annað eða meira en
Hverjar verða undirtektir Skag- hgncii anstan úr Vopnafirði, þá
I firðinga ? ( er Vafamál hvað taka á alvar-
i Að hkindum þessar: Yið skulum jeg.a þefta frumvarp hans.
muna og hefna þessarar móðg- j frumvarpi þessu — ef frum-
, unar. Sárari móðgun var trauðla varp gkyldi kalla _ er gert
hægt að veita okkur en þá, að ráð fyrir að ver8lunarskuldir og
neita okkur um að ráða til lykta a6rar slíkar skuldir fyrnist á
þessu velferðarmáli okkar á þann j ári j sta6 4 ára nú> Qg þa6
hátt, er við teljum hjeraðinu í
heild sinni hagkvæmast.f stað þess
enda þótt óslitin viðskifti hald-
ist á tímabilinu og fengin sje
er okkur sýnt ofbeldi, argasta hlut vi6urkenning e6a ve6 fyrir
drægni og kúgun.
Mun hjer sannast hið forn-
kveðna; að illt eitt mun af illu
leiða.
Á sumardaginn fyrsta.
Ska gfirskur samvinnumaðúr.
skuldinni.
Ætlast flutningsmaður til þess
að frumvarp þetta, þegar það er
orðið að lögum, verði m. a. til
þess að draga úr skuldaverslun
Iandsmanna, Og stuðli að því að
peningastofnanir landsins hafi
einar á hendi útlán á veltufje
landsmanna.
_ ! Skyldu bændur ekki verða
Hvaða afleiðingar hefði það hálf hvumsa við ef frumvarps-
fynr bændur landsins ef versl- háðung þessi yrði að lögum, og
það fyrir tilstilli eins fulltrúa
Vanhugsað frumvarp.
unarskuldir þeirra fyrnast á
einu ari.
þeirra á Alþingi.
Væri nú ekki úr vegi að at-
Halldór Stefánsson, 1. þm. N.- huga lítilsháttar hversu við-
Mýlinga flutti á síðasta þing'i skiftum bænda hjer á landi hef-
frv. um breytingu á lögum um ir verið háttað og er háttað nú.
fyrningu skulda. J Allflestir bændur eru, að
Eftir því sem skýrt er frá _ sögn „Tímans“ og Tímaflokks-
efni frumvarps þessa í blöðun-^ manna) jj]a stæðir fjárhagslega
um, mætti ætla að fiutnings- og gkuldum vafðir_ gyggjast þvi
maður frumvarpsins væri þing- ( viðskifti þeirra eðlilega á lánum
maður í „Tunglinu eða„Mais , frá ári tii árs> — Einnig hefir
og væri allsendis ókunnur við- ^ verið um það kvartað, og lík-
skiftaháttum á jörð vorri, og jega ekki að ástæðulausu — að
j þó einkum bændaviðskiftum á einmitt bændum gengi illa að
•stórkostleg áhætta fyrir ríkissjóð
Stjórnarflokkurinn lagðist allur
á móti því, að fyrirtækið yrði
rekið á samvinnugrundvelli og
án áhættu fyrir ríkissjóð. Sósí
talistar kúguðu Framsóknarmenn
í þessu máli, eins og mörgum
öðrum. Lög þessi hafa þegar
öðlast gildi, en nú virðist nokk-
urt hik komið á stjórnina í mál-
Inu.
Steinolíueinokunin (flm. Har-
•aldur Guðmundsson). Fluttihann
þáltill. í sameinuðu þingi, þar
sem skorað var á stjóimina að
nota heimild 1. nr. 77, 14. nóv.
1917, og taka einkasölu á stein-
■olíu.
Eins og kunnugt er, hafa orð-j
ið stórkostlegar umbætur á olíu-'
versluninni hjer á landi nú und-j
■anfarið. Hafa umbætur þessar
þegar fært landsmönnum hagn-
að, í lækkuðu olíuverði, sem nem-
ur hundruðum þúsunda króna.
En einokunaráfergja sósíalista er
svo mikil, að þeir hirða ekkert
um þessa staðreynd. Þeir vilja
eyðileggja þær umbætur, sem
orðið hafa. En sem betur fór,.
náði krafa þeirra ekki fram að
ganga á síðasta þingi. — Þál.till.'
dagaði uppi.
Tóbakseinokun (flm. Hjeðinn
Valdimarsson). Samkv. frumv.
þessu átti ríkið að taka einkasölu
á öllu tóbaki frá 1. jan. 1929.
Það vill svo til, að þessi einka-
sala er ekki alveg ókunnug lands
mönnum, því hún var starfrækt
hjer 4 ár (1922—1925). En sú
reynsla, sem fjekst af verslunar-
aðferð þessari, varð ekki þann
veg, að menn hefðu getað vænst
jiess, að nokkrum óbrjáluðum
manni kæmi til hugar að endur-
reisa ]>að fyrirtæki aftur. Meðal-,
tekjur ríkisins af tóbaki (þ. e.j
tolli og einkasölu) þau 4 ár, semi
einkasalan starfaði, urðu krónur:
764,510. En tolltekjurnar einar '
1926, eftir að verslunin var gef-
in frjáls, urðu kr. 1,137,000, eða
um 370 þús. kr. hærri en meðal-
tekjur einkasölunnar. Dálaglegur
búhnykkur fyrir ríkið, eða hitt
þó heldur, að fá einokunina end-
urreista!
Frv. Hjeðins varð ekki útrætt
á síðasta þingi, en það man eiga
að sjást síðar.
Saltfiskseinokun (flm. Har. G„
Sigurj. ól. og H. V.). Samkvæmt
frv. ]>essu átti ríkisstjórnin að
taka í sínar hendur, frá 1. jan.
1929, einkasölu á „söltuðum og
þurkuðum fiski, sem veiddur er
hjer við land og verkaður er í
landi eða fluttur er á land og út-
flutningshæfur telst“. — Þetta
frv. sofnaði í nefnd að þessu
sinni, en sósíalistar munu ákveðn
ir í að vekja það upp aftur á
næsta þingi.
Áburðareinokunin (stjórnar-
frv.). Ríkisstjórninni er heimilt,
að taka í sínar hendur einkasölu
á tilbúnum áburði frá 1. okt.
fá lán í peningastofnununum.
Hvaða leiðir mjmdu nú verða
bændum til bjargar í viðskiftum
ef frumvarp þetta yrði að lög-
um? Því ganga má út frá því
sem vissu, að kaupmenn og
kaupf jelög settu þeim algerlega
stólinn fyrir dyrnar, og lánuðu
þeim ekki eyrisvirði, þar eð
frumvarpið ;svo að segja gerir
lánþegum heimilt að ganga frá
skuldunum og virða að engu
skuldbindingar sínar og viður-
kenningar.
Nú mun víðast hvar svo hátt-
að í sveitum landsins, að bænd-
ur verða að fá vörulán um
lengri eða skemmri tíma ársins,
þar eð þeir, sjaldnast eða aldrei
hafa ráð á peningum nema fyr-
ir afurðir sínar haust og vor.
Einnig mun víðast svo háttað í
sveitunum, að mjög sje örðugt
með að- og fráflutninga á nauð-
synjum og afurðum nema um
sumartímann. — Og því mundu
kaupmenn eða kaupfjelög
verða lítt fáanlegir til þess að
veita bændum lán út á afurðir
þeirra, því að þeir gætu m. a.
átt það á hættu að svo illa tæk-
ist til með sölu afurða þeirra, að
ekki hrykki fyrir vöruláninu,
eða þá að bændur af öðrurn
ástæðum seldu afurðir sína öðr-
um en lánardrottnum.
Flutningsm. frv. vill auðsjá-
anlega útiloka lánsverslun kaup
1 manna og kaupfjelaga, en ætl-
ast hins vegar til þess að menn
taki lán í peningastofnunum er
þeir þurfa þess við til nauð-
• synjavörukaupa. Og þar hittir
flutningsmaður fyrst naglann á
höf uðið!
Það mun alkunna, að pen-
ingastofnanir landsins hafa hing
að til þótt fremur tregar á lán-
veitingar til almennings til við-
skifta eða vörukaupa, og ekki
rnundu þær verða betri viður-
eignar ef velta ætti yfir þær
öllum verslunarskuldum lands-
manna. Og svo er eitt, sem á-
reiðanlega er þess vert að á það
sje bent í þessu sambandi: Það
eru örðugleikarnir fyrir menn
úr afskektum hjeruðum að ná
til þessara peningastofnana sem
nú eru bæði fáar og smáar í
landinu. — Hugsum oss t. d, að
fátækur bóndi úr Vopnafirði —
kjördæmi H. St. — þurfi að afla
1928. Árin 1929, 1930 og 1931
er stjórninni heimilt að greiða úr
í’íkissjóði flutningskostnað áburð
arins til landsins á þær hafnir,
sem skip Eimskipafjelagsins ög
Esja koma á. Áburðinn má að-
eins selja hrepps- og bæjarf jelög-
um, búnaðarfjelögum, samvinnu-
f jelögum bænda og kaupmönnum.
(Stjórnin eða atvmrh. setti sig
mjög á móti því, að kaupmenn
mættu hafa áburð á boðstólum).
Álagning má vera 2% (Tr. Þ.
lagði til 5 %), og skal áburðurinn
ætíð greiddur við móttöku.
Tveir bændafrömuðir í Ihalds-
flokknum, þeir Jón á Reynistað
og Pjetur Ottesen, sýndu frarn
á, hve vanhugsað þetta mál væri,
eins og það væri flutt af stjórn-
inni. Um 19/20 hlutar alls tilbú-
ins áburðar væri notað í kaup-
stöðunum og grend við ]>á. Fje,
sem ríkið greiddi, kæmi því ná-
lega eingöngu þeim að notum.
Þessir menn, er besta hefðu að-
stöðu hváð markað og annað
snertir, fengju greiddan allon
flutningskostnað, eða 100%. —
Bændur, er byggju ekki alllangt
frá kaupstöðum, fengju 30-50%
flutningskostnaðar, en dalabænd-
ur og fjarsveitarmenn aðeins 10-
20%. Þó væri mest nauðsynin á
að koma áburðinum til þeirra.
Hjer væri því framið hróplegt
misrjetti. Til þess að leiðrjetta
þetta misrjetti, fluttu þeir Jón
Sig. og P. Ott. víðtjekar brtt. við
frv. stjórnarinnar, ]>ar sem þeir
bændur, er erfiðasta áttu að-
stöðu, fengu mestan styrk, en
kaupstaðirnir minst. En „bændn-
flokkurinn“ og sósíalistar drápu
þessar tillögur, en samþ. frumv.
stjórnarinnar og nú er ]>að orðið
að lögum!
III.
Á þessu yfirliti, sem hjer var
gefið. mjá nokkuð sjá, hvert
stefnir. — Stuðningur sósíalista
átti ekkert að kosta, en hann hef-