Fréttablaðið - 29.04.2007, Blaðsíða 10

greinar@frettabladid.is
Enginn þarf að efast um að menntun er forsenda framfara í nútímanum. Við
búum í öflugu samfélagi þar sem allar for-
sendur eru fyrir fjölbreyttu atvinnulífi. Til
þess að við getum hins vegar tryggt gott
samfélag um land allt skiptir máli að fólk
búi alls staðar við jafngild tækifæri. Stað-
reyndin er hins vegar sú að svo er ekki.
Þó að atvinnuástand hér á landi sé tiltölulega
gott búa ekki allir við sömu samfélagsgæði. For-
eldrar víða um land búa til dæmis við þær aðstæð-
ur að þurfa að senda börnin sín að heiman í fram-
haldsskóla. Í fyrsta lagi er þetta auðvitað mjög
kostnaðarsamt fyrir fjölskyldur. Kannanir sýna
að tilkostnaður við að senda ungling í framhalds-
skóla á heimavist nemur 600-700 þúsund krónum
á ári. Ef um dvöl námsmanns af landsbyggðinni í
Reykjavík er að ræða, nemur þessi kostnaður 1.100
þúsund krónum á ári. Er þá ótalinn ýmiss annar
kostnaður. Þó að veittur sé sérstakur dreifbýlis-
styrkur vegna barna sem fara í framhaldsskóla er
hann ekki nema hluti af þessum útgjöldum. Stað-
reyndin er sú að um 20% af heildarútgjöldum til
fræðslumála er nú borið uppi af heimilum í landinu
og nam sú fjárhæð tæpum 17 milljörðum
króna árið 2005 og fer vaxandi.
Í öðru lagi er auðvitað mörgum erfitt að
senda börn sín að heiman 16 ára gömul til að
fara í nám. Því miður er það svo að marg-
ar fjölskyldur ákveða jafnvel að flytja ef eitt
eða fleiri börn eru í framhaldsskóla til þess
að halda fjölskyldum saman. Staðreyndin er
sú að börn búa lengur heima hjá sér en áður,
ekki síst vegna þess að það er enginn hægð-
arleikur að koma þaki yfir höfuðið. Til þess
þarf fólk að vera komið með reglubundnar
tekjur og það á svo sannarlega ekki við um nemend-
ur í framhaldsskóla eða þess vegna háskóla.
Við Vinstri-græn teljum það mikilvægt forgangs-
verkefni að efla menntun um land allt og auka lífs-
gæði þeirra sem búa í dreifðum byggðum. Við vilj-
um því að námskostnaður í framhaldsnámi verði
jafnaður til fulls þannig að tekjulítið fólk í dreif-
býli eigi sömu möguleika og aðrir að koma ungl-
ingum til mennta. Að sama skapi viljum við að sem
flestum nemendum verði tryggt nám í heimahéraði
til 18 ára aldurs, t.d. með því að byggja upp fjar-
nám og samvinnu framhaldsskóla. Nýtum tækn-
ina til þess að auka lífsgæði og veita landsmönnum
öllum jafngild tækifæri.
Höfundur er varaformaður Vinstri grænna og
skipar 1. sæti á lista flokksins í Reykjavík Norður.
Aukum lífsgæði um land allt
Auglýsing um kjörskrá
Alþingiskosningar 12. maí 2007
Kjörskrá í Reykjavíkurkjördæmum norður og suður
Kjörskrá í Reykjavíkurkjördæmum norður og suður vegna alþingiskosn-
inga 12. maí nk. liggur frammi almenningi til sýnis í Ráðhúsi Reykjavíkur
frá 2. maí nk. fram á kjördag. Vakin er athygli á að kjörskrána verður einn-
ig að finna á heimasíðu Reykjavíkurborgar, www.reykjavik.is.
Kjósendur eru hvattir til þess að kynna sér hvort nöfn þeirra séu á
kjörskrá. Athugasemdum vegna kjörskrár í Reykjavíkurkjördæmum skal
beint til skrifstofu borgarstjórnar, Ráðhúsi Reykjavíkur, sími 411 4708,
netfang kosningar@reykjavik.is. Þar eru jafnframt veittar nánari upplýs-
ingar. Borgarráð úrskurðar um athugasemdir vegna skráningar í kjörskrá.
Borgarstjórinn í Reykjavík
Þeirri skoðun hefur verið hreyft við mig að þessi kosn-
ingabarátta sé ekki mjög lífleg,
að það séu ekki mikil átök á milli
flokkanna. Gamlir kallar fussa
yfir núlifandi stjórnmálamönn-
um, lygna síðan aftur augunum
og rifja upp átökin á milli Ólafs
Thors og Hermanns Jónasson-
ar; „þá var nú tekist á, það voru
sko kappar, þá var glímt lags-
maður.“ Til sanns vegar má færa
að ég á ekki von á því að Stein-
grímur reyni að rjúka á Geir með
brögðum til að fella hann, stjórn-
málin hafa breyst síðan þá. Samt
krauma undir harkaleg átök í pól-
itíkinni, menn verða bara að vita
hvar þau er að finna.
Samfylkingin fékk Jón Sigurðsson,
fyrrum ráðherra Alþýðuflokksins
og Seðlabankastjóra, til að skrifa
fyrir sig efnahagsstefnu og má það
heita fögur ræktarsemi við liðna
tíð. Að hætti bissnesmanna hélt
Samfylkingin morgunverðarfund
þar sem hugleiðingar Jóns voru
kynntar og kenndi þar margra
grasa sem von var. Greinargerð
Jóns rúmast á 31 síðu og er skilið
eftir gott pláss á spássíu fyrir les-
andann til að skrifa hjá sér athuga-
semdir. Áhugaverðast við skýrsl-
una eru þau harkalegu átök sem
Jón lendir í við sjálfan sig á þess-
ari 31 síðu. Í greiningu sinni verð-
ur honum tíðrætt um að stöðug-
leika skorti í íslensku efnahags-
lífi og því sé mikilvægt að grípa til
aðgerða. Því skrifar Jón á einum
stað að nauðsynlegt sé að „beita al-
mennu aðhaldi í hefðbundnum rík-
isfjármálum“ og síðan er kveð-
ið fastar að orði. „Næstu misseri
þarf aðaláherslan að vera á að-
hald í útgjöldum.“ Hér er kom-
inn sá Jón Sigurðsson sem sat eitt
sinn á stóli í Seðlabankanum og
talar hann af þunga þess manns
sem skynjar mikilvægi aðhalds og
aga. En það er þekkt hjá okkur Ís-
lendingum að sökum mannfæðar
þurfa flest okkar að sinna fleiri en
einum starfa og fyrir vikið reyn-
ist mörgum létt að skipta um hlut-
verk þegar þess þarf. Seðlabanka-
húfan er tekin niður og gamli ráð-
herrahatturinn er settur upp.
Svellur þá Jóni móður og setningar
eins og „Ríkið á að stofna til stór-
huga fjárfestingar í hugviti og vel-
ferð“ og að það þurfi „aukið fé til
menningar, mennta og heilbrigð-
is“ líta dagsins ljós (en þetta eru
þeir málaflokkar sem jafnan falla
undir hugtakið hefðbundin ríkis-
fjármál). Óvanir gætu glapst til
þess að halda að efnahagsstefna
Samfylkingarinnar sé skrifuð af
tveimur mönnum sem báðir heita
Jón, en svo er ekki. Þetta er í takti
við annað hjá Samfylkingunni og
dregur það töluvert úr gildi grein-
argerðar Jóns fyrir þjóðmálaum-
ræðuna. En fyrir þá sem sakna
pólitískra deilna er þetta plagg
Samfylkingarinnar himnasend-
ing, þarna takast á stálin stinn og
hvergi gefinn afsláttur. Gjáin á
milli þeirra Jóns og Jóns er djúp
og víst að Samfylkingarinnar bíður
mikið verk að brúa hana.
Ef mönnum nú leiðist að fylgjast
með annars áhugaverðri deilu eins
manns við sjálfan sig má benda á
aðra áhugaverðari. Jón Sigurðs-
son, fyrrverandi Seðlabankastjóri
og höfundur efnahagsstefnu Sam-
fylkingarinnar og Ágúst Ólafur
Ágústsson, varaformaður Sam-
fylkingarinnar, eru komnir í hár
saman út af efnahagsmálum. Jón
Sigurðsson boðar aðhald, bæði al-
mennt og sértækt, í ríkisfjármál-
unum eins og getið var hér að
ofan. Á sama tíma birti varafor-
maður Samfylkingarinnar lang-
an loforðalista yfir væntanlega út-
gjaldaaukningu ríkissjóðs í kjölfar
yfirvofandi valdatöku síns flokks.
Þar ægði útgjaldaloforðum saman
og má segja að þar hafi öllum
verið lofað öllu. Hafa þeir þá tekið
höndum saman Ágúst varafor-
maður og Jón fyrrverandi ráð-
herra og myndað einkar harðsnú-
ið bandalag geng Jóni, fyrrverandi
Seðlabankastjóra. Úr þessu öllu
er orðin hin áhugaverðasta deila
og má ekki mikið útaf bera í hinu
viðkvæma valdajafnvægi sem nú
ríkir innan Samfylkingarinnar.
Rétt er að hafa í huga að stjórn-
un efnahagsmála er nú sem áður
vandasöm. Verðbólgan fór upp í
rúm 7% á síðasta ári meðal annars
vegna framkvæmdanna fyrir aust-
an og breytinga á húsnæðismark-
aðinum. Áhrifin taka nú að þverra
og Seðlabankinn spáir því að hann
muni ná verðbólgumarkmiði sínu
innan fárra mánaða. Deilur sam-
fylkingarmanna eru því óþarf-
ar um þetta mál. Ekki er þetta þó
sjálfgefið og nauðsynlegt að fara
að öllu með gát. En í ljósi kaup-
máttaraukningar almennings, öfl-
ugs og fjölbreytts atvinnulífs, út-
rásar íslenskra fyrirtækja, gríð-
arlegrar fjárfestingar í menntun
og samgöngum á sama tíma og
skattar hafa lækkað og ríkissjóður
eflst, þá eru fullyrðingar Samfylk-
ingarinnar um hrikaleg mistök í
efnahagsmálum ósannfærandi. En
það er hægt að klúðra þessu öllu
saman og vísasta leiðin er sú að
deilurnar á milli Jóns, Jóns og Ág-
ústs verði eitthvað annað og meira
en vandamál Samfylkingarinnar.
Tveggja manna makiE
itt stærsta viðfangsefni stjórnmálanna nú og næstu ár
er að finna lausn á fyrirséðum fjárhagsvanda heilbrigð-
isþjónustunnar. Þó er undarlega hljótt um þennan mála-
flokk í aðdraganda kosninganna. Kannski er ástæðan sú
að verkefnið vex öllum stjórnmálaflokkum í augum?
Hér á landi fara um það bil fjörutíu prósent af samneyslu þjóð-
arinnar til heilbrigðismála og eins og í öðrum vestrænum löndum
hækka þau útgjöld umfram þjóðarframleiðslu milli ára. Augljóst
er að slíkt gengur ekki til langframa.
Hvað er þá til ráða? Að mati hinnar alþjóðlegu Efnahags- og
framfarastofnunar (OECD) eru möguleikarnir tæpast aðrir en að
hækka skatta, skera niður í öðrum málaflokkum eða láta sjúkling-
ana taka aukinn þátt í kostnaðinum við heilbrigðisþjónustuna.
Sem sagt, skattahækkun, niðurskurður eða þið þurfið að borga
meira. Flokkarnir gætu alveg eins bætt við, „ekki kjósa okkur“ ef
þessir liðir fengju pláss á kosningaloforðalistanum. Það er ekkert
skrítið að þeir kjósi að segja sem minnst.
En þó verður ekki hjá því komist að stjórnmálamennirnir okkar
verða að takast á við þennan vanda. Engir aðrir en þeir eru færir
um það verkefni.
Og þetta er brýnt mál því Ísland er ekki aðeins meðal þeirra
landa innan OECD þar sem útgjöld til heilbrigðismála vaxa hvað
hraðast, heldur eru opinber útgjöld til heilbrigðismála sem hlut-
fall af landsframleiðslu hvergi hærri.
Þessi miklu útgjöld má túlka með tvennum hætti. Annars vegar
að hér sé rekið öflugt og framúrskarandi heilbrigðiskerfi á heims-
mælikvarða, og hins vegar að íslensk heilbrigðisþjónusta sé óhag-
kvæm og dýr þar sem er hægt að nýta peningana á mun betri hátt
til velferðar fyrir þjóðina.
Því miður eru vísbendingar um að seinni túlkunin sé nær lagi
en sú fyrri án þess þó að þar með sé hallað á gæði þjónustunnar. Í
grein sem Ólafur Örn Arnarson, fyrrverandi yfirlæknir og fyrr-
verandi formaður heilbrigðisnefndar Sjálfstæðisflokksins, skrif-
aði í Morgunblaðið í vikunni kom fram að hér á landi er kostnað-
ur á hvern sjúkling sem fær bráðaþjónustu mun hærri en í öðrum
OECD-ríkjum. Ólafur Örn heldur því fram að með breyttu rekstr-
arkerfi, sem önnur lönd innan OECD notast við, væri hægt að
spara milli tvo og þrjá milljarða á ári í heilbrigðisþjónustunni.
Ólafur Örn kallaði að ósekju Framsóknarflokkinn einan til
ábyrgðar í grein sinni þar sem sá flokkur hefur farið með heil-
brigðisráðuneytið undanfarin þrjú kjörtímabil. Að sjálfsögðu á
Sjálfstæðisflokkurinn engu minni skerf af þeirri ábyrgð. Og jafn-
vel heldur meiri ef eitthvað.
Þessi stærsti flokkur landsins hefur verið í forystuhlutverki í
ríkisstjórn nánast samfellt í fjögur kjörtímabil en ítrekað vikið
sér undan því að láta til sín taka í heilbrigðisráðuneytinu. Þess
í stað hefur Sjálfstæðisflokkurinn látið þann flokk sem er minni
máttar í stjórnarsamstarfinu um verkefnið.
Þetta er skrítin afstaða. Einhvern veginn hélt maður að fólk færi
í stjórnmál til þess að takast á við málin en ekki forðast þau.
Vondir en óhjá-
kvæmilegir kostir