Tíminn - 10.08.1980, Blaðsíða 6

6
Sunnudagur 10. ágúst 1980.
Wmémm
Ctgefandi Framsóknarflokkurinn.
Framkvœmdastjóri: Jóhann H. Jónsson. Rltstjórar: Þórarinn
Þórarinsson, Jón Helgason og Jón Sigurðsson. Ritstjórnarfull-
trúi: Oddur Ólafsson. Fréttastjóri: Elrfkur S. Elrfksson. Aug-
lýsingastjóri: Stelngrimur Gislason.
Ritstjórnarskrifstofur, f ramkvæmdastjórn og auglýslngar
Sfðumúla 15. Slmi 86300. — Kvöldsimar biaöamanna: 86562,
86495. Eftlr kl. 20.00: 86387. Verö f lausasölu kr. 250
Askriftargjald kr. 5000 á mánuði. r_Blaöaprent.
Rökleysur hafðar
að leiðarljósi
Það hefur gustað svolitið um samvinnuhreyfing-
una að undanförnu og er það vel. Samtök samvinnu-
manna hér á landi eru svo öflug og slikur aflgjafi i
þjóðfélaginu að það væri óeðlilegt að ekki sé um þau
fjallað i almennri þjóðmálaumræðu. En ekki sakaði
þótt stundum væri heldur meiri reisn yfir umræð-
unni, og að þeir sem finna hjá sér hvöt til að veitast
að samvinnuhreyfingunni kynntu ser starfsemi
hennar og stöðu áður en þeir geysast fram á ritvöll-
inn með stóryrðum og illa grunduðum dómum.
Samvinnumenn hafa löngum látið nart og nag
andstæðinga sinna sem vind um eyru þjóta en þegar
fáfræðin og rangfærslurnár keyra úr hófi fram snu-
ast þeir að vonum til varnar. Það er kunnara en frá
þurfi að segja að höfundur nýgerðrar islenskrar
kvikmyndar gerði kaupfélagsstjóra nokkurn að
heldur varhugaverðri persónu sem notfærði sér neyð
og þekkingarleysi félagsmanna sinna i eiginhags-
munaskyni. Er hér að sjálfsögðu um skáldverk að
ræða og er höfundur frjáls að þvi að skapa persónur
og atburðarás eftir þvi sem andinn blæs honum inn.
Verkið verður aidrei annað en hugarfóstur hans
yfirfært á breiðtjald. En svo undarlega bregður við
að upp risa landskunnir tannagnjóstar og lýsta þvi
blákalt yfir, að þarna sé fengið sönnunargagnið fyrir
hinu rétta innræti kaupfélagsstjóranna og eðli sam-
vinnuhreyfingarinnar.
Þeir sem skapa skáldverk verða að gera það upp
við sjálfa sig hvort þeir gefa raunsanna mynd af þvi
sem þeir fjalla um eða láta óbeislað hugmyndaflug
ráða ferðinni. Aftur á móti hlýtur það að vera lág-
markskrafa að þeir sem fjalla um landsins gagn og
nauðsynjar á opinberum vettvangi haldi sig við
staðreyndir i skrifum sinum en hafi skáldverk sér til
skemmtunar i fristundum.
Það er langt þvi frá að samvinnufélögin i landinu
séu hafin yfir gagnrýni. Hún er nauðsynleg. Og sjálf-
sagt er margt það i rekstri samvinnuífélaganna sem
betur mætti fara, eins og hjá öðrum félögum og
fyrirtækjum. Vöxtur og viðgangur samvinnufyrir-
tækjanna sýnir að þar rikir ekki kyrrstaða og oft er
við vandamál að striða sem leysa þarf og allir eru
ekki á einu máli um hvernig til hafi tekist i einstök-
um tilvikum. Þau mál eru rædd sem önnur er varða
samvinnuhreyfinguna og er ekki skorast undan eðli-
legri gagnrýni, hvorki félagsmanna kaupfélaganna
né annarra. En það gildir hér sem annars staðar að
gagnrýni hlýtur að byggjast á haldbærum rökum og
þekkingu á þvi sem um er rætt. Annars er hún mark-
laus.
Samvinnumenn hafa svarað hóflega og rökvist
þeim rangfærslum og stórmælum sem á þá hafa ver-
ið borin siðustu vikurnar og eins og fyrri daginn
hefur þeim vkki verið svarað heldur hafa glamrarar
gusast áfram með þeim formerkjum i skrifum sin-
um, xð hafa aldrei rétt það sem sannara reynist.
Einn af siskrifandi dálkahöfundum Dagblaðsins
eys af brunni andriki sinnar og söguþekkingar sl.
fimmtudag. Sá lætur sig ekki muna um aö sýna fram
á að orsök kreppunnar á fjórða áratugnum hafi verið
óeðlilega mikil völd og áhríf Framsóknarflokksins
og Sambands islenskra samvinnufélaga. Siðan hafi
allt vaðið á súðum i efnahagsmálum þjóðarinnar og
að vandinn sé óleystur enn. óþarft mun að elta ólar
við hugrenningar þessa skemmtikrafts, en við hinu
má búast að fenginni reynslu, að þarna sé kominn
enn einn pistillinn sem andstæðingar samvinnu-
hreyfingarinnar geta lagt út af.
Kjartan Jónasson:
Erlent yfirlit
Uppgjör framundan
í breska
Verkamannaflokknum
Frá vinstri til hægri: Jamcs Caliaghan, Denis Healey, Tony Benn og Roy Jenkins.
Llfið leikur ekki beinlinis við
breska forsætisráöherrann, frú
Thatcher, þessa dagana og orð-
stir hennar er aö verða sá, að .
hafa „skapað óheilbrigöastan
efnahag meðal rikja Vestur-
landa”. Verðbólgan er enn yfir
20%, um 2 milljónir Breta at-
vinnulausir og hafa ekki verið
fleiri eftir heimsstyrjöldina sið-
ari.
Að einu leyti hefur heppnin þó
verið með henni, stjórnarand-
staðan hefur aljt stjórnartima-
bil hennar verið sundruð og
stefnulaus. Oddamaður hennar,
James Callaghan, er að visu
vinsælastur breskra stjórn-
málamanna en staða hans i
eigin flokki er óljós og samtök
uppi um aö steypa honum. Enn-
fremur hefur Verkamanna-
flokkurinn meira fylgi i skoð-
anakönnunum en íhaldsflokkur
Thatcher.en innan hans eiga sér
stað harðvitug átök og er jafn-
vel uppi hreyfing um að kljúfa
• hann.
Verkamannaflokkurinn beið I
siðustu kosningum sinn versta
ósigur i 30 ár og sá ósigur hefur
hleypt upp á yfirborðið flokka-
dráttum og ágreiningi sem ver-
ið hefur að búa um sig i flokkn-
um hin siðari ár. 1 grófum drátt-
um má skipa fylkingunum inn-
an flokksins i hægri menn,
miöju menn og vinstri menn.
Leiðtogi flokksins og fyrrver-
andi forsætisráðherra, James
Callaghan, er talsmaður hægri
mannanna, Anthony Wedgwood
Benn vinstri manna en miðju-
menn eru litt skipulagöir. Úr
þeim hópi talar þó Roy Jenkins,
fyrrverandi forseti Evrópuráðs-
ins i Brússel, sem beitir sér
fyrir þvi að miðjumenn i flokkn-
um kljúfi sig út og stofni nýjan
flokk sem gera mætti ráð fyrir
að vinstrisinnaðri Ihaldsmenn
gengju til liðs við.
Arlegrar flokksráöstefnu
Verkamannaflokksins, sem
haldin veröur I Blackpool I októ-
ber næstkomandi, er að vonum
beðið meö mikilli eftirvæntingu
I Bretlandi þar sem þar má bú-
ast við að I odda skerist og ein-
hver niðurstaöa fáist. Undir-
búningsfundir fyrir ráðstefnuna
hafa þó siöur en svo orðið til að
skýra linurnar. Og þó, þvi
vinstri menn hafa greinilega
haft betur I þeim slag að undir-
búa samþykktir og mál fyrir
flokksþingið. Þannig samþykkti
undirbúningsnefnd” nýlega með
miklum meirihluta atkvæða til-
lögur þess efnis, að Bretar dragi
sig út úr Efnahagsbandalaginu,
um kjarnorkuafvopnun heima
fyrir og endurþjóðnýtingu fyrir-
tækja sem Ihaldsflokkurinn
hefur fengiö einka- og hlutafjár-
rekstrinum I hendur, ennfremur
að öll Norðursjávarolian verði
þjóönýtt.
öll þessi atriöi ganga þvert á
stefnu James Callaghan,
skuggamálaráðuneytis hans og
fylgismanna. Um þessi mál og
mörg fleiri verður tekist d *
Blackpool. Þó spá ýmair þvi að
Frú Thatcher getur þakkaö sinum sæla aö Verkamannaflokkurinn
er of upptekinn af sinum innri máium til aö geta veitt henni eins
styrka stjórnarandstööu og ella. Nóg er nú samt.
aðalátökin muni standa um nýj-
ar tillögur um högun formanns-
kjörs og samþykkt stefnuskrár.
Breytingartillögurnar fela það i
sér, I stuttu máli, að neitunar-
vald flokksforingjans gagnvart
samþykktri stefnuskrá verði af-
numið. Að fulltrúaráð flokksins
fái að hafa hönd i bagga um kjör
formanns sem þingmenn
flokksins standa nú einir að.
Einnig verður flutt tillaga um
að fyrir hverjar nýjar kosningar
fari fram endurskoðun og leit að
nýjum þingmannsefnum i stað
þess sem nú er, að hreppi menn
einu sinni sæti ofarlega á lista
halda þeir þvi. Samkvæmt nýju
tillögunum yrði hann aö sækjast
eftir endurútnefningu hjá kjör-
dæmasambandi sinu sem gæti
fellt hann i kosningum.
Um afdrif þessara tillagna og
hugmynda um stefnuskrár-
breytingar ræður flokksþingið I
Blackpool. Þar ráða tveir menn
meiru um gang mála en bæði
Tony Benn og James Calaghan.
Samkvæmt lögum flokksins
fara verkalýðsleiðtogar meö
kvæði umbjóöenda sinf'a °S at"
kvæði leiðtoga tví’éSÍ3 stærstu
verkalýðsf<:ía6a nna vega
þyngra <*n nokkurra annarra.
þeyair menn, Moss Evans og
rérry Duffy, fara með 40% at-
kvæða á flokksþinginu. Vist er
að þeir munu beita sér gegn
stefnu Callaghans i launamál-
um en annar þeirra aö minnsta
kosti er i öðrum atriðum talinn
munu halla sér að Callaghan.
Samþykki flokksþingið
breytta tilhögun formannakjörs
má fullvist heita að slagur sé
framundan i Verkamanna-
flokknum. Tony Benn sækist
augljóslega eftir formannskjöri
en hann hefur sagt sig úr
skuggamálaráðuneyti Verka-
mannaflokksins til að leggja
áherslu á andúð sina á hægri-
stefnu þess. Ekki er þó búist við
að styrkur hans sé mikill meöal
þingmanna flokksins en þeim
mun meiri meðal virkra flokks-
manna, sem eins og oft endra-
nær eru úr hópi róttækari fé-
lagsmanna. Hins vegar geta
vinstri mennirnir ekki gert sér
minnstu vonir um að njóta fu|-'-
tingis meðal kjósenda á borO við
Callaghan. Akveöi Cal-'aghan að
gefa ekki kost á ser er einnig
vist talið að hann muni styðja
Denis He»icj-
i->c-act fyrir allt geta þeir
Callaghan og Benn orðið sam-
mála um einn hlut og munu þar
taka höndum saman. Þeir ætla
ekki að láta Roy Jenkins komast
upp með það að kljúfa eitthvert
brot út úr flokknum og þeir
munu reyna að hafa það hóf á á-
tökunum innbyrðis aö flokkur-
inn biði ekki varanlegt tjón af.