Tíminn - 28.04.1987, Blaðsíða 19

Þriöjudagur 28. apríl 1987.
Tíminn 19
Gífurlegar skaðabótakröfur
vegna einnota kveikjara
tegundum, s.s. Scripto og Cricket,
geta líka valdið óhöppum. Flestum
skaðabótakröfum virðist beint
gegn Bic en á því eru tvær skýring-
Einnota kveikjarar hafa verið á
markaði í einn og hálfan áratug í
Bandaríkjunum og eykst sala á
þeim stöðugt. Hér á landi eykst
salan líka stöðugt, það þykir mörg-
um þægilegra að handleika kveikj-
ara, sem treysta má að kvikni á, en
eldspýtur, sem eru ótrúlega dynt-
óttar. En eru einnota kveikjararnir
hættulausir?
Svo virðist síður en svo vera.
Alþjóðlega stórfyrirtækið Bic, sem
hefur verið með slíka kveikjara á
markaði síðan 1972, hefur nú
neyðst til að viðurkenna að upp
hafi komið mál, þar sem kveikjarar
frá þeim hafa valdið skaða, fólk
hafi brennst við notkun þeirra og
jafnvel látið lífið. Til þessa hefur
fyrirtækið lagt áherslu á að ná
sáttum við fórnarlömbin án þess að
til kasta dómstólanna hafi komið
og málin þess vegna ekki komist í
hámæli, enda hluti samkomulags-
ins að halda málsatvikum leyndum.
3,25 milljónir dollara
í skaðabætur
En síðastliðið haust var Bic
ákært formlega, að því er virðist í
fyrsta sinn, fyrir brunaskaða af
völdum kveikjara frá þeim og kvið-
dómur komst að þeirri niðurstöðu
að fyrirtækið bæri sökina. Það varð
að borga Cynthia Littlejohn, konu
í Fíladelfíu, 3,25 milljónir dollara
skaðabætur vegna þess skaða sem
hún varð fyrir þegar skyndilega, og
án tilefnis kviknaði á kveikjara,
sem hún bar í brjóstvasa í útilegu.
Eftir að uppskátt varð um þessa
málaafgreiðslu hafa fleiri tilvik ver-
ið leidd fram í dagsljósið, þar sem
þessir kveikjarar hafa leitt til slysa.
Sumarið 1985 sprakk t.d. Bic
kveikjari í höndunum á konu einni
í Pennsylvaniu, þegar hún ætlaði
að kveikja sér í sígarettu, sam-
kvæmt ákæru manns hennar. Kon-
an dó tveim dögum seinna og
maður hennar heldur því fram að
hann hafi hlotið annars- og þriðja
stigs bruna á höndum þegar hann
hugðist slökkva í konu sinni. Hjnn
krefst 11 milljóna dollara skaða-
bóta.
Á þessu stigi er ekki unnt að
segja til um hversu mörg mál hafa
verið höfðuð á hendur Bic-fyrir-
tækinu.
Skipta skaðabótakröfur
hundruðum?
Óformleg samtök lögfræðinga
sem fást við slík skaðabótamál
hafa látið þá skoðun í ljós að
skaðabótakröfur á hendur fyrir-
tækinu skipti hundruðum. I Little-
john-málinu neyddist Bic til að
leggja fram skjöl, þar sem skýrt er
frá fyrri tilfellum þar sem samist
hafði um skaðabætur vegna kveikj-
araskaða þegjandi og hljóðalaust,
og kom þá upp úr kafinu að í
a.m.k. 50 tilfellum hafði samist um
skaðabætur vegna bruna af kveikj-
ara í vinstri brjóstvasa þolandans!
Og þá segja lögfræðingarnir
„Margfaldið það með hægri
vösum, buxnavösum, öllum þeim
sem eru með kveikjarana í hönd-
unum og krökkum sem leika sér að
þeim. Þá verða tilfellin talsvert
mörg! Það má hiklaust reikna með
a.m.k. 1000 tilfellum í Bandaríkj-
unum og öðrum löndum þar sem
kveikjararnir eru seldir."
Á skrifstofu sambands
evrópskra neytendafélaga í Brussel
eru hins vegar gefnar þær upplýs-
ingar að ekki sé vitað um nein slík
tilfelli í hinum 12 aðildarlöndum
Evrópubandalagsins.
Gæðakröfum fullnægt
Vegna frétta að undanförnu um
öryggisleysi Bic-kveikjaranna hef-
ur fyrirtækið snúist til varnar. For-
stjóri þess hefur lýst yfir því að:
Við fullyrðum, án allra fyrirvara,
að Bic framleiðir besta kveikjarann
á markaðnum. Gæðaöryggismat
okkar fullnægir - og jafnvel meira
til - þeim öryggiskröfum sem yfir-
völd gera. Óg stjórnarformaður-
inn, sem hefur aðsetur í París,
hefur engu þar við að bæta.
Kveikjararnir eru seldir í mörg-
um heimshlutum. Þeir sem eru á
markaði í Bandaríkjunum eru
framleiddir þar, í Frakklandi,
Grikklandi, Mexíkó og á Spáni.
Lögfræðingur í Flórída sem safn-
ar saman upplýsingum um skaða-
bótakröfur á hendur fyrirtækinu í
Bandaríkjunum og Kanada, segir
að slysin verði oftast þegar gasleki
leiðir til þess að loginn þýtur upp í
allt að 1,2 metra hæð þegar kveikt
er á kveikj aranum, eða það slokkn-
ar ekki alveg á kveikjaranum, sem
leiði til „eftirbruna" sem kannski
er ekki tekið eftir þegar gengið er
frá kveikjaranum. En það eru líka
dæmi um skaðabótakröfur vegna
bruna þegar kveikjarinn sprakk í
höndum notandans, lá í kjöltu
hans eða jafnvel lá á mælaborði
bíls eða á cldhúshillu.
Aðrar tegundir einnota
kveikjara
Einnota kveikjarar af öðrum
Fimmtudaginn 9. apríl frum-
sýndi leikhópur grunnskólans á
Hólmavík leikritið „Lísa í Undra-
landi“ eftir Klaus Hagerup.
Leikurinn fjallar um nútíma-
stúlkuna Lísu, sem kemur til
Undralands, en þar þykir hún afar
einkennileg vegna þess að hún er
ekta. í Undralandi á enginn að
vera það sem hann er, heldur það
sem hann gæti litið út fyrir að vera.
Efni leikritsins tengist því sérstak-
lega tískukapphlaupi nútímans.
Aðalhlutverkið, Lísu, lék Sunn-
efa Árnadóttir, en auk hennar
tóku þátt í sýningunni 15 leikarar
ar. 1 fyrsta lagi er meirihluti mark-
aðarins í höndum þess fyrirtækis.
á aldrinum 13-16 ára. Öll komust
þau vel frá hlutverkum sínum,
jafnt leik sem söng, en mikið er um
söngva í verkinu.
Húsfyllir var á frumsýningunni í
félagsheimilinu á Hólmavík, og
einnig á næstu sýningu, sem haldin
var daginn eftir. Flciri sýningar
hafa ekki verið ákveðnar, en verið
er að kanna mögulcika á að sýna
verkið utan Hólmavíkur.
Leikstjóri á sýningum Hólma-
víkurskóla á Lísu í Undralandi var
Arnlín Óladóttir, en söngstjóri
Anna María Guðmundsdóttir.
Stefán Gíslason
en sérfræðingar benda líka á að
hönnun þeirra kveikjara er frá-
brugðin annarra í veigamiklum
atriðum.
Talsmaður Scripto-fyrirtækisins
japanska er ófáanlegur til að gefa
upp hversu margar skaðabótakröf-
ur hafa borist á hans íyrirtæki, en
hann bendir á að þeirra kveikjarar
eru búnir ýmsum öryggisbúnaði,
s.s. sérstöku öryggisloki, ogfylling-
in er kvoða sem slokknarsjálfkrafa
og bráðnar ekki fyrr en við 230
stiga hita á Celsius.
Talsmaður sænska fyrirtækisins
Swedish Match Co. segist ekki vita
til að neinar skaðabótakröfur hafi
borist á hendur hans fyrirtæki, sem
framleiðir einnota kveikjara undir
merkjunum Cricket, Feudor og
Poppell.
Öruggir kveikjarar
ekki til
Það er scm sagt Bic-fyrirtækið
sem spjótin standa helst á. Það er
ekki nóg með að dynji yfir það
skaðabótakröfum vegna gasleka úr
kveikjurunum þeirra, það eru líka
farnar að hcyrast kröfur um að
kvcikjararnir verði endurbættirsvö
að þeir verði öruggir börnum.
Opinber nefnd í Bandaríkjunum
sem fer með öryggismál neytenda,
segir 200 dauðsföil á ári tengjast
mcðhöndlun kveikjara, þar af eru
125 börn. Því svarar fyrirtækið
þannig að enn sem komið er sé
ekki næg þekking fyrir hendi til að
framleiöa kveikjara scm fullorðnir
eigi auðvelt með að nota en börn
ráði ekki við, nema nieð því móti
að eyðileggja notagildi þeirra al-
gerlega.
Því er svo við að bæta að öðru
hverju hefur verið bent á það að
varhugavert sé að bera slíka
kveikjara með sér um borð í
flugvél, þeir geti sprungið þegar
minnst vari og afleiðingarnar þá
verið hroðalcgar. Enn sem komið
er hefur þó ekkcrt flugfélag bannað
farþegum sínum að bera slíka
kvcikjara á sér, en er ekki allur
varinn góður? Það má allt eins
notast við eldspýtur í flugferðinni.
(Stuftst við Hcrald Tribunc)
Frá frumsýningarkvöldinu.
Leiklist á Hólmavík:
Lísa í Undralandi
Þriðjudagur
28. apríl
6.45 Veðurfregnir. Bæn.
7.00 Fréttir.
7.03 Morgunvaktin-Jón Baldvin Halldórsson og
Jón Guðni Kristjánsson. Fréttir eru sagðar kl.
7.30 og 8.00 og veðurfregnir kl. 8.15. Tilkynning-
ar eru lesnar kl. 7.25,7.55 og 8.25. Guðmundur.
Sæmundsson talar um daglegt mál kl. 7.20.
9.00 Fréttir. Tilkynningar.
9.03 Morgunstund barnanna: „Antonía og
Morgunstjarna“ eftir Ebbu Henze Steinunn
Bjarman þýddi. Þórunn Hjartardóttir les (7).
9.20 Morguntrimm. Lesið úr forustugreinum dag-
blaðanna. Tónleikar.
10.00 Fréttir. Tilkynningar.
10.10 Veðurfregnir.
10.30 Ég man þá tið Hermann Ragnar Stefánsson
kynnir lög frá liðnum árum.
11.00 Fréttir. Tilkynningar.
11.05 Samhljómur. Umsjón: Þórarinn Stefánsson.
12.00 Dagskrá. Tilkynningar.
12.20 Hádegisfréttir.
12.45 Veðurfregnir. Tilkynningar. Tónleikar.
13.30 í dagsins önn - Félagsleg þjónusta.
Umsjón: Hjördís Hjartardóttir.
14.00 Miðdegissagan: „Fallandi gengi“ eftir Er-
ich Maria Remarque. Andrés Kristjánsson
þýddi. Hjörtur Pálsson les (5).
14.30 Tónlistarmaður vikunnar. Duane Eddy.
15.00 Fréttir. Tilkynningar. Tónleikar.
15.20 Landpósturinn Frá Vesturlandi. Umsjón:
Ásþór Ragnarsson.
16.00 Fréttir. Tilkynningar.
16.05 Dagbókin.
Dagskrá.
16.15 Veðurfregnir.
16.20 Barnaútvarpið.
17.00 Fréttir. Tilkynningar.
17.05 Síðdegistónleikar. a. „Sinfonia del Mare“
eftir Knut Nystedt. Norska unglingasinfóníu-
hljómsveitin leikur; Karsten Andersen stjórnar.
b. „Nætur í görðum Spánar" eftir' Manuel De
Falla. Arthur Rubinstein leikur á píanó með
F í ladelf í uhljómsveitinni; Eugene Ormandy
stjómar.
17.40 Torgið - Neytenda- og umhverfismál
Umsjón: Steinunn Helga Lárusdóttir.
18.00 Fréttir. Tilkynningar.
18.05 Torgið, framhald.
Tilkynningar.
18.45 Veðurfregnir. Dagskrá kvöldsins.
19.00 Kvöldfréttir.
19.30 Tilkynningar.
Daglegt mál. Endurtekinn þáttur frá morgni
sem Guðmundur Sæmundsson flytur. Tónleik-
ar.
20.00 Lúðraþytur. Umsjón: Skarphéinn H. Einars-
son.
20.40 Höfuðsetrið höfuðskáld. Emil Björnsson
segir frá lesandakynnum sínum af Halldóri
Laxness. (Fyrri hluti).
21.15 Létt tónlist.
20.30 Útvarpssagan: „Truntusól“ eftir Sigurð
Þór Guðjónsson. Karl Ágúst Úlfsson les (11).
22.00 Fréttir. Dagskrá morgundagsins. Orð
kvöldsins.
22.15 Veðurfregnir.
22.20 Leikrit: „Sitthvað má Sanki þola“ eftir
James Saunders í útvarpsleikgerð eftir Guð-
mund Ólafsson. Þýðandi: Karl Guðmundsson.
Leikstjóri: Guðmundur Ólafsson. Leikendur:
Erlingur Gíslason, Róbert Arnfinnsson, Guðrún
Þ. Stephensen, Sólveig Pálsdóttir, Kjartan
Bjargmundsson, Steindór Hjörleifsson, Rand-
ver Þorláksson, Lilja Guðrún Þorvaldsdóttir,
Viðar Eggertsson, Margrét Guðmundsdóttir og
Jóhann Sigurðarson. Tónlist er eftir Árna Harð-
arson. Páll Eyjólfsson leikurágítar. (Endurtekið
frá fimmtudagskvöldi).
24.10 Fréttir. Dagskrárlok.
Næturútvarp á samtengdum rásum til
00.05 Næturútvarp Gunnar Svanbergsson stend-
ur vaktina.
06.00 í bítið Rósa Guðný Þórsdóttir léttir mönnum
morgunverkin, segir m.a. frá veðri, færð og
samgöngum og kynnir notalega tónlist í morg-
unsárið.
09.05 Morgunþáttur í umsjá Kolbrúnar Halldórs-
dóttur og Sigurðar Þórs Salvarssonar. Meðal
efnis: Tónlistargetraun, óskalög yngstu hlust-
éndanna og fjallað um breiðskífu vikunnar.
12.20 Hádegisfréttir.
12.45 Á milli mála. Leifur Hauksson kynnir lótt lög
við vinnuna og spjallar við hlustendur.
16.05 Hringiðan Umsjón: Broddi Broddason og
Margrét Blöndal.
19.00 Kvöldfréttir.
19.30 Nú er lag Gunnar Salvarsson kynnir gömul
og ný úrvalslög. (Þátturinn verður endurtekinn
aðfaranótt fimmtudags) kl. 02.00).
21.00 Poppgátan. Gunnalugur Sigfússon og
Jónatan Garðarsson stýra spurningaþætti um
dægurtónlist. (Endurtekinn þáttur frá laugar-
degi).
22.05 Steingerður Þáttur um Ijóðræna tónlist í
umsjá Herdísar Hallvarðsdóttur.
23.00 Við rúmstokkinn. Guðrún Gunnarsdóttir
býr fólk undir svefninn með tali og tónum.
24.00 Næturútvarp Óskar Páll Sveinsson stendur
vaktina til morguns.
02.00 Tilbrigði. Þáttur í umsjá Hönnu G. Sigurðar-
dóttur. (Endurtekinn frálaugardegi).
Fréttir eru sagðar kl. 7.00, 8.00, 9.00, 10.00,
11.00, 12.20, 15.00, 16.00, 17.00, 18.00, 19.00,
22.00 og 24.00.
Svæðisútvarp virka daga vikunnar
18.03-19.00 Svæðisútvarp fyrir Akureyri og
nágrenni - FM 96,5 Trönur. Umsjón: Finnur
Magnús Gunnlaugsson. Fjallað um menningar-
líf og mannlíf almennt á Akureyri og í nærsveit-
um.
Þrlðjudagur
28. apríl
18.00 Villi spæta og vinir hans. Fimmtándi þáttur.
Bandarískur teiknimyndaflokkur. Þýðandi
Ragnar Ólafsson.
19.00 Fjölskyldan á Fiðrildaey. 21. þáttur. Ás-
tralskur framhaldsmyndaflokkur fyrir börn og
unglinga um ævintýri á Suðurhaíseyju. Þýðandi
Gunnar Þorsteinsson.
19.25 Fréttaágrip á táknmáli.
19.30 Poppkorn. Umsjón: Guðmundur Bjarni
Harðarson, Ragnar Halldórsson og Guðrún
Gunnarsdóttir. Samsetning: Jón Egill Bergþórs-
son.
20.00 Fréttir og veður.
20.35 Auglýsingar og dagskrá.
20.40 Söngvakeppni sjónvarpsstöðva í Evrópu
1987. Lögin í úrslitakeppninni. Kynnir Kolbrún
Harðardóttir.
21.00 Fjórða hæðin. Lokaþáttur. Breskur
sakamálamyndaflokkur í þremur þáttum. Þýð-.
andi Kristmann Eiðsson.
21.50 Þáttur um erlend málefni.
22.20 Vestræn veröld. (Triumph of the West) 7.
Nýi heimurinn. Heimildamyndaflokkur í þrettán
þáttum frá breska sjónvarpinu (BBC) Umsjónar-
maður er John Roberts sagnfræðingur. Þýðandi
og þulur er Óskar Ingimarsson.
23.10 Fréttir í dagskrárlok.
Þriðjudagur
28. apríl
17.00 Gríski auðjöfurinn (Greek Tycoon). Banda-
rísk kvikmynd frá 1978 með Anthony Quinn og
Jacqueline Bisset í aðalhlutverkum. Leikstjóri
er J. Lee Thompson. Myndin fjallar um unga og
fagra ekkju bandarísks forseta og grískan
skipakóng.
18.50 Fréttahornið. Fréttatími barna og unglinga.
Umsjónarmaður er Sverrir Guðjónsson.________
19.05 Teiknimynd.
19.30 Fréttir.
20.00 Návígi Yfirheyrslu og umræðuþáttur í um-
sjón fréttamanna Stöðvar 2._________________
20.40 Húsið okkar (Our House). Bandarískur
gamanþáttur með Wilford Brimley í aðalhlut-
verki.
21.25 Púsluspil (Tatort) þýskur sakamálaþáttur.
Tvær fjölskyldur eiga í blóðugum illdeilum og
fellur það í hlut Shchimanski og Tanner að taka
á málinu.
22.55 Gríma (Mask). Bandarísk kvikmynd frá 1985
með Cher, Eric Stoltz og Sam Elliot í aðalhlut-
verkum. Leikstjóri er Peter Bogdanovich. Mynd
þessi er byggð á sannsögulegum heimildum um
táning, Rocky Dennis, og litrika móður hans.
Það var ekki síst móðurinni að þakka að Rocky
lét engan bilbug á sér finna, þrátt fyrir erfiðan
sjúkdóm sem afmyndaði andlit hans.
00.25 Dagskrárlok.
28. apríl
07.00-09.00 Á fætur með Sigurði G. Tómassyni.
Létt tónlist með morgunkaffinu. Sigurður lítur
yfir blöðin og spjallar við hlustendur og gesti.
Fréttir kl. 07.00, 08.00 og 09.00.
09.00-12.00 Páll Þorsteinsson á léttum nótum.
Palli leikur uppáhaldslögin ykkar. Afmæliskveðj-
ur, mataruppskriftir og spjall til hádegis. Síminn
er 61-11-11.
Fréttir kí. 10.00, 11.00.
12.00-12.10 Fréttir.
12.10-14.00 Þorsteinn J. Vilhjálmsson á hádegi.
Fréttapakkinn. Þorsteinn og fróttamenn Bylgj-
unnar fylgjast með því sem helst er í fréttum,
spjalla við fólk og segja frá í bland við létta
tónlist. Fréttir kl. 13.00 og 14.00.
14.00-17.00 Pétur Steinn á réttri bylgjulengd.
Pétur spilar síðdegispoppið og spjallar við
hlustendur og tónlistarmenn.
Forstjórapopp eftir ki. 15.00
Fréttir kl. 15.00,16.00 og 17.00.
17.00-19.00 Ásta R. Jóhannesdóttir í Reykjavík
síðdegis. Ásta leikur tónlist, lítur yfir fréttirnar
og spjallar við fólk sem kemur við sögu.
Fréttir kl. 18.00.
19.00-20.00 Anna Björk Birgisdóttir á flóamark-
aði Bylgjunnar. Flóamarkaður og tónlist.
Fréttir kl. 19.00.
20.00-21.00 Vinsældalisti Bylgjunnar. Jón Gú-
stafsson kynnir 10 vinsælustu lög vikunnar.
21.00-23.00 Asgeir Tómasson á þriðjudags-
kvöldi. Ásgeir leikur rokktónlist úr ýmsum
áttum.
23.00-24.00 Vökulok. Þægileg tónlist og frétta-
tengt efni í umsjá Bjarna Vestman fróttamanns.
Fréttir kl. 23.00.
24.00-07.00 Næturdagskrá Bylgjunnar. Tónlist
og upplýsingar um veður, flugsamgöngur.
Fréttir kl. 03.00.