Tíminn - 04.05.1988, Blaðsíða 9

Miðvikudagur 4. maí 1988
Tíminn 9
VETTVANGUR llll
Guömundur Bjarnason, heilbrigöis- og tryggingaráðherra:
FJÖLÞÆTT VERKEFNIÁ SVIDI
HEILBRIGÐIS- OG TRYGGINGAMÁLA
Ræöa á miðstjórnarfundi 23. apríl sl.
í september 1987 skipaði framkvæmdastjórn Framsókn-
arflokksins sérstakan samráðshóp um heilbrigðis- og
tryggingamál, en í honum eiga sæti: fulltrúar heilbrigðis-
ráðherra, þingflokks, framkvæmdastjórnar, Landssam-
bands framsóknarkvenna, Sambands ungra framsóknar-
manna og fulltrúaráðs framsóknarfélaganna í Reykjavík.
Með því að skipa samráðshópinn með þessum hætti er
tryggt eðlilegt og nauðsynlegt upplýsingastreymi innan
flokksins á sviði heilbrigðismála. Þau lagafrumvörp sem
verið hafa í undirbúningi svo og ýmis önnur heilbrigðismál
fara til umfjöllunar í þessum samráðshópi áður en þau eru
lögð fyrir ríkisstjórn eða Alþingi. Markmiðið með þessu
starfi er að byggja upp haldgóða þekkingu á heilbrigðis- og
tryggingamálum innan Framsóknarflokksins.
Fjármálaskrifstofa
í samræmi við ákvæði stjórn-
arsáttmála um fjárhagslega
endurskipulagningu var um síðustu
áramót komið á fót sérstakri fjár-
málaskrifstofu í heilbrigðis- og
tryggingamálaráðuneytinu. Hlut-
verk skrifstofunnar er að aðstoða
þær stofnanir, sem undir ráðuneyt-
ið heyra, við gerð fjárlagatillagna
og hafa síðan eftirlit með því að við
fjárveitingar sé staðið. Fram til
síðustu áramóta hafði einn maður
í ráðuneytinu umsjón með gerð
fjárlagatillagna fyrir hönd ráðu-
neytisins og undirstofnana þess.
Var mjög brýnt að taka fastar á
þessum málum og koma á fót
ijármálaskrifstofu innan heilbrigð-
isráðuneytisins.
Sjúkrahús á föst fjárlög
Fram til ársins 1980 voru fjár-
veitingar til sjúkrahúsanna á land-
inu áætlaðar út frá fjölda sjúkra-
rúma. Ríkið greiddi ákveðna upp-
hæð fyrir hvern legudag á sjúkra-
húsi. Þetta fyrirkomulag hefur
gengið undir heitinu „daggjalda-
kerfi“. Með svokölluðum „föstum
fjárlögum" er átt við að hvert
sjúkrahús fær ákveðna upphæð í
fjárlögum til ráðstöfunar. Stefnt er
að því að öll sjúkrahús verði komin
á föst fjárlög árið 1989. Að undir-
búningi þess er nú unnið í heil-
brigðis- og tryggingamálaráðu-
neytinu. Ekki er þó enn séð hvort
eða hvenær tekst að koma ýmsum
sjúkrastofnunum á þetta rekstrar-
form, s.s. heilsuhæli NLFÍ í Hvera-
gerði og sjálfseignarstofnunum
sem reka þjónustu fyrir aldraða.
Endurskoðun
á launakerfi
í samvinnu Læknafélags íslands,
heilbrigðis- og tryggingamálaráðu-
neytisins og samninganefndar
Tryggingastofnunar ríkisins er nú
unnið að endurskoðun á greiðslu-
kerfi almannatrygginga til sérfræð-
inga, heilsugæslulækna og heimilis-
lækna utan heilsugæslustöðva.
Endurskoðun almanna-
tryggingalaganna
Tryggingastofnun ríkisins ráð-
stafar á árinu 1988 um 15 milljörð-
um króna, sem skiptist þannig að 9
milljarðar fara til lífeyristrygginga
og 6 milljarðar til sjúkratrygginga.
Gildandi almannatryggingalög eru
að stofni til frá árinu 1971. Á
undanförnum árum hefur Alþingi
gert meiri og minni breytingar á
lögunum en heildarendurskoðun
þeirra hefur aldrei farið fram. Skip-
uð hefur verið nefnd til að endur-
skoða almannatryggingalögin og
verksvið og stjórnskipulag Trygg-
ingastofnunar ríkisins. Nefndin
hefur það hlutverk að skoða al-
mannatryggingalögin og tengsl al-
mannatryggingalaganna við önnur
lög svo sem lögin um málefni
aldraðra og málefni fatlaðra. Auk
þessa skal nefndin gera úttekt á
stjórnskipulagi og verksviði Trygg-
ingastofnunar ríkisins. Stefnt er að
því að hægt verði að leggja ný lög
um almannatryggingar fyrir næsta
Alþingi.
Lyfjakostnaður
Áætluð útgjöld Tryggingastofn-
unar ríkisins vegna lyfjakostnaðar
á árinu 1988 eru kr. 1,6 milljarður.
Auk þess er lyfjakostnaður sjúkra-
húsanna og það sem einstaklingar
greiða sjálfir fyrir lyf. Má áætla að
heildarlyfjakostnaður sé um 2,5
milljarðar. Um nokkurt skeið hef-
ur starfað nefnd á vegum heilbrigð-
is- og tryggingamálaráðuneytisins
sem hefur það hlutverk að gera
tillögur um, með hvaða hætti megi
lækka lyfjaverð og heildarkostnað
vegna lyfja. Gert er ráð fyrir að
nefndin Ijúki störfum fyrir 1. júní
nk.
Verkaskipting ríkis og
sveitarfélaga á sviði
heilbrigðismála
í starfsáætlun ríkisstjórnarinnar
er gert ráð fyrir því að verkaskipt-
ing ríkis og sveitarfélaga á sviði
heilbrigðisþjónustu verði endur-
skoðuð. Eftir samráðsfund ríkis-
stjórnarinnar og stjórnar Sam-
bands íslenskra sveitarfélaga í júní
’86 voru skipaðar tvær nefndir til
að gera tillögur um breytingar á
samstarfi ríkis og sveitarfélaga.
Önnur nefndin endurskoðaði
verkaskiptinguna og hin fjármála-
leg samskipti. Tillögur nefndanna
voru þær, að bygging sjúkrahúsa
og langlegudeilda aldraðra, rekstr-
arkostnaður sjúkrahúsa og lang-
legudeilda skyldi verða verkefni
ríkisins, en heilsugæslan utan
sjúkrahúsanna, þ.e.a.s. stofn-
kostnaður og rekstrarkostnaður
skyldi verða verkefni sveitarfélag-
anna. Nú hafa hins vegar vaknað
ýmsar efasemdir um þessi skipti. í
þeirri nefnd, sem nú er starfandi
milli ráðuneyta til að undirbúa
framkvæmd á næsta skrefi í flutn-
ingi á verkefnum milli ríkis og
sveitarfélaga, hefur verið rætt um
að ríkið yfirtaki allan kostnað,
bæði stofn- og rekstrarkostnað
Guðmundur Bjarnason,
heilbrigðisráðherra.
sjúkrahúsa og heilsugæslu. Ef af
þessari breytingu yrði mundu út-
gjöld ríkissjóðs aukast um tæpar
800 milljónir kr. en útgjöld sveitar-
félaga lækka að sama skapi. Yrði
því að finna önnur verkefni sem
flytja mætti til þeirra í staðinn.
Endurskoðun á starfsemi
tryggingafélaganna
Veruleg hækkun varð á ábyrgð-
artryggingu bifreiða 1. mars sl.
Hækkunin stafaði fyrst og fremst
af því að mjög mikil fjölgun varð á
tjónum og slysum í umferðinni og
því varð afkoma margra trygginga-
félaga mun verri en gert hafði verið
ráð fyrir. Auk þess er um aukna
tryggingavernd að ræða. Ég hef nú
skipað starfshóp til að endúrskoða
starfsemi tryggingafélaganna og
kanna hvort hægt sé að koma þar
við aukinni hagræðingu, sem leitt
geti til lægri iðgjalda fyrir neytend-
ur.
Frumvarp til
nýrra læknalaga
Nú liggur fyrir Alþingi frumvarp
til nýrra læknalaga en núgildandi
lög eru að stofni til frá árinu 1932.
Frumvarpið fjallar um réttindi og
skyldur lækna. Með þessu frum-
varpi eru ýmis ákvæði læknalag-
anna færð í nútímalegra horf og til
samræmis við önnur lög, sem sett
hafa verið á undanförnum árum á
sviði heilbrigðismála.
Heilbrigðisfræðsla
og forvarnir
Pær stofnanir, nefndir og ráð
sem sjá um þá starfsemi sem einu
nafni er nefnd forvarnir eru Áfeng-
isvarnaráð, Tóbaksvarnanefnd,
Manneldisráð, Tannverndarráð og
sérstakt samstarfsverkefni við Al-
þjóðaheilbrigðismálastofnunina.
Ég hafði í hyggju að leggja fram á
þessu þingi frumvarp til laga um
heilbrigðisfræðslu og forvarnir en
Sjálfstæðisflokkurinn hefur ekki
enn heimilað að frumvarpið verði
lagt fram. Tilgangur frumvarpsins
var sá að samræma forvarnir og
heilbrigðisfræðslu í landinu og
grípa til nauðsynlegra stoðaðgerða
í því sambandi. Markmið laganna
er að efla heilbrigði fólks, auka
heilbrigðisvitund og ábyrgð ein-
staklingsins á eigin heilsu og lækka
þannig tíðni langvinnra sjúkdóma
og slysa.
Landsnefnd um eyðni
Síðan árið 1983 hafa verið í
gangi aðgerðir til að hefta út-
breiðslu alnæmis hér á landi. Pað
er almennt álitið að það sé aðeins
lítið brot hinna sýktu sem enn er
þekkt. Flestir eru sammála um að
árangursríkasta baráttutækið gegn
alnæmi sé upplýsingar og fræðsla
til almennings, áhættuhópa og
starfsfólks í heilbrigðisþjónust-
unni. Ég hef nú skipað landsnefnd
um alnæmisvarnir. Hlutverk
nefndarinnar er að gera langtíma-
áætlun um alnæmisvarnir í landinu
og stuðla að aukinni samvinnu
þeirra sem vinna við meðferð og
forvarnir á þessu sviði.
Frumvarp til laga um
hollustuhætti og heil-
brigðiseftirlit
Frumvarp þetta er endurskoðun
á eldri lögum um sama efni, sem
tóku gildi 1. ágúst 1982. í frum-
varpinu eru ákvæði um innflutn-
ingseftirlit með matvælum og öðr-
um neyslu- og nauðsynjavörum á
vegum Hollustuverndar ríkisins.
Mjög brýnt er orðið að gera stofn-
uninni kleift að takast á við eftirlit
með innflutningi og framleiðslu
matvæla og annarra neyslavara. 1
því skyni er nauðsynlegt að koma
upp innan stofnunarinnar rann-
sóknarstarfsemi er lýtur að efna-
rannsóknum vegna heilbrigðiseft-
irlitsins eða útvega henni aðgang
að slíkum rannsóknum hjá öðrum
aðilum. Auk þess þarf að koma á
góðum tengslum og samstarfi við
tollyfirvöld til að slíkt innflutnings-
eftirlit geti verið virkt. Er nú unnið
að þessum málum innan stofnunar-
innar og ráðuneytisins.
Frumvarp til laga um
eiturefni og hættuleg efni
Á undanförnum árum hafa verið
sett margs konar lög sem á einn
eða annan hátt kveða á um ýmiss
konar starfsemi er lýtur að eitur-
efnum og hættulegum efnum. Má
þar nefna lög um Hollustuvernd,
Vinnueftirlit, Lyfjaeftirlit o.fl. Ég
hef nú lagt fram á Alþingi sérstakt
frumvarp um eiturefni og hættuleg
efni. Er þar fyrst og fremst um
endurskoðun eldri laga að ræða,
þar sem tekið er mið af öðrum
þeim lögum sem að framan greinir.
í frumvarpinu er leitast við að
draga úr stjórnunarstörfum eitur-
efnanefndar og færa þau til fram-
angreindra eftirlitsstofnana. Eitur-
efnanefndin starfi fyrst og fremst
sem sérfræðinganefnd en ekki sem
stofnun.
Mótun neyslu- og
manneldisstefnu
Landssamband framsóknar-
kvenna hefur lagt á það áherslu í
sínu starfi innan Framsóknar-
flokksins, að mótuð verði opinber
neyslu- og manneldisstefna. í kjöl-
far samræmingar á tollum og vöru-
gjaldi og einföldun söluskattskerf-
isins urðu verulegar verðhækkanir
á ýmsum vörum, sem oft eru
nefndar hollustuvörur. Ég lagði
áherslu á að við fyrirheit í starfs-
áætlun ríkisstjórnarinnar um mót-
un neyslu- og manneldisstefnu yrði
staðið. Slík stefnumörkun kemur
inn á mörg svið stjórnsýslunnar og
tengist því mörgum ráðuneytum.
Ég hef því skipað samstarfshóp
heilbrigðisráðuneytisins, landbún-
aðarráðuneytisins, iðnaðarráðu-
ncytisins, sjávarútvegsráðuneytis-
ins, viðskiptaráðuneytisins og
Manneldisráðs, sem hefur það
hlutverk að móta neyslu- og mann-
eldisstefnu. Þá má geta þess að á
vegum ráðuneytisins er starfandi
ncfnd mcð þátttöku Í.S.Í., UMFÍ
og Æskulýðsráðs um eflingu hcil-
brigðra lífshátta meðal æskufólks.
Málefni aldraðra
Núgildandi lög um málefni aldr-
aðra eiga að falla úr gildi um n.k.
áramót og var því nauðsynlegt að
taka þau til endurskoðunar. Nú er
lokið endurskoðun þessara laga.
Þau munu vonandi á næstu dögum
vcrða lögð fram á Alþingi til kynn-
ingar. í haust verða þau síðan aftur
lögð fram til umræðu og afgreiðslu.
Nokkrar áherslubreytingar eru í
frumvarpi þessu frá eldri lögum og
má þar m.a. nefna aukna áherslu á
heimaþjónustu annars vegar og
hjúkrunarheimili hins vegar, sem
mótast af því viðhorfi að gera
öldruðum sem lengst klcift að
dvelja við eðlilegar aðstæður í
cigin íbúð, í heimabyggð, að
bjarga sér sjálfir og vera virkir
þátttakendur í þjóðfélaginu. Síðan
taki hjúkrunarþjónustan við þegar
nauðsyn krefst þess. Pá er lögð
aukin áhersla á vistunarmat þannig
að þeir njóti þjónustunnar, sem
mest þurfa á henni að halda. Fram-
kvæmdasjóður aldraðra vcrði efld-
ur og reglur um greiðslur einstakl-
ingsins fyrir dvöl á stofnunum verði
endurskoðaðar og samræmdar. í
vetur hefur verið gerð tilraun til að
fara inn á nýjar brautir í öldrunar-
þjónustu í Reykjavík. Einkaaðila
hefur verið veitt tímabundið til-
raunaleyfi til að reka slíka þjónustu
í heimahúsi, með því að taka til sín
á daginn gamalt fólk og veita því
alla þá sömu þjónustu og veitt er á
dagvistarstofnunum fyrir aldraða.
Kostnaður þjónustunnar er greidd-
urcftirsem áðurafhinuopinbcra.
islensk
heilbrigðisáætlun
Á síðasta þingi lagði fyrrverandi
heilbrigðisráðherra fram skýrslu
um íslenska heilbrigðisáætlun. Frá
því í sumar hefur þessi heilbrigðis-
áætlun verið í endurskoðun í heil-
brigðisráðuneytinu. í febrúar sl.
var haldið heilbrigðisþing þar sem
áætlunin var tekin til umfjöllunar.
Að þinginu loknu hafa verið gerðar
nokkrar endurbætur á áætluninni í
samræmi við vilja þingsins. Ætlun-
in er að leggja hana st'ðan fyrir
Alþingi í upphafi næsta þings.
Heilbrigðisáætlunin byggir í öllum
meginatriðum á þeim sömu mark-
miðum og Alþjóðaheilbrigðis-
málastofnunin hefur sett fram um
„Heilbrigði allra árið 2000“. Þau
þrjú markmið sem eru hornsteinar
áætlunarinnar eru: að stuðla að
heilbrigðu líferni, að draga úr hætt-
um sem valda heilsutjóni, að reka
heilbrigðiskerfi sem þjónar fólk-
inu. Hcilbrigðismarkmið eru sett
fram til að stuðla að og bæta
heilbrigði einstaklingsins þannig að
bæta megi árum við lífið, að bæta
hcilbrigði við lífið, að bæta lífi við
árin.