Tíminn - 11.11.1988, Blaðsíða 15

Föstudagur 11. nóvember 1988
Tíminn 15
MINNING
Frú Björg Jónsdóttir
í Vallanesi
Fædd 26. júlí 1901
Dáin 20. október 1988
Sumardýrðin á Héraði er mikil við
hinn græna lit laufgróðurins, sem
vex af ljósum stofni um vallholt og
brekkuhöll, en teygir sig í lágu kjarri
um undirhlíðar austurfjalla. Inn til
dalanna dregur í skjól og ilmur úr
grasi stígur við hitnandi sól. Við
slíka lofgerð heimahaga langrar til-
komandi jarðvistar fæddist þrett-
ánda barn Ingibjargar húsfreyju á
Vaði í Vallanessókn, ysta byggðar-
bóli í norðanverðum Skriðdal, á
miðsumri 1901. Ingibjörg á Vaði var
mikillar gerðar eins og mörg þeirra
Bjarnabarna Sveinssonar og Guð-
rúnar Jónsdóttur í Viðfirði. Þung
áföll aldamótaáranna buguðu Ingi-
björgu ekki, þvert á móti sneri hún
vörn í sókn er hún missti mann s'inn,
Bjarna ívarsson, fimmtugan á hall-
andi sumri 1900 frá 12 börnum og
við skert stórbúið. Giftist hún aftur,
þegar er lög leyfðu að skemmstum
tíma ekkjunnar liðnum, ráðsmanni
á búi sínu, Jóni Björgvini Jónssyni
frá Hallbjarnarstöðum. Varð þeim
auðið 5 bama og Ingibjörg þó 39
ára, er þau áttust. Festu þau hjón
kaup á Vaði 1907, en þar var Skriðu-
klaustursjörð. Bjuggu þau til elli á
Vaði. Dó Ingibjörg frá Viðfirði
1940, en Jón Björgvin 1954, 85 ára.
Björg Jónsdóttir ólst upp í for-
eldrahúsum í stórri fjölskyldu hins
bammarga heimilis, fíngerð og
listræn. Hún nam orgelleik og stýrði
frá ungum aldri kirkjusöng í Valla-
nes- og Þingmúlakirkjum. Réðu þeir
hæfileikar og störf örlögum hennar.
Þegar hún var 23 ára vígðist ungur
guðfræðingur, Sigurður Þórðarson,
fæddur vestur við Arnarfjörð vorið
1899, ættaður úr Borgarfirði og
Rangárþingi, til Vailanes- og Þing-
múlasókna, fyrst aðstoðarprestur,
en fékk hið næsta ár veitingu fyrir
brauðinu. Kynni unga prestsins og
fallegu, listrænu stúlkunnar á Vaði,
sem fylgdist með honum á annexí-
una og lék svo vel undir messusöng-
inn, urðu brátt þau, að organistinn
varð prestskona í Vallanesi og
samleið þeirra ein, meðan síra Sig-
urður lifði. Fyrstu árin vom ljúfur
tími í lífi ungra og samvalinna prests-
hjóna á stóm setri og í góðsveit á
Héraði. Voru dætur þeirra tvær,
Bjarghildur og Oddrún, heimilið
menningarlegt á alla grein og stofur
miklar í öðru stærsta prestsseturs-
húsi á landinu, en bú í vexti. Lék allt
í lyndi og Vallanessöfnuður samein-
aður á ný eftir áratuga skiptingu og
löggilta fríkirkjustarfsemi. Nýtt og
vandað kirkjuhús reist suður frá
gamla bæjarstæðinu og garðinum,
en boðskapur unga prestsins bjartur
í anda hinnar frjálslyndu guðfræði
lyftist við lofgerð hljómsins frá orgel-
inu.
Allt hefur sinn tíma. Heilbrigði og
jarðnesk starfsorka átti nálæg enda-
lok í hinum hvíta dauða Vallanes-
prestsins. Hann var aðeins 36 ára, er
nokkurra missera erfiðu veikinda-
stríði hans og sjúkrahúslegu var
lokið.
Frú Björg stýrði búi sínu í Valla-
nesi og lék á hljóðfærið, þegar síra
Sveinn Víkingur kom frá Seyðisfirði
að messa og jarða, síðan við þjón-
ustu næsta staðarprests, síra Marin-
ós Kristinssonar. Á hans árum var
nýtt og afar lítið prestshús byggt og
var það síðan bústaður Vallanes-
presta það sem eftir var staðartíma
frú Bjargar. Hún var húsfreyja
áfram í Vallanesi og bjó í tvíbýli í
stóra húsinu allt til 1970, er hún og
síðari maður hennar, Magnús Jóns-
son frá Tunghaga, lengi meðhjálpari
Vallaneskirkju, fluttu í Egilsstaði.
Heitir Vallaneshlutinn, sem þau
hjónin bjuggu á, Jaðar I, frá skipt-
ingu jarðarinnar 1939. Er það fögur
og sléttlend ræktarjörð á víðáttu-
miklu Vallanesinu, en híbýli rúm,
sem sagði um gamla prestsseturshús-
ið, en útihús ærin; hvort tveggja frá
óvenjulegum stórbúskapartíma síra
Magnúsar Blöndals Jónssonar. Son-
ur hans, síra Pétur rithöfundur, var
í rúm 20 ár prestur á staðnum og
hafði bústað í litla húsinu. Vinátta
og gagnkvæm virðing þeirra frú
Bjargar var einlæg hinn langa sam-
tíma þeirra í Vallanesi. Við brottför
hans kom síra Marinó aftur, en
þegar ný og gömul þjónusta hans og
frú Bjargar var á enda í Vallanes- og
Þingmúlakirkjum 1966, lét hún af
organistastörfum, háð liðagigt í úln-
liðum og annarri slitgigt eftir langan
og kröfuharðan vinnudag húsmóð-
urinnar á fjölmennu heimili og
bóndakonunnar á stórum garði, fyrst
með síra Sigurði, síðan ein til for-
ráða og svo með ráðsmönnum um
hríð, m.a. Snæbirni bróður sínum,
en lengst og síðast með Magnúsi.
Eru synir þeirra tveir, Sigurður og
Ármann, er stóðu ungir fast að búi
og störfum með foreldrum sínum í
heimahúsum, en ásamt þeim heimil-
isföst dætrabörn frú Bjargar, sam-
felldast Gerður Aradóttir, að ég
ætla, en síðar einkum Emil Thor-
oddsen, barn að aldri, hjá ömmu
sinni og Magnúsi, þegar ég kom að
Vallanesi undir vetur 1966.
Samveruár okkar á staðnum urðu
4, en frú Björg og Magnús brugðu
búi og settust að í húsi sínu að Selási
26 á Egilsstöðum í fardögum 1970.
Hið næsta haust fórum við Guðrún
að öðru brauði og fluttum í fjarlægan
landshluta. Hin nákomna vinátta,
sem með okkur tókst, hefur ekki
rofnað, þótt vík væri milli vina, en
fundum borið saman af og til, er við
áttum leið um Austurland, en börn
okkar síðast á liðnu sumri. Fallega
heimilið þeirra var minningageymd
starfsævinnar í Vallanesi, prýtt bók-
um og af listfengi gömlum munum
og góðum gripum. Hinu hélt hver til
skila, sem minntist fyrri daga, ungur
og gamall, er vakti þakkarhugann,
nýjaði vináttuna og treysti þá alúð,
sem áður var svo hagfelld og sönn.
f nokkur hin síðustu ár stóð Magn-
ús einn fyrir heimilinu. Frú Björg
var að öllu á Sjúkrahúsinu á Egils-
stöðum og óvíst að ætla til hvers hún
náði umhverfis. Var hún milli heims
og helju, sem kallað er, farin að
líkamsheilsu og næstum á burt úr
þessum heimi. Hin afar fíngerða
kona hafði verið sterk í miklum og
endurteknum sjúkdómsáföllum fyrr
á árum. Nú um megn fram, er
kjarkurinn og þolgæðið, lífsviljinn
og þakkarhugurinn á hinu langa
hausti aftraði henni að skiljast við.
Frú Björgu voru báðir heimar jafn
kærir. Og hún átti himinvonina
góðu. Langt fram yfir hin lengstu lög
lífgaðist hljóður hugur orðlausrar
líkamsveru við jarðlífsminnin ljúfu.
Og Magnús kom til hennar upp á
hvern dag. Það var nóg. Elskan og
þökkin áttu skínandi bjarma undir
slokknandi loga. Það ljós er á vegi
Magnúsar á veturnóttum, barna
hennar og ástvina, þegar dimmir í
landi, en til hennar sjálfrar kom
haustið loksins í fyllingu tímans og í
gjöf hinnar eilífu sumardýrðar. -
Allt hold er gras og allur yndisleikur
þess er sem blóm vallarins. Grasið
visnar, blómin fölna, þegar Drottinn
andar á þau, segir Jesaja spámaður.
Sannlega boðar litadýrð haustsins í
skammærri árétting sumarkveðjunn-
ar á Héraði, að orð Guðs stendur
stöðugt, eilíflega. Mannsins von er
tíðum sú, að haustlitirnir standi
lengi og óskin, að laufvindarnir andi
seint á síðustu fegurð hins jarð-
neska. Þó þekkjum vér fyrirheitið
um eilífðarvor. Og vér hugsum um
lífið eftir þetta líf, þegar vér horfum
yfir fölnað grasið á Vallanesinu hin
svölu haustdægrin. Drottinn hefur
andað á landið - og húsfreyjan, sem
fyrr var áhorfandi og hugsaði um
upprisuboðskap hins næsta vors í
sköpun Guðs á jörð, hélt á vit hins
lifandi fyrirheitis á veturnóttum til
sumarmála framhaldslífsins.
Ágúst Sigurðsson
Ragnar Kjartansson
Fæddur 17. ágúst 1923
Dáinn 26. október 1988
Þegar hugmyndin að stofnun Ný-
listasafnsins kom fram í október
1976. þá var hún mikið rædd á
vinnustofu Ragnars Kjartanssonar,
og kom þá strax í Ijós mikill áhugi
hans á að styðja þessa hugmynd svo
hún yrði að raunveruleika. Þótt
Ragnar væri „raunsæismaður“ í
myndlist þá fylgdist hann grannt
með þvi sem yngsta fólkið var að
gera og var reyndar hvatamaður að
því að kynna verk þess opinberlega,
samanber Útisýningarnar á Skóla-
vörðuholti á sínum tíma, og hafði
ákaflega gaman að rifja upp ýmis
skemmtileg atvik sem þeim
tengdust. Þar var hann aðili að
nokkurs konar hallarbyltingu í
myndlist þjóðarinnar þegar lista-
mennirnir komu fram með upphaf
nýrrar stefnu, hugmyndalistarinnar,
en fram að þeim tíma hafði högg-
myndin verið hornreka í sýningum
sem undirmáls- eða jaðarlist, sett
upp þegarmálverkið hafði fengið sitt
sviðsljós.
Ragnar Kjartansson var einn af
stofnfélögum Nýlistasafnsins, og
þremur árum síðar gaf hann til
safnsins yfir 50 titla: skúlptúr, hreyfi-
verk, bækur og bókverk, grafík,
málverk og kort, allt eftir Dieter
Roth, og áritað af höfundi „til vinar
míns“, „með bestu kveðjum",
o.s.frv. Árið 1982 var ákveðið að
sýna þessa gjöf í safninu og var
Ragnar mjög ánægður yfir því. Haft
var samband við Dieter Roth og
hann beðinn um ráðgjöf og upplýs-
ingar, sem og hann varð fúslega við,
en bætti um betur og sendi safninu
marga kassa fulla af bókverkum,
skáldverkum, grafíkmyndum,
hljómplötum o.fl. Sýningin varð því
mjög fjölbreytt og umfangsmikil og
vakti verðskuldaða athygli.
Aðstandendur Nýlistasafnsins eru
margir hverjir nemendur og vinir
Ragnars Kjartanssonar og eru hon-
um þakklátir fyrir stuðning og hvatn-
ingu, og þann sóma sem hann sýndi
safninu.
Félagar í Nýlistasafninu.
LEKUR : ER HEDDIÐ
BLOKKIN? : SPRUNCIÐ?
Viögeröir á öllum heddum og blokkum.
Plönum hedd og blokkir — rennum ventla.
Eigum oft skiptihedd í ýmsar geröir bifreiða.
Viöhald og viögeröir á iðnaðarvélum — járnsmíöi.
Vélsmiðja Hauks B. Guðjónssonar
Súðarvogi 34, Kænuvogsmegin —Sími 84110
Aðalfundur
Nútímans hf. 1988
verður haldinn að Nóatúni 21 föstudaginn 25.
nóvember kl. 14.
Dagskrá:
1. Venjuleg aðalfundarstörf.
2. Tillaga um breytingu á samþykktum félagsins.
3. Ákvörðun um aukningu hlutafjár.
Stjórnin.
KÆLIÞYKKNI
fyrir málmiðnaðarvélar
MALMIÐJAN HF.
@91-680640
L-- 'J
BILALEIGA
meö utibu allt í kringurri
landiö, gera þer mögulegt
aö leigja bil á einum staö
og skila honum á öörum.
Reykjavík
91-31615/31815
Akureyri
96-21715/23515
Pöntum bíla erlendis
interRent
Bílaleiga Akureyrar
Gæöamerki sem veiöi-
menn eru öruggir meó.
Fyrirliggjandi í ýmsum
stæröum.
Kaupfélögin um land allt
og sportvöruverslanir í
Reykjavík
t
Maðurinn minn, faðir okkar, tengdafaðir og afi
Halldór Gíslason
frá Langagerði,
Kirkjuvegi 14, Selfossi
verður jarðsunginn frá Selfosskirkju laugardaginn 12. nóvember kl.
16.
Guðbjörg Jónsdóttir
Eygló Kristófersdóttir Björn Sigurðsson
Ester Halldórsdóttir Steinar Karlsson
Hrefna Halldórsdóttir Ágúst Morthens
og barnabörn.