Tíminn - 24.06.1989, Qupperneq 6

Tíminn - 24.06.1989, Qupperneq 6
HELGIN Laugardagur 24. júní 1989 Hahndorf og hinn hvíslandi veggur Margar ástralskar borgir og bæir eiga það sameiginlegt með íslenskum borgum og bæjum að á stuttum tíma er hægt að komast út í guðsgræna náttúruna og í lítil heillandi þorp. í vestur út frá Adelaide er stutt til margra hinna frjósömu landbúnaðarsvæða Suður-Ástralíu. Þau Iiggja víða í fallegum hæðum þannig að bóndabæir eru oft eins og lítil eyja mitt á milli blómlegra akra sem geyma hinar mismunandi búgreinar. Ávextir og grænmeti af öllu tagi, og svo auðvitað hinir hefðbundnu bústofnar eins og kindur og kýr sem víða kroppa gulbrúnt grasið. Líklega myndi íslenskum bændum þykja búsældarlegt þar um slóðir. A veginum á fuglinn magpie (sem er krummategund) það til að spila sína útgáfu af „Rússneskri rúllettu“. Hann stendur á veginum eins lengi og hægt er og lætur ekki alltaf segjast þó flautað sé á hann. Stundum tapar hann leiknum. Vegurinn liggur víða þannig að allt í kring um sig sér maður heilu breiðurnar af appelsínutrjám, jarð- arberjaplöntum, apríkósutrjám og guð veit hverju. Plönturnar liggja í reglulegum röðum og mynda fallegt grænt mynstur í landslagið, sem verður gulbrúnt þegar líður á sumar. Öðru hverju liggur vegurinn í gegn- um lítil þorp. Mörg þorpin í kring um Adelaide eiga sér sína sérstöku landnámssögu. Hahndorf 1 tæplega klukkutíma akstur frá Adelaide er Hahndorf, þýskt sögu- legt ferðamannaþorp. Staðarbúar gera út á það og stunda margskonar list og listiðnað og verslanir við aðalgötuna eru opnar bæði á laugar- dögum og sunnudögum. Pá Ieggja margir leið sína þangað og freistingar eru margar. Þar er verslun með forn^ripi, eins með gamaldags brúður og önnur sem selur heimatilbúið þýskt sælgæti. Sápubúð og margt fleira. Svo má tylla sér inn á kaffihús eða bjórkrá. eða setjast bara á einn bekkinn og horfa á mannlífið. Enn búa þar margir afkomendur þýsku landnem- anna og eru í fjórða og fimmta ættlið frá þeim og viðhalda þeirri menn- ingu sem forfeðurnir fluttu með sér á síðustu öld. í Hahndorf er einnig eina verslun- in í Suður-Ástralíu sem selur alhliða ástralskar ullarvörur. Allt frá lopa og skinnum upp í fullunna vöru. Landnámssaga þorpsins Hahndorf í Suður-Ástralíu Á miðju ári 1830 var suður- ástralskt fýrirtæki í London að leggja drög að nýju landnámi í Suður- Ástralíu. Mikill áhugi var frá hendi hinna betur megandi sem sáu þarna ný tækifæri til að færa út kvíarnar og auðgast á hinu nýja landnámi. En þær voru ekki hvetjandi fyrir hið vinnandi fólk. Landið þurfti meira á fólki að halda sem var tilbúið til að vinna hörðum höndum og byggja upp. Um þetta leyti var mikil ólga í Prússíu. Konungurinn vann að því að sameina allar hinar mismunandi kirkjur undir einn hatt. Þessi sam- eining stríddi mjög gegn vilja margra hinna mismunandi lúthersku trúar- hópa. Margir ákváðu í kjölfar þess að yfirgefa ættjörð sína sem var þýska héraðið Brandenburg, Poznav og Silesia. Sá sem kom því í framkvæmd var prestur sem hét Kavel. Hann hafði kynnt sér möguleika á að fara til . Ameríku en endaði í London í samningaumleitunum við hið suður- ástralska fyrirtæki um að flytja til Ástralíu. Niðurstaðan varð sú að Bær í miðju búsældarlegu umhverfinu. Margartegundirávaxtatrjáa og blóma. fyrsti innflytjendahópurinn - sem voru 35 fjölskyldur, til samans 199 manns, lagði af stað frá Hamborg 28. júlí 1838 með skipinu „Prince George" þar sem séra Kavel og kona hans Angas voru um borð ásamt öðrum fyrstu þýsku landnemum Suður-Ástralíu. Aðrir fylgdu á eftir um borð í skipunum „Bergalee" og „Zebra“. Þetta var mjög erfið ferð og dóu tólf úr taugaveiki á leiðinni yfir höfin. Fólkið var í áttatíu og fjóra daga á leiðinni án þess að sjá land. Fyrstu Þjóðverjarnir sem stigu á land í Suður-Ástralíu settust að í Klemzig í útjaðri Adelaide. En skipstjórinn á „Zebra“ var svo heill- aður af dugnaði farþega sinna, sem höfðu staðið sig svo vel í hinni erfiðu „Hinn hvíslandi veggur" i Bar- ossa dalnum. Athugið myndina vel, við hinn enda veggjarins má greina hvítklætt fólk sem er að tala við þá sem næst eru á mynd- inni. sjóferð að hann ákvað að sækja um land þar sem þau gætu komið sér endanlega fyrir. Tilboði Messrs Dutton og Mac Farlane um 240 ekrur nálægt Mount Barker var síðan tekið í framhaldi af því og þakklátir farþegar nefndu staðinn Hahndorf í höfuðið á skip- stjóranum Hahns Village. Kjörin sem sæst voru á voru eitthvað á þessa leið: 1. Eitt hundrað ekrum lands var úthlutað til innflytjendanna. 2. Landeigendur lofuðu að sjá um flutning á þeim og farangri þeirra á staðinn, greiðslu mátti inna af hendi síðar. 3. Landeigendur sæju innflytjend- um fyrir matarbirgðum fyrsta árið. 4. Landeigendur samþykktu að út- vega alifugla, svín, kýr og kindur í trausti þess að innflytjendur gætu greitt skuldir sínar með afurðum af skepnunum. Landeigendur gerðu betur en að samþykkja þetta. Þeir afhentu hópn- um sex mjólkandi kýr og lofuðu að aðstoða við kirkjubyggingu. Landssvæðinu sem hver fjölskylda fékk var skipt niður á nokkra hluta // -'>s£&íT.~ K1IS811SI lllÍÉtS f Laugardagur 24. júní 1989 til að tryggja að hún ætti bæði aðgang að vatni og frjósömu landi til að yrkja. Þetta nægjusama fólk sem kom úr hinum hrjóstrugu sveitahéruðum Austur-Þýskalands var nú komið á ónumið landssvæði í óþekktu landi. En það hafði flutt þekkingu sína, lífsreynslu og menningu með sér, ásamt sinni sterku trú. Ein fyrsta samkoman sem haldin var þegar þau komu á land sitt var þakkargjörðar- messa haldin á lækjarbakka undir stóru ecualyptustré. Það var ekki fyrr en í maí 1839 sem skipstjórinn hafði flutt alla Þjóðverja sem vildu fara yfir. Far- angur þeirra var fluttur á hjólbörum og hestvögnum frá Port Ádelaide. Sú ferð var löng á þeim tímum. Fyrst var dótið flutt til Glen Osmond, þá upp á hæðirnar og yfir Mount Lofty fjallgarðinn til Onkaparinga dals og þá að lokum til Hahndorf. Það voru fimmtíu og tvær fjölskyldur í allt sem fóru þessa leið, sem átti eftir að verða þeim mjög kunn. Lífið var erfitt fyrir þessar fjöl- skyldur. Meðlimum hverrar fjöl- skyldu var ætlað að vinna mjög mikið. Á meðan dagsbirtu naut var fólki ætlað að vinna úti á ökrum eða á búgörðum nágrannans til að hjálpa þeim að vinna upp í skuldir. Hverj- um einstaklingi, barni og fullorðnum var ætlað að leggja sitt af mörkum við uppbyggingu þeirra nýja heimilis og þorps. Landið var notað til að rækta ávexti og grænmeti. Kýr voru aldar og gáfu mjólk og smjör. En hænurn- ar egg. Konumar fóru síðan með afurðir sínar út um miðnætti og gengu til Adelaide, sem er þrjátíu og sex kílómetra vegalengd til að ganga hús úr húsi og selja. Peningarnir sem fengust voru síðan notaðir til að kaupa nauðsynjar og til að endur- greiða landeigendum skuldir. Áður en leið á Iöngu höfðu 52 timbur og leirkofar verið reistir og árið 1840 vígði séra Kavel fyrstu kirkjubygginguna. Barnaskóli var álitinn eitt það mest áríðandi og hófst undir gömlu ecualyptustré þar til kofi hafði verið reistur úr timbri og leir. Enn var Hahn kapteinn þeim til halds og trausts. Hann ferðaðist milli þorpa og sá um öll lagaleg atriði fyrir innflytjendur og reyndi að eyða fordómum sem beindist gegn þeim. Honum tókst jafnvel að fá fyrirfram- greiðslu út á afurðir til að gera skjólstæðingum sínum fært að kaupa vélar og áhöld, aðstoðaði við kirkju- bygginguna og aðrar byggingafram- kvæmdir. f þakklætisskyni ákvað fólkið að nefna staðinn Hahndorf í höfuðið á honum. En skipstjórinn fékkst ekki til að setjast að. Þegar hann hafði séð fólkinu borgið í hinu nýja landi, hélt hann heim yfir höfin og kom aldrei aftur til Ástralíu. Sum þeirra húsa sem reist voru á þessum tímum standa enn, en trjá- börkurinn sem oft var notaður sem 'V/ ' - ' .. húsþak er nú falinn undir galvaniser- uðu járni. Fleiri innflytjendur komu frá Þýskalandi og þorpinu óx fiskur um hrygg. Þorpið fór að einkennast af þýskum arkitektúr, iðnaður dafnaði. Enn stendur hveitimylla sem var byggð á þeim dögum og háskóli til minningar um þá gömlu góðu daga. Þar eru einnig margar aðrar gamlar byggingar eins og bakaríið sem enn selur glóðvolgt þýskt góðgæti beint úr ofninum og hús járnsmiðsins. Og líkhús, öll að mestu leyti í uppruna- legu formi, en lfkhúsið hefur breytt um hlutverk og hýsir listiðnaðar- verslanir, listsýningar og veitinga- hús. Ekki hef ég heyrt talað um reimleika þar. Já, þú getur enn gengið um aðal- götuna milli aldagamalla trjáa, virt fyrir þér hús frá árpnum 1850 og 1860 og upplifað andrúmsloft hinnar gömlu þýsku menningar sem hefur verið vel varðveitt af íbúunum. Þeir halda marga þýska siði og á hverju ári er til dæmis haldin hátíð sem þeir kalla Schultzenfest. Þá er skotið, drukkinn bjór, dansað og spilað. Og auðvitað borðaðar kræs- ingar að þýskum sið. Þá ganga Þjóðverjar um í þjóðbúningum sín- um og hafa hinar stóru bjórkollur sínar ýmist í hendi eða hangandi um háls. Hinn hvíslandi veggur Uppi í Barossa dal er stffla frá því um síðustu aldamót. Veggur stífl- unnar er bogadreginn 28 metra hár og 144 metra langur. Stíflan nær yfir 69,5 hektara lands og tekur 4.468 milljón lítra. Hún býr yfir þeirri skemmtilegu náttúru, að tvær mann- eskjur geta staðið hvor við sinn enda hennar, talað í vegginn og heyrt í hvor annarri eins og þær standi hljð við hlið. Stíflan var byggð á árunum 1899- 1902 til að sjá borginni Gawler og öðrum nágrannabyggðum Barossa í Suður-Ástralíu fyrir vatni. Þessi bogadregni veggur er fyrsta bygging sinnar tegundar f Suður-Ástralíu, sá hæsti í allri Ástralíu og sagður vera sá fyrsti bogadregni stífluveggur sem byggður hafi verið í heiminum. Að koma að þessum vegg er alveg ótrúlegt og meira gaman að veja fleiri saman því þá getur fólk skipt sér milli hinna tveggja palla hvort sínu megin við vegginn. „Og veggur- inn talar öll tungumál“. Þegar við vorum þarna voru töluð mörg tungu- mál í vegginn, íslenska, sænska, þýska, enska og fleiri. Það er ein- hvern veginn eins og maður trúi þessu ekki fyrr en maður reynir það sjálfur. Eins og víðast annars staðar í Ástralíu er umhverfi þessarar stíflu prýtt margvíslegum gróðri. I dal öðrum megin við stífluvegginn eru tré sem gróðursett voru um svipað leyti og stíflan var byggð. Þau tróna" hátt upp fyrir stífluvegginn eins og myndin sýnir. Að bera saman aðstæður Það er fróðlegt að bera saman það sem var að gerast á íslandi á sama tíma upp úr aldamótum 1800 og skoða hve aðstæður fólks voru mis- munandi, á íslandi og í Ástralíu. Matthildur Björnsdóttir (Helmlldlr um sögu Hahndorf eru úr bækllngl um Hahndorf). Skiltið sem sýnir stærð og aldur stíflunnar. HELGIN I 17 JAFTMAR GREIÐSLUR LÉTTA ÞÉR RÓHi KIW Oft hefur verið óþægilegt að greiða hærri raf- magnsreikninga á vetuma en öðrum árstímum, einmitt þegarfasteignagjöldin, tryggingaiðgjöldin og bifreiðagjöldin dembast inn um bréfalúguna ásamt öllum hinum reikningunum. Rafmagnsveitur ríkisins vilja nú sem áður létta þér greiðslubyrðina. Héðan í frá verður aðeins lesið af mælum einu sinni á ári. Á öðrum tímum verður orkunotkunin áætluð. Greiðslum verður því að mestu leyti jafnað á þá reikninga sem þú færð senda annan hvem mánuð. Þessi nýbreytni er liður í þeirri stefnu okkar að veita örugga og hagkvæma þjónustu. Við höfum hugfast að góður orkubúskapur er forsenda vel- ferðar og framfara. RAFMAGNSVEITUR RÍKISINS eftir Ásgeir Svanbergsson Handbók ræktunarmannsins. Leiðbeiningar um ræktun og hirðingu. Með 170 litmyndum. ÖRN OG £f • SIÐUMÚLA 11 - SÍMI 84866 ÖRLYGUR i

x

Tíminn

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Tíminn
https://timarit.is/publication/50

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.