Tíminn - 24.10.1991, Blaðsíða 6

6 Tíminn
Fimmtudagur 24. október 1991
Tíminn
MÁLSVARI FRJÁLSLYNDIS, SAMVINNU OG FÉLAGSHYGGJU
Útgefandi: Framsóknarflokkurinn og
Framsóknarfélögin I Reykjavlk
Framkvæmdastjóri: Hrólfur Ölvisson
Ritstjórar: Indriöi G. Þorsteinsson ábm.
Ingvar Glslason
Aöstoöarritstjóri: Oddur Ólafsson
Fróttastjórar: Birgir Guðmundsson
Stefán Ásgrímsson
Auglýsingastjóri: Steingrlmur Gíslason
Skrifstofur:Lyngháls 9,110 Reykjavfk. Sfmi: 686300.
Auglýslngasími: 680001. Kvöldsfmar: Áskrift og dreifing 686300,
ritstjórn, fréttastjórar 686306, fþróttir 686332, tæknideild 686387.
Setnlng og umbrot: Tæknideild Tfmans. Prentun: Oddi hf.
Mánaöaráskrift kr. 1200,-, verö f lausasölu kr. 110,- og kr. 130,- um
helgar. Grunnverö auglýsinga kr. 725,- pr. dálksentimetri
Póstfax: 68-76-91
Hið pólitíska heildarmat
Samningur EFTA og EB er að sjálfsögðu aðalfrétta-
efni fjölmiðla þessa daga.
Þótt ekki verði höfð uppi bein gagnrýni á umfjöll-
un fréttamanna í þessu efni, getur varla dulist að
blærinn mótast af sigurvímu utanríkisráðherra.
Ráðherrann sparar ekki hól um afrek sín og sinna
manna með svo útmálandi orðum að þau verða auð-
gripin sem fyrirsagnir eða einkunnarorð fyrir frétta-
frásögnum.
Sú endurtekna fullyrðing ráðherrans að það sé
„samdóma álit samningamanna Evrópubandalags-
ins“ að samningsárangur íslendinga sé „ótrúlegur“
og að þeir líti svo á að íslendingar hafi „fengið allt
fyrir ekkert“ er e.t.v. freistandi fyrirsagnarefni, en
eigi að síður tómt skrum, enda stenst hún ekki. Að
sjálfsögðu leggja íslendingar mikið af mörkum af
margs konar pólitískum gildum og efnahagslegum
verðmætum í sambandi við þennan samning.
Þá hefur utanríkisráðherra heppnast í fyrstu lotu
fjölmiðlaumfjöllunar um samningslokin að setja
þann blæ á málið að hér sé um viðskiptasamning að
ræða. Þetta er mjög alvarleg blekking, raunar víta-
verð.
EFTA-EB-samningurinn er ekki viðskiptasamning-
ur í eðli sínu, hann er samningur um stofnun ríkja-
bandalags með að vísu viðskiptalegu ívafí og undir-
tón. Þessi samningur er ekki öllu frekar viðskipta-
samningur heldur en að kalla ætti stjórnarskrá
Bandaríkjanna slíku nafni eða aðra gerninga sem
tengja saman ríki eða fylki í ríkjasambönd af einu
eða öðru tagi.
Ofuráhersla utanríkisráðherra á að þessi samning-
ur sé viðskiptasamningur, en ekki sá rammi sem
hann er um stjórnskipan og stjórnarfar í stjórn-
bundnum ríkjasamtökum, fær aukna vigt í fjöl-
miðlaumræðunni vegna einhliða umfjöllunar full-
trúa sérhagsmunanna, sem spurðir eru álits á samn-
ingnum. Þótt ekki verði þessir menn taldir upp með
nafni er það sameiginlegt einkenni á þeim að þeir
virðast ekki hafa yfírsýn yfir málið í heild, en mæla
allt út frá þröngum viðskiptalegum sérhagsmunum,
ef eitthvað er.
E.t.v. er sérhagsmunaöflunum ekki láandi. En
stjórnmálamenn verða að temja sér fulla yfírsýn um
þetta stóra mál, sem er jafnpólitískt í eðli sínu sem
raun ber vitni. Nú er það stjórnmálamanna, íýrst og
fremst alþingismanna, að taka við málinu og átta sig
á heildarmyndinni, hinum víðtæku þjóðfélagslegu
áhrifum sem það hefur. Við mat á heildaráhrifunum
verður ekki nema að litlu leyti stuðst við fjárhags-
legan mælikvarða. Hér er ekki síst verið að íjalla um
huglæg gildi, mannleg, menningarleg og stjórn-
málaleg verðmæti. Ýmsir stjómmálamenn hafa sagt
að þeir ætli ekki að taka afstöðu til samnings þessa
fyrr en hann liggur fyrir í heild. Sú afstaða er skilj-
anleg. En henni fylgir sú skylda að samningurinn sé
þá metinn í heild, en ekki í sundurlausum brotum
sérhagsmunaaflanna.
iB GARRI §§§H H§§ S mj v> |§g|

«r nú á Kjarvalsstöóum I sfíkasta
sinn I böL Hann er nýkomin heim
frá tveggja ára dvöl í Gautaborg,
þarsem hann keondi m.a við H<*
meðan Einar dvaldl í Sviþjóó, héh
hann iltnm sýningar þar í landi.
1987-1988 og fomianur sljómar
Kjarvalsstaöa í Qögur ár. Einar er
mikill listamaður og er óhætt að
sem hann heldur, sé umtalsverður
listviðhurður. Þá er ekki síður
mikilsvert, að Einar er óhræddur
ur fara miður á sviðl lista. Dvöl
hans ytra síðustu tvÖ ár heftir um
ir því sera íslenskt er, svo vitnað sé
í blaðaviðtal og gert hann gagnrýn-
inn á þróun myndlistarmála hér
heima.
Listasöfn
vörumarkaðir
Sérfræðingar I öllum greinum
lista gerast nú stöðugt fyrirferðai-
meiri, og bera ábyrgð á jþví hvað al-
menningur sýnir iistum litinn
áhuga. Alkunna er deyfðin yfhr
leikhúsunum. í bókmenntunum
hafa sérfneðingar tekið völdin,
samanber skoðanakönnun bók-
menntadeiidar háskólans um
helstu slcáid á íglandL Einar víkur
að þessari þróun mála í viðtali við
Ttmann um síöustu helgi og segir
þar, að það gerist víða um heim
síðustu árin, aó
áhrifamikilir
listfræðingar
segi mönnum
fyrir um hvað sé
rftt í Ust. Fýrir
listasöfn eins og
vörumaricaðir í
stórborgum. ElnarHátonaraon
Einar var siðustu árin Unmaður
sem wm mM
sýningu sína á Kjarvalsstöðum ef-
laust af því tilefni. Hann segir að
miMI breyting hafi orðið á þessum
máhun hvað iistfræðingana snert-
far. Fyrir tveimur áratugum hafi
sagn-
eins og þeir hlutu
menntun til. Nú hafi þeir gerst yf-
hlýða þeim. í framhaldi af þessu
segir hann að sýningarstaðir lúti
þessum yflrvöidum. Hins
miðstýringu sem iýtur að bók-
ijós og á póiitískar rætur síhar í
um, sem er
sama hvað þetta snertir. Aftur á
móti er það ekki fyrr ea nú að at-
urs í listum í Hafnarbotg í Haíhar-
fitði. Þar eru menn sagðir opnir
fyrir nýrri og fijóni Usti
MtÖstýring í listum
Margt hefur verið sagt um Hafn-
arfiörð um dagana, svo ekki sé
minnst á Álftanesið. En aldrei fyrr
hefúr því verið haldið fram^að þar
Nú hefúr þeldktur og virtur mynd-
listarmaður komist að þessarf nið-
urstöðu og er það vei. Lengi hefur
verið vítað að listalxfi í landinu hef-
ur verið miðstýrt úr hófi hér á
landi í langan tíma. Oft hefur ver-
ið rætt um þessa miðstýringu hér
í þessum þáttum og þá einkum
um, sem nefna sig svo þótt þeár
Lltlxr sérfræðingar
Þótt syrt hafi í áiinn fllstum um
sinn, er ekki um annað að gera en
taka þvL Það er hins vegar engin
" _ wm þá þróitn
sem orðin er hér unáir faidi sér-
fræðinganna. Nýlega hefur mesta
sérffæðingaveidi heims gengið
fyrir ættemisstapann. Þar var ein-
ungis stunduð svoneftid ríkisUst í
áratugi. Árangurinn varö minnl en
enginn. Þebr, sem ætia sér að
stjóma Ustnm og smekk fÓHss,
takast yflrieitt á hendur stærra
verkefnien þeir valda. Pyrir því er
ingamir, sem stjóma Kjarvals-
stöðum, eiga eftir að komast að
raun um það. ÖU sú vitleysa, sem
sýnd er nú tíl dags í nafni Ustar, á
haf. En þaðber vott um heilbrigði
og kjarit Einars Hákonarsonar
llstmálara, að hann skuU taka t
homin á sérfræðingabolanum
með fyrrgreindum hætti, og finna
listinni stað í Hafnarfirói í leið-

l'.wV VÍTT OG BREITT
Köllum kaup en ekki gjöf
Allt fyrir ekkert hljómaði eins og
ljúf tónlist í eyrum Jóns Baldvins
Hannibalssonar þegar niðurstaða
samningaviðræðnanna um evr-
ópska efnahagssvæðið lá fyrir. Eða
svo sagði utanríkisráðherra frá til-
fmningum sínum þegar hann sté
fæti á ættjörðina eftir síðustu Lúx-
emborgarlotu.
Vel má það rétt vera að íslending-
ar hafi fengið allt fyrir ekkert í
samningum við EB-risann um títt-
nefnt efnahagssvæði. En það verð-
ur að segjast eins og er að það er
mikið göfuglyndi af Evrópubanda-
laginu að gefa fámenninu á íslandi
svo stórar gjafir.
En ekki er alveg víst að það sé
beinlínis diplómatískt að hlakka
opinberlega yfir slíkri samnings-
lipurð og að telja að það séu góð
skipti fyrir smáþjóð, að þiggja
gróflega stórar ölmusur af efna-
hagslegu risaveldi og láta ekkert á
móti.
Ekki sníkja
í gamalli bók, líkast til Land-
námu, er sú sögn að Ingólfur Am-
arson hafi gefið frændkonu sinni
Rosmhvalanes úr landnámi sínu.
Sú vissi lengra en nef hennar náði
og endurgalt gjöfina með heklu
mikilli og tilkynnti frænda sínum,
að kaup skyldi kalla en ekki gjöf.
Þeir samningamenn, sem fara
með umboð fslensku þjóðarinnar í
viðskiptum við EB, og jafnvel önn-
ur EFTA-lönd mættu vel taka sér
frændkonu Ingólfs til fyrirmyndar
og gera gagnkvæma samninga við
risaveldið og kalla kaup, en koma
ekki fram eins og vesælir bón-
bjargamenn og sníkja fríðindi og
ótrúlega hagkvæm viðskiptakjör
án þess að neitt komi á móti.
Það er að minnsta kosti vond pól-
itík að glaðhlakka yfir því að hafa
nú platað stóra bróður og hlunn-
farið hann hressilega í viðskiptum.
Viðskipti eiga að vera gagnkvæm
og báðum, eða öllum samningsað-
ilum til hagsbóta.
Hér eru engin færi á að nefna eitt
eða annað sem ísland gæti látið
EES í té fyrir öll fríðindin og eftir-
gjafir, sem sagt er að við munum
njóta í fyllingu tímans. En eitthvað
hlýtur það að vera sem EB, slæðist
eftir og hefur kannski fengið, án
þess að það liggi í augum uppi á
þessari stundu. En eitthvað sjá
þeir slyngu samningamenn við að
gera samninga við ísland, sem
heldur sig hafa fengið allt án þess
að láta gjald fyrir.
Vonandi???
Þótt mikið sé rætt og ritað um
ESS-samninginn, nær sú umfjöll-
un enn sem komið er lítið út fyrir
tollaprósentur og svona flökum og
hinsegin flökum og að LÍÚ muni
enn um sinn færa íslenska skipa-
stólinn eignamegin í bókhaldið.
Hvernig á að framfylgja banni við
fjárfestingum erlendra aðila í sjáv-
arútvegi eftir að íslendingar eru
komnir inn í hringiðu hlutabréfa-
markaðar Stór-Evrópu og erlendar
lánastofnanir fá frítt spil í landinu,
er þraut sem ekki verður heiglum
hent að leysa. Enda kannski ekki
meiningin.
Ekki er vert á þessu stigi að spyrja
flókinna spuminga. Utanríkisráð-
herra hefur lýst yfir að hann ætli
að efna til vitlegrar umræðu um
EES-samninginn og verða vanga-
veltur um framtíðina að bíða þess
að umfjöllunin verði vitvædd.
Eins og önnur málgögn fjallar
Morgunblaðið um samninginn í
leiðara og sýnist drögin harla góð.
Ekki ríkir þó nein fullvissa um
framtíðina í skrifunum: .Auðvitað
geta vissar hættur verið fólgnar í
þessum samningum. Okkar fá-
menna þjóðfélag má t.d. ekki við
miklum innflutningi erlendra
manna hingað í atvinnuleit eða af
öðmm ástæðum. Vonandi losnum
við alveg við slík vandamál."
Af hverju vonandi? Er ekki verið
að gera kláran og kvittan samning
og jafnvel vitrænan? Það skýtur því
skökku við að bmgðið geti til
beggja vona um framkvæmd hans.
Auðvitað er rétt að taka undir þá
skoðun Jóns Baldvins, að engin
ástæða sé til að óttast að forstjóri
Pepsi Cola kaupi Aðaldalinn. Það
getur nefnilega allt eins orðið for-
stjóri Unilever eða bankastjóri
þýska seðlabankans, en eins og al-
kunna er em svoleiðis bankar
gráðugir í laxveiðijarðir.
Hvort einhverjum af 100 milljón
atvinnuleysingjum EB-landanna
eða „flóttamanna" sem stöðugt
leita staðfestu í Vestur-Evrópu,
dettur í hug að leita athvarfs á ís-
landi er einhvers konar kannski-
og-eða-mál. Jafnvel vonandi eða
vonandi ekki.
En þetta em auðvitað smámál
miðað við að aflétta 18% tolli af
sfidarflökum.
En það sem fyrir liggur er að gera
gagnkvæma samninga og þá ríður
á að halda höfði og gera kaup en
ekki að betla ölmusu eða sníkja
gjafir.
Því fámennari sem þjóð er, því
meira liggur við að halda reisn í
samskiptum við öflugan samn-
ingsaðila.
OÓ