Tíminn - 08.02.1992, Blaðsíða 14

14 Tíminn " Laugardagur 8. febrúar1992
Jón Sigurðsson
frá Skíðsholtum
Fæddur 15. nóvember 1897
Dáinn 30. janúar 1992
Farvel heim,
heim í drottins dýrðargeim.
Náð og miskunn muntu finna
meðal dýrstu vina þinna.
Farvel heim.
(Matt Joch.)
Öðlingurinn og drengskaparmað-
urinn, föðurbróðir minn, hann Jón
frændi, er látinn. 30. jan. sl. gekk
hann á vit guðs síns, laus frá þraut og
kvöl. Friðsæl var brottför hans á fund
þeirra ástvina, sem þegar höfðu lagt í
þá ferð sem við öll förum. Við heils-
umst og fögnum, kveðjum og syrgj-
um, það er gangur lífsins. Eitt er víst
að þar sem lífið er, þar er líka dauð-
inn, aðeins misjafnlega langt undan.
Þessa staðreynd erum við áþreifan-
lega minnt á þegar vinir og vanda-
menn kveðja þetta jarðlíf. Þeim ís-
lendingum fer nú óðum fækkandi
sem fæddir eru fyrir aldamót. Ein-
staklingum sem lifað hafa þá mestu
og ótrúlegustu framfara- og breyt-
ingatíma sem orðið hafa í sögu þessa
lands. Einn þessara manna er Jón
frændi minn. Kynslóðir fara, kyn-
slóðir koma.
Allt frá því ég man eftir mér hefur
Jón frændi verið til staðar og átt viss-
an sess í huga mér. Hann var þessi
virðulegi frændi sem ég var svo
montin af, einhvers konar höfðingi
ættarinnar og var eiginlega hafinn
yfir alla gagnrýni. Hann fæddist 15.
nóv. 1897 að Einholtum í Hraun-
hreppi, elsta barn foreldra sinna,
þeirra Sesselju Davíðsdóttur og Sig-
urðar Jósefssonar sem þar bjuggu.
Þau hjónin eignuðust átta böm, sjö
drengi og eina stúlku. Eru þrír
bræðranna famir á undan Jóni, þeir
Þorleifur, Þórarinn og Stefán, eftir
lifa Davíð, Hjörleifur Oddur og systir-
in, Guðrún.
Jón var bóndi í Gerðhúsum í
Hraunhreppi 1922-1923, í Skíðsholt-
um 1923-1944, eða í 21 ár. Þegar Jón
gerðist bóndi tók hann foreldra sína
til sín, en áður hafði hann verið á
heimili þeirra. Þegar hann hætti bú-
skap var afi dáinn fyrir nokkmm ár-
um, en amma flutti þá að Miklaholti
til foreldra minna. Ég minnist ótal
ferða Jóns í heimsókn til móður
sinnar. Betri son var vart hægt að
hugsa sér, enda mikill kærleikur
milli móður og sonar.
Árið 1946 flutti Jón í Borgames og
hóf störf hjá Kaupfélagi Borgfirðinga
sem bókhaldari; reyndar hafði hann
oft unnið þar áður hluta úr ári. Hann
lét af störfum hjá Kaupfélaginu árið
1976, þá orðinn 79 ára að aldri.
Hrunamannahreppur hefur löngum
haft á að skipa glæsilegu mannvali.
Síðustu ár nítjándu aldar og þau
fyrstu þeirrar tuttugustu fæddust
þar margir einstaklingar, sem ólu
þar allan aldur sinn og settu með
gáfum sínum og glæsibrag mikinn
svip á sveit sína og umhverfi. Má þar
fyrst nefna niöja Magnúsar Andrés-
sonar, þá frændur Helga á Hrafn-
kelsstöðum, Helga í Hvammi, Sig-
urð í Birtingaholti, alla gagnmennt-
aða og fróða, Sigurður einnig fræg-
ur tónmenntamaður. Emil
Ásgeirsson í Gröf, sem setti svip á
sveit sína og hérað með einstakri
glæsimennsku og að ævilokum var
búinn að byggja undirstöðu að at-
vinnusögu héraðsins. Árni í Galta-
felli, Marel á Laugum, vitrir og yfir-
vegaðir, enda báðir einstaklega vel
látnir. Jón í Hrepphólum með höfð-
inglegt fas og fágaður gestgjafi, í
einu orði sagt, hreppinn prýddi hið
besta mannval. Allir eru þessir
menn nú látnir.
Jón var hamingjumaður í lífi
sínu. 17. ágúst 1963 kvæntist hann
Ólöfu Sigvaldadóttur, hinni myndar-
legustu konu, hugljúfri og hjarta-
hlýrri. Auðfundið var að þau báru
mikla virðingu hvort fyrir öðru, voru
sannir vinir í þess orðs bestu merk-
ingu. Ólöf var ekkja eftir Ara Guð-
mundsson vegavinnuverkstjóra,
mikinn ágætismann. Hún átti sjö
uppkomin börn, sem öll reyndust
Jóni sem hans eigin böm væri, og
hamingjuauki hans voru afabömin,
barnabörn Ólafar, sem voru honum
afar kær, enda var Jón sérlega bam-
góður maður.
Jón og Ólöf áttu sér fallegt og hlý-
legt heimili að Þórunnargötu 1 í
Borgarnesi. Þangað var gott að koma
og þar var oft gestkvæmt. Gestrisni
þeirra hjóna og höfðingsskapur var
einstakur og þess nutum við í ríkum
mæli, frændfólkið hans.
Jón var góðum gáfum gæddur, vel
lesinn, fróður um menn og málefni,
mjög fær reikningsmaður. Hann
hafði sérlega fallega rithönd, var
pennafær mjög og vel hagmæltur og
talaði og ritaði einstaklega gott mál.
Ég hef það einnig fyrir satt að bæði
enska og önnur erlend tungumál hafi
ekki valdið honum neinum erfiðleik-
um. Eflaust hefði frændi minn kosið
sér langskólanám, en þá voru tímar
erfiðir og breyttir frá því sem nú er
og því var hann sjálfmenntaður.
Vegna mannkosta og hæfileika var
oft leitað til Jóns og reyndi hann að
leysa hvers manns vanda. Á löngum
starfs- og æviferli gegndi Jón fjöl-
mörgum trúnaðarstörfum. Hann var
t.d. einn af stofnendum Ungmenna-
félagsins Björns Hítdælakappa, var
gjaldkeri þess í mörg ár og nú heið-
ursfélagi. Hann var hreppstjóri
Hraunhrepps í nokkur ár og í hrepps-
nefnd í mörg ár, í skattanefnd og fast-
eignanefnd, svo eitthvað sé nefnt, en
þær voru miklu fleiri nefndirnar og
ráðin sem hann átti sæti í. Hann var
þeirrar gerðar hann frændi minn,
sem hreykti sér ekki hátt í samfélag-
inu en skilaði sínu dagsverki og ævi-
starfi af stakri vandvirkni og sam-
viskusemi.
Það er alltaf sárt að kveðja þá sem
manni þykir vænt um og standa
hjarta manns nær, en það er huggun
harmi gegn þegar eftir standa góðar
minningar um gott og farsælt lífs-
hlaup þess sem kvaddur er. Á kveðju-
stund er margs að minnast og margt
að þakka. Minningarnar hrannast
upp: Ég minnist þess þegar ég var
veik og var flutt úr Borgarnesi á
Akranesspítala, að Jón og hún Lauga
mín, sem var mér sem önnur móðir,
umföðmuðu mig með ást og kær-
Sigríði á Hrafnkelsstöðum mátti
telja í hópi þessara manna og ekki
var hún þeirra síst; hlédrægni henn-
ar varð þess valdandi að ekki bar
mikið á henni. Sigríður varð háöldr-
uð og lést níræð voriö 1991. Sigríð-
ur fæddist að Hrafnkelsstöðum síð-
asta dag nítjándu aldar. Hún var
dóttir hjónanna Guðrúnar Helga-
dóttur frá Birtingaholti og Haraldar
Sigurðssonar frá Kópsvatni. Voru
þau hjón systkinabörn, bæði komin
af Magnúsi Andréssyni alþingis-
manni, enda mun Sigríður eins og
fleiri Hrafnkelsstaðasystkinin hafa
líkst Magnúsi allmikið í útliti. Sig-
ríður var fremur stórvaxin og sköru-
leg í framgöngu, og eins og fleiri
ættmenn hennar fróð og minnug og
kunni mikinn fjölda af sögum og
vísum og þekkti tilefni þeirra. Sig-
ríður hafði skýran og sterkan mál-
róm og afbragðs frásagnarhæfileika.
Orðaval hennar einkenndist af mjög
vel þroskuðum málsmekk og yfir-
gripsmikilli málþekkingu, sem hver
leika. Hún fór með mér í sjúkrabfin-
um, hann fylgdi á eftir á sínum bíl til
að vera til staðar þegar ég kæmi á
áfangastað. Já, svona voru þau.
Eins minnist ég að nokkrum dög-
um síðar, þegar ég var flutt á Land-
spítalann, kom Jón einnig til að fylgja
mér; þó voru bæði læknir og hjúkr-
unarkona með í för. Svona var hann
frændi minn. Marga ferðina fór hann
suður til Reykjavíkur gagngert til að
heimsækja mig á sjúkrahúsið. Ef ég
var hress, sagði hann mér fréttir af
vinum og ættingjum og laumaði
gjaman einhverri spaugsögu með. Ef
ég hins vegar var óhress og gat ekki
talað, sat hann og hélt í höndina á
mér og strauk öðru hverju um vanga
minn. Já, þannig var hann nú hann
frændi minn. Dulur var hann og bar
ekki tilfinningar sínar á torg, en inni
fyrir bjó hlýja og góðvild sem aldrei
gleymist. Já, margs er að minnast,
svo ótalmargs sem ég mun geyma
með sjálfri mér.
Hin síðari ár fór heilsu Jóns að
hraka, raunar þeirra beggja hjón-
anna, þannig að hann fór á Dvalar-
heimili aldraðra í Borgamesi, en
hún, eftir erfiðan uppskurð, á Hrafn-
istu í Hafnarfirði. Nú þegar leiðir
skilja um stund, senda foreldrar mín-
ir, bróðir og mágur hjartans kveðjur
og þakka honum fyrir samferðina í
gegnum árin, alla vináttu og tryggð.
Eg kveð elsku frænda minn með ást
og virðingu og þökk fyrir það sem
hann var mér og mínum. Ég bið guð
að blessa honum heimkomuna.
Ólöf mín, þér og öðmm ástvinum
hans sendi ég mínar innilegustu
samúðarkveðjur. Aldraður heiðurs-
maður er genginn, guð blessi minn-
ingu hans.
Sesselja Davíðsdóttir
Síminn hringir. Hann Jón föður-
bróðir þinn er dáinn. Sorg og eftirsjá
fylla hugann, en síðan einnig þakk-
læti. Loksins tók Guð hann til sín.
Þessi stolti, sómakæri maður, gáfað-
ur og fyrirmannlegur. Höfuð ættar-
innar. Hélt andlegum styrk til hinstu
stundar, en mátti búa lengi við ein-
angrun vaxandi heyrnarleysis og að
síðustu þverrandi líkamskrafta. Vildi
löngu fyrr vera genginn á vit feðra
sinna.
Minningar fylla hugann. Lítil telpa
fór á hverju vori til Jóns frænda, sem
bjó með ömmu og blindum afa mín-
um, Sesselju Davíðsdóttur og Sig-
urði Jósefssyni, í Skíðsholtum í
Hraunhreppi. Ég kom eins og far-
fuglarnir á vorin og kvaddi um leið
og þeir. Kynntist lífsháttum fyrri
tíma. Torfbær, ekkert rafmagn, eng-
íslenskufræðingur hefði mátt vera
stoltur af. Öll framkoma Sigríðar
byggðist á rótgróinni menningararf-
leifð.
Sigríöur giftist nágranna sínum,
Sveini yngra Sveinssyni frá Efra-
Langholti, árið 1926 og hófu þau
búrekstur á hluta Efra-Langholts á
móti hálfbróður Sveins, Sveini
eldra Sveinssyni, og bjuggu þar í
eitt ár, en fluttu þá að Hrafnkels-
stöðum og dvöldu þar til æviloka.
Þar kom á heimili þeirra Helgi,
bróðir Sigríðar.
Sveinn, eiginmaður Sigríðar, var
glæsilegur fróðleiksmaður og á
unga aldri afrenndur að afli og
mætti segja ýmsar sögur því til
stuðnings. Hann mun ungur hafa
fundið fyrir vanheilsu, sem ágerðist
þegar á ævina leið og leiddi til dauða
hans langt fyrir aldur fram úr kvala-
fullum sjúkdómi. Alla banaleguna,
sem varð bæði löng og erfið, lá
Sveinn heima á Hrafnkelsstöðum og
hjúkraði Sigríður honum alla tíð án
inn sími, vegleysur, hnakkar og klyf-
berar. Vatn sótt í brunn, matarforði í
sekkjum og tunnum í skemmu.
Smjör- og skyrgerð, sandskúrað gólf,
sauðskinnsskór til inniveru. Eldur-
inn falinn á kvöldin, olíulampar,
steinkola í fjósi, mótekja, ullarþvott-
ur. Orf og hrífa. Upplifði breytingar.
Slétt tún og sláttuvél. Vegurinn náði
að bænum, farið var með ullina í
hestvagni. Byggt fjárhús og hlaða.
í Skíðsholtum var ég dekurbam,
umvafin væntumþykju. Átti bú í tún-
fætinum. Hjálpaði ömmu að strokka,
lagði fingur að bullunni og sleikti svo
rjómann. Hélt um halann á kúnum
við mjaltir, gaf hænsnunum. Þóttist
vera að raka með litlu hrífunni
minni. Lék mér við yrðlingana, með-
an Jón gaf refunum. Spurði frænda
minn um allt sem ég þurfti að vita.
Hvað er bak við fjöllin? Hvað heita
svona, ský, blóm, fiiglar? Hann sýndi
mér hreiður þeirra. Kenndi mér að
umgangast náttúmna. „Nú er von á
rigningu, hlustaðu á vælið í kjóan-
um. Sjáðu maríutásurnar, nú er Mar-
ía mey að þurrka ullina sína.“ Hann
benti mér á bestu berjalyngin, gaf
mér þau. Fóðraði fyrir mig kindina
mína. í heilt sumar þóttist hann ekki
taka eftir leyndarmáli mínu, nokkr-
um kartöflugrösum í tóftarbroti. Fór
í stóran sveig fram hjá, ef hann gmn-
aði að ég fylgdist með ferðum hans.
Varð steinhissa um haustið þegar ég
sýndi honum búskapinn. Hann
reiddi mig á hnakknefinu milli bæja.
Prinsessan á bauninni fékk gæmbút
til að mýkja sætið. Amma mín reið í
söðli.
Svo kom mæðiveikin. Jón gafst
upp á búskapnum, skipti um lífs-
hætti, seldi Skíðsholtin og settist að í
Borgamesi. Amma fór til Davíðs,
sonar síns í Miklholti. Jón hafði
gegnt ýmsum trúnaðarstörfum fyrir
sveit sína og hérað og var um þetta
leyti hreppstjóri Hraunhrepps. Sem
ungur maður hafði hann í 2 ár unnið
hjá Kaupfélagi Borgfirðinga og um
langt árabil kom hann á hverju
hausti og gisti þá hjá foreldrum mín-
aðstoðar. Sveinn virti konu sína
mikils og mun sambúð þeirra hafa
verið hin ánægjulegasta.
Þess hefur verið getið að við komu
þeirra hjóna að Hrafnkelsstöðum
kom Helgi, bróðirSigríðar, á heimili
þeirra og eftir andlát Sveins héldu
Helgi og Sigríður heimili saman.
Ekki vom þeir mágar skaplíkir né
höfðu líkar skoðanir á málum. Báðir
vom þó ræktunarmenn, vel viti
um. Stjómaði þá kjötsölu Kaupfélags
Borgfirðinga f Reykjavík. Tengsl mfn
við frænda minn rofnuðu því ekki.
Nú varð hann skrifstofumaður, bók-
haldari hjá Kaupfélaginu, og gegndi
því starfi til loka starfsaldurs síns, um
30 ára skeið.
Jón var sjálfmenntaður, eins og
flestir gáfaðri menn alþýðunnar á
þessum ámm. Fylgdist m.a. með
kennslu í gegnum útvarpið. Hann
var mikill bókamaður. Hafði afburða
fallega rithönd og sat löngum við
skrifborð sitt. Var vel ritfær og gott
skáld. Eftir hann liggja mörg fialleg
ljóð og þættir um ýmis efni. Er skaði
að hann skyldi aldrei gefa út ljóða-
bók. Þó er sumt til á prenti. Þar á
meðal lýsing á reiðleiðum í Hraun-
hreppi, en þar var yfir fenjaflóa að
fara. Markaskrá Mýrasýslu sá hann
um í áraraðir, meðan hann var
markavörður. Hann safnaði ömefh-
um í hluta Hraunhrepps fyrir Ör-
nefhaskrá fslands og tóku fleiri bræð-
ur hans þátt í þeirri örnefnasöfnun á
öðmm landspildum og afrétti. Fram
á síðustu ár var hann endurskoðandi
ýmissa fyrirtækja og félaga, m.a.
Sparisjóðsins. Hann var heiðursfé-
lagi í Umf. Björn Hítdælakappi. Starf-
aði í Rotaryklúbbi Borgarness, forseti
hans 1969 og var sæmdur æðstu
nafnbót Rotaryhreyfingarinnar, Paul
Harris-félagi, 1988.
Þriðja tímabil ævi Jóns hófs 1963,
þegar hann 65 ára að aldri kvæntist
Ólöfu Sigvaldadóttur. Þá hófst ham-
ingjuríkasta tímabilið í ævi frænda
míns. Böm hennar frá fyrra hjóna-
bandi vom flest uppkomin, þó vom
tveir yngstu synirnir enn heima. Jón
var stoltur af fjölskyldu sinni og var
þar um gagnkvæmt traust og vináttu
að ræða. Eitt sinn er ég heimsótti Jón
og Ólöfu, sagði hann við mig: „Ég
varð að vísu ekki faðir, en afi er ég.
Má ég kynna þig fyrir Jóni Sigurðs-
syni yngra," og sýndi mér lítinn, fal-
legan snáða sem hallaði sér til örygg-
is upp að afa sínum.
Jón og Ólöf vom höfðingjar heim
að sækja. Byggðu sér nýtt, fallegt hús
í Borgarnesi 1966. Margar góðar
stundir hef ég og fjölskylda mín átt
með þeim á þeirra fallega heimili.
Árin liðu og aldur færðist yfir þau
hjónin. Erfitt var fyrir Ólöfu, sem
sjálf var orðin hreyfiskert, að annast
Jón eftir að þrek hans fór að þverra.
Að lokum varð það úrræði að hann
fór á Elliheimilið í Borgamesi. Hafi
starfsfólkið þar þökk fyrir hve vel það
hlúði að frænda mínum.
Ég kveð elskulegan Jón minn
hinstu kveðju og þakka honum sam-
vemna og hlýjuna í minn garð.
Megi góður Guð varðveita hann.
Ólöfu, bömum hennar og öllum
barnabömunum votta ég mína
dýpstu samúð og flyt þakkir og kveðj-
ur frá móður minni og bræðmm.
Hjördís Þorleifsdóttir
bomir og höfðu vilja og getu til að
flytja sinn málstað og gerðu. Var því
ekki undarlegt þó sambúð þeirra
yrði ekki alveg hnökralaus, enda var
svo ekki. En þegar til Sigríðar kom
féll öll sundurþykkja um sjálfa sig
fyrir háttvísi hennar og persónu-
styrk, enda var Sigríður þeirrar
gerðar að þegar til hennar kom féll
allt sem lágfleygt var og ljósfælið í
skugga og lét ekki bæra á sér.
Margir komu að Hrafnkelsstöðum.
Báðir vom þeir Sveinn og Helgi af-
burða búfjárræktunarmenn og áttu
því ráðunautar hinnar hefðbundnu
búfjárgreina oft erindi þangað,
ásamt fjölmörgum áhugamönnum
um búfjárrækt sem komu til að sjá
og kynnast því glæsilegasta sem
hinir íslensku búfjárstofnar höfðu
sér til ágætis. Öllum var tekið með
sömu einlægu gestrisninni og þeirri
viðtalshæfni sem mjög einkenndi
þetta fólk. Sjálfur á ég margar minn-
ingar frá heimsóknum þaðan, sem
ljúft er að minnast.
Börn áttu þau Hrafnkelsstaðahjón
5. Þar af em 4 á lífi. Þeim óska ég
farsældar um ókomin ár og ánægju-
legra lífdaga.
Ólafur Ámason
frá Oddgeirshólum
Sigríður Haraldsdóttir
frá Hrafnkelsstöðum