Tíminn - 13.02.1993, Blaðsíða 2

2 Tíminn
Laugardagur 13. febrúar 1993
Rannsóknir á mosum sýna að iðnaðarmengun er mun minni hér á landi en á meginlandi Evrópu:
Evrópskrar iönaðarmengun-
ar gætir á Suðausturlandi
Mælingar á þungmálmum í mosa hér á landi sýna að meiri þung-
málmamengun mælist á Suðausturiandi en í öðrum landshlutum.
Astæðan er loftmengun frá þéttbýli og iðnaði á meginlandi Evrópu.
Rannsóknin sýnir ennfremur að fínna má allmikið af þungmálmum
í mosum hér á landi sem rekja má til uppblásturs landsins. Borgþór
Magnússon, sérfræðingur á Rannsóknastofnun landbúnaðarins,
segir rannsóknirnar staðfesta að mengun sé mun minni hér á landi
en t nágrannalöndunum.
Hann segir mjög mikilvægt að við
endurtökum þessar mælingar og
fylgjumst þannig með mengun hér
á landi.
Frá þessum rannsóknum var sagt
á ráðunautafundi í Búnaðarfélagi
íslands sem nýlega er lokið.
Með því að rannsaka mosa má fá
góðar upplýsingar um mengun í
andrúmslofti. Ástæðan er sú mosar
hafa lítið sem ekkert varnarlag á
yfirborði og blöð þeirra eru aðeins
eitt frumulag að þykkt. Þung-
málmar jafnt sem næringarefni
eiga því tiltölulega greiða leið inn f
mosana en mosar fá mestan hluta
nauðsynlegra efnasambanda með
úrkomu. Efnasamsetning mosa
endurspeglar því mjög vel hrein-
leika þess andrúmslofts sem um þá
hefur leikið.
Árið 1990 var gerð viðamikil
rannsókn á mosum á Norðurlönd-
unum, í Eystrasaltslöndunum og í
Rússlandi. Niðurstaða rannsóknar-
innar er að mun meira er af þung-
málmum í mosum á suðurhluta
söfnunarsvæðisins en norðurhlut-
anum. Mikil mengun var á afmörk-
uðum svæðum nærri mengandi at-
vinnustarfsemi. Mest var mengun-
in á Kólaskaga í Rússlandi.
Á íslandi fannst allmikið af þung-
málmum í mosum sums staðar á
landinu. Ástæða þess er þó ekki sú
að hér sé svo mikil loftmengun frá
iðnaðarsvæðum. Ástæðan er upp-
blástur landsins. Á móbergssvæð-
inu mældist talsvert mikið af
þungmálmum í mosum, málmum
eins og járni, kadmíum, kopar,
krómi, nikkeli og vanadíum. Þetta
svæði fylgir eldvirkni. Jarðvegur á
því er mjög öskublandinn og þar
eru helstu uppblástursvæði lands-
ins. Minnst finnst af þungmálmum
í mosum sem teknir voru á Vest-
fjörðum.
fslensku sýnin reyndust innihalda
minna af blýi og sinki en sýni frá
hinum löndunum en þessir málm-
ar gefa best til kynna iðnaðar-
mengun. Nokkur hækkun á blý-
innihaldi kom fram í sýnum frá
sunnanverðum Faxaflóa og frá suð-
austurhluta landsins. Bflamengun
skýrir aukna mengun við Faxaflóa
en mengunin á Suðausturlandi er
líkast til komin frá meginlandi
Evrópu. Hækkað blýmagn mælist á
því svæði landsins þar sem úr-
komusamast er og nálægðin er
jafnframt mest við meginland Evr-
ópu þar.
Ekkert bendir til að þessi áfoks-
mengun sé skaðleg fyrir búfénað.
Það hafi engin eitrun mælst í fóðri
og sama megi segja um þær mæl-
ingar sem gerðar hafa verið á kjöti.
Hátt í 4.000 mótmæla háhýsinu í Hafnarfirði:
Byrjað á umdeildu
háhýsi í Hafnarfirði
Guömundur Árni Stefánsson bæjarstjóri í Hafnarfíröi tók í gær
fyrstu skófíustunguna að mjög umdeildu háhýsi í miðbæ Hafnar-
fjarðar. Byggingin á að hýsa hótel og verslanir. Samtök þeirra sem
mótmæla hinni fyrirhuguðu byggingu hafa safnað hátt í 4.000 und-
irskriftum. „Ég segi ekki neitt um það fyrr en ég hef fengið undir-
skriftimar í hendur og þá verður tekið efnislega á mótmælunum,“
segir Guðmundur.
Eins og kunnugt er sendi Arkitekta-
félag íslands frá sér álit á fyrirhugð-
uðum framkvæmdum. Þar kemur
fram að félagið telur að „kringlur"
eigi heima í útjaðri bæja en ekki í
miðbæjum. Um þetta segir Guð-
mundur Ámi: „Ég þakka áhuga arki-
tektanna á Hafnafirði. Ég vænti þess
að fleiri sveitarfélög njóti þeirra
hlunninda að arkitektar gefi ein-
stökum mannvirkjum og skipulags-
uppdráttum einkunnir vítt og breitt
um landið. Að öðru leyti læt ég mér
fátt um finnast og er efnislega alger-
lega ósammála þessu viðhorfi," segir
Guðmundur. Hann bendir á reynslu
Reykvíkinga þar sem verslun í mið-
borginni hafi verið hverfandi með
tilkomu Kringlunnar sem hafi drep-
ið niður líf í miðbænum. „Við erum
hér þvert á móti að færa líf í miðbæ-
inn,“ segir Guðmundur. Hann bætir
við að gert sé ráð fyrir bílageymslu
undir húsinu þannig að ekki verði
um neinar bflastæðabreiður að ræða
eins og Arkitektafélag íslands talar
um í áliti sínu.
„Ég vil ljúka sérstöku lofsorði á að
ráðist skuli í þessa stóru fram-
kvæmd nú þegar vælið og volið í
þjóðfélaginu er með slíkum endem-
um að enginn gerir neitt. Bæjaryfir-
völd styðja þessa viðleitni til að
brjótast út úr kyrrstöðunni. Þetta
einstaka stóra verkefni kemur til
með að skapa mikla vinnu,“ segir
Guðmundur.
Fjárhagsleg staða hlutafélagsins
sem stendur fyrir framkvæmdunum
hefur verið gagnrýnd. „Þessir verk-
takar standa ekki á veikari fjárhags-
legum grunni en gengur og gerist
og ég ber fullt traust til þeirra," seg-
ir Guðmundur.
Hann bendir á að þetta hlutafélag
hafi byggt hús í miðbænum sem
ekkert hafi verið undan að kvarta.
-HÞ
Vonskuveður sunnan- og vestanlands:
Rafmagnsleysi
í þrumuveðri
Eldingu sló niður í eldingavara í Ingu. Veðrið hélt svo áfram yfír
Hafnarfírð! síðdegis í gær með vestanvert landið og var fólk beð-
þeint afleiðingum að rafmagni ið um að festa vel allt lauslegt.
sló út af öllu Reykjavíkursvæð- Nokkurt tjón vegna fjúkandí
inu í tæpa klukkustund, byggingarefnis og lausavamings
Mikið vonskuveður gekk yfír hafði orðlð á böfuðborgarsvæð-
landið sunnan- og vestanvert í inu þegar blaðið fór í prentun f
gær. Því fylgdu miklar þrumur gærkvöidi.
og eldingar ásamt úrhellisrign- -HÞ
„Þessi rannsókn sýnir að þung-
málmamengun eða loftmengun frá
iðnaði eða þéttbýli hér á landi virð-
ist vera mjög lítil. Ef við berum
okkur saman við Norðurlöndin
mælist hér langminnst af blýi og
sinki. Blýið kemur aðallega frá bfl-
um. Við erum hins vegar hæstir í
járni og vanadíum sem eru skaðlít-
il efni. Þau eru bundin berggrunni
okkar og þessu áfoksryki,“ sagði
Borgþór.
Fyrirhugað er að endurtaka þess-
ar mælingar árið 1995 en í fram-
tíðinni er ætlunin að gera þær á
fimm ára fresti. Borgþór sagði
mjög mikilvægt að við yrðum með
þá. Þessar mælingar gæfu góðar
upplýsingar um mengun í and-
rúmslofti og hvernig hún breyttist.
Óvissa ríkti hins vegar um fjár-
mögnun rannsóknanna. Norræna
ráðherranefndin kostaði rannsókn-
ina 1990 að mestu leyti. Ekkert
liggur enn fyrir hvernig rannsókn-
irnar 1995 verða fjármagnaðar.
Jón Agnar Eggertsson.
JÓN AGNAR
ER LÁTINN
Jón Agnar Eggertsson, formaður
Verkalýðsfélags Borgamess, lést
á sjúkrahúsi í Reykjavík síðast-
liðinn fímmtudag, aðeins 47 ára
að aldri.
Jón Agnar var fæddur í Borgar-
nesi 5. janúar 1946. Hann var for-
maður Verkalýðsfélags Borgar-
ness frá árinu 1974 til dauðadags.
Hann var kosinn í miðstjóm Al-
þýðusambands íslands árið 1976
og átti þar sæti síðan. Hann
gegndi fjölda trúnaðarstarfa fyrir
Alþýðusambandið og var gjaldkeri
þess um árabil. Undir forystu Jóns
Agnars stóð Verkalýðsfélag Borg-
amess fyrir öflugu félags- og
fræðslustarfi og hafði Jón Agnar
forgöngu um ýmis mál innan
verkalýðshreyfingarinnar.
Jón Agnar sat í hreppsnefnd
Borgarneshrepps á árunum 1974
til 1986 fyrir Framsóknarflokk-
inn. Hann var formaður Krabba-
meinsfélags Borgarfjarðar frá
1990, átti sæti í stjórn Krabba-
meinsfélags íslands frá 1992 og
var mjög virkur í þjóðarátaki fé-
lagsins árið 1990. Jón Agnar var
mikill áhugamaður um neytenda-
mál og átti stóran þátt í að koma á
samstarfi milli Neytendafélags
Borgarfjarðar og Verkalýðsfélags
Borgarness, sem síðar varð fyrir-
mynd að slíku samstarfi annars
staðar. Jón Agnar átti sæti í rit-
nefnd héraðsfréttablaðsins Borg-
firðings frá stofnun blaðsins 1987
og sá um verkalýðssíðu blaðsins.
Jón lætur eftir sig eiginkonu,
Ragnheiði Jóhannsdóttur, tvo
syni og aldraða móður.
REIÐARSLAG FYRIR SMABATAEIGENDUR
„Mér sýnist aUt stefna í það að við
náum ekki fram okkar rétti nema í
gegnum Alþingi og leggjum því
traust okkar á löggjafarsamkund-
una.
Þá er í undirbúningi undirskrifta-
söfnun gegn þessu enda hefur sím-
inn á skrifstofúnni verið rauðgló-
andi. Jafnt króka- og kvótamenn eru
á einu máli um að krókaveiðamar
verði ekki gefnar eftir og fyrir því
verður barist," segir Örn Pálsson,
framkvæmdastjóri Landssambands
smábátaeigenda.
Þröstur Ólafsson, aðstoðarmaður
utanríkisráðherra og annar af for-
mönnum svokallaðrar tvíhöfða-
nefndar sem vinnur að endurskoðun
fiskveiðilaganna, staðfesti á fundi
með smábátaeigendum í gær að
meirihluti nefndarinnar vill að
krókaleyfi smábáta verði afnumið og
einnig tvöföldun línuafla.
Örn Pálsson, framkvæmdastjóri
Landssambands smábátateigenda,
segir að þessi skoðun meirihluta
nefndarinnar sé reiðarslag fyrir
smábátaeigendur. Hann segir að
smábátasjómenn muni berjast gegn
þessum áformum af fullum krafti
enda sé nefndin þama á villigötum.
Örn segir að ef þessi áform meiri-
hluta nefndarinnar gangi eftir muni
það hafa gríðarleg áhrif á lífsafkomu
1130 krókaleyfisbáta. Verði kvóti
settur á sé grundvellinum kippt
undan útgerð bátanna svo ekki sé
minnst á þá fjölmörgu sem gera út á
línu.
í því sambandi má minna á að t.d.
Vestfirðingar hafa verið að snúa sér í
æ ríkari mæli að útgerð línubáta í
stað hefðbundinnar togaraútgerðar
og nýiasta dæmið þar er salan á
Gylli IS á Flateyri og kaup Hjálms
hf. á línubát frá Stöðvarfirði í stað-
inn. Ennfremur hefur það færst í
vöxt að gerðir séu út yfirbyggðir
línubátar með sjálfvirkum beitning-
arvélum. Helsta forsenda þessarar
útgerðar er tvöföldun Iínuafla í nóv-
ember, desember, janúar og febrúar.
Helstu rök meirihluta tvíhöfða-
nefndarinnar fyrir þessum breyting-
um eru m.a. þau að það sé ekki hægt
að einn bátaflokkur geti spilað frítt í
kvótakerfinu á meðan aðrir þurfi að
sæta ákveðnum takmörkunum.
Þá mótmælir Smábátafélag Reykja-
ness þessum áformum tvíhöfða-
nefndarinnar og minnir á samþykkt
og undirritun íslendinga og 177 ann-
arra þjóða á sáttmála Ríó-ráðstefn-
unnar um skyldur ríkja gagnvart
smábátaeigendum. Jafnframt hafa 32
bæjar- og sveitarstjómir, fiskiþing
‘92, verkalýðsfélög og önnur hags-
munafélög krafist þess að krókaveiði-
leyfi og tvöföldun línuveiða verði var-
anlega fest í sessi. -grh