Tíminn - 26.11.1993, Blaðsíða 2

2
LEIÐARI
Föstudagur 26. nóvember 1993
Gegnsýrðir kéirlrembu
Amiðvikudagskvöld var
haldin námstefna Kven-
réttindafélags íslands um
konur í íslenskum fjölmiðlum.
Þar var reynt að draga upp mynd
af því á hvem hátt íslenskir fjöl-
miðlar fjalla urh konur. Það var
heldur raunaleg mynd.
Jóhanna Vigdís Hjáltadóttir hélt
inngangserindi, byggt á lokarit-
gerð sinni í fjölmiðlafræðum þar
sem hún kannaði hagi kvenna
sem starfa á íslenskum fjölmiðl-
um. Niðurstaða Jóhönnu var í
stuttu máli sú að íslenskar fjöl-
miðlakonur séu almennt óánægð-
ar með hlutskipti sitt í starfi, þær
áh'ti sig ekki fá sömu tækifæri og
starfsbræður þeirra og telja sig
vera í stöðugri togstreitu milli
hlutverks þeirra á heimili og í
vinnu. f enn öðrum erindum kom
fram hörð gagnrýni á fjölmiðla
fyrir að draga fram kolranga
mynd af þætti kvenna í samfélag-
inu. Fjölmiðlar vom ásakaðir um
að sýna konur helst sem kyntákn
og konur í stjórnmálum voru
sagðar fá önnur viðbrögð hjá fjöl-
miðlum en karlar. Umfjöllun um
þær hneigðist fremur að tilfinn-
ingum þeirra og útliti, en um
karla í sömu stöðu væri fjallað
sem „refi á skákborði stjómmála',
athyglin beindist mun frekar að
Fundur ó Kornhlöðuloftinu um konur í fjölmiðlum. Tímamynd Árni Bjarna
verkum þeirra og verklagi.
Athyglisverð könnun tveggja
nemenda í fjölmiðlafræðum við
Háskóla fslands leiddi í ljós að
þáttur kvenna í sjónvarpsfréttum
væri afar rýr og í þeim tUvikum
sem rætt væri við konur í frétta-
tímum sjónvarpsstöðvanna væri
oftast verið að fá álit „fólksins á
götunni' en heldur væri talað við
karla þegar leitað væri eftir áliti á
alvarlegri málum. Stjómmálakon-
ur fá sáralítinn tíma í sjónvarps-
fréttum miðað við flokksbræður
þeirra og nemendurnir tveir
drógu þá ályktun að ef sjónvarps-
fréttir ættu að endurspegla hlut-
föll kynjanna á réttan hátt, þá
væm konur innan við 20% jarð-
arbúa! Af niðurstöðum könnun-
arinnar má draga þá ályktun að
konur innan stjómmálaflokkarma
séu gífurlega atkvæðalitlar, ef frá
er talinn Kvennalistinn, en auk
þess mátti greina áhrif eina kven-
ráðherrans á hlutföllin hjá Al-
þýðuflokknum. íslenskir fjölmiðl-
ar voru á námstefnunni sagðir
gegnsýrðir af karlrembu.
Tveir karlar og tvær konur sem
starfa á fjölmiðlum lýstu skoðun-
um sínum út frá þessum sjónar-
miðum og var áberandi í mál-
flutningi þeirra að þau teldu fjöl-
miðlana aðeins endurspegla þjóð-
félagið eins og það er, en ekki
eins og menn vildu að það væri.
Þau töldu að ef lítið væri talað við
konur í fjölmiðlum þá væri það
vegna þess að konur væm mun
tregari en karlar til að tjá sig ef
leitað væri til þeirra. Auk þess
væru konur í minnihluta í
ábyrgðarstöðum og þess vegna
yrðu karlar oft fyrir svömm. Fjöl-
miðlafólkið varpaði frá sér allri
ábyrgð á rým hlutskipti kvenna í
fjölmiðlum og kom fram sú skoð-
un að það væri hlutverk fjölmiðla
að sýna samfélagið eins og það lít-
ur út, í stað þess að sýna það í
spéspegli með því að reyna að
gera hlut kvenna hærri en hann
er í reynd í samfélaginu.
Það mátti skilja af tali þeirra
fréttamanna sem þarna sátu, að
þeir væm hafnir yfir það að hafa
fordóma. Eitt af hinum göfugu
markmiðum fréttamiðla er vissu-
lega að sýna samfélagið eins og
það er, en sú mynd sem blasti við
í könnun nemendanna tveggja er
fjarri því að vera lík samfélaginu í
reynd. Fjölmiðlum hefur með
öðmm orðum mistekist ætlunar-
verk sitt.
Fréttamenn hafa skyldur um-
fram margar aðrar starfsstéttir til
að gæta hlutleysis. En mótandi
áhrif fjölmiðla á fólk em gífurleg.
Fréttamenn em sjálfir mótaðir af
ákveðnum samfélagsáhriftun eins
og allir aðrir og geta þess vegna
aldrei orðið fullkomlega fordóma-
lausir. En þeir verða að gera sér
grein fyrir valdi sínu, valdi sem
auðvelt er að misnota, hvort sem
það er meðvitað eða ómeðvitað.
Greifadæmi
útgerðarinncir
Á RÁS
Fiskveiðikvótar og meðferð á
þeim eru orðin slík ágreinings-
mál víða í þjóðfélaginu að
greinilega er tími til kominn að
fara að endurskipuleggja öll þau
kerfi upp á nýtt. Mesta furða er
hvaða friður hefur þó ríkt um
kvótann miðað við allar aðstæð-
ur. Þegar kvótalögin voru fyrst
samþykkt ríkti að sjálfsögðu
ágreiningur um mörg ákvæði
þeirra en allir vissu að frelsi til
fiskveiða var skert af illri nauð-
syn og að ekki varð hjá því kom-
ist að koma einhverjum skikk
þar á.
En allar þær eignatilfærslur
sem fylgja kvótunum eru af
þeirri stærðargráðu að óhjá-
kvæmilegt hlýtur að vera að
endurskoða lögin um fiskveiði-
heimildir með reglulegu millibili,
sníða af vankanta og taka ávallt
tillit til nýrra.og breyttra að-
stæðna.
Kvótalögin eru fyrst og síðast
sett til að vemda fiskstofna og að
viðhalda endurnýjun þeirrar
auðlindar sem búseta á íslandi
byggist á. Hvorki meira né
minna.
Úr böndum
Draga verður í efa að það hafi
verið meiningin í upphafi að af-
henda nokkrum útgerðum og
fjölskyldum einkarétt á öllum
fiskveiðum innan 200 mílna
auðlindalögsögunnar um aldur
og ævi. Enn síður að fiskveiði-
réttindi væru eitthvað til að
kaupslaga með og að sömu aðil-
ar gætu jafnvel selt eða leigt
kvóta sína ár eftir ár fyrir morð
Qár.
Upplýst er að fiskveiðikvóti er
seldur, leigður eða ráðskast með
hann á einhvem hátt fyrir um
þtjá milljarða á ári. Það em sæ-
greifamir og erfingjar þeirra sem
velta þessum upphæðum. En
fiskinum í sjónum fá þeir úthlut-
að af opinberum aðilum og
verða réttindin til að fá árlega
úthlutun af fiskinum í sjónum til
eilífðamóns eins og nú er í pott-
inn búið.
Nú er Hæstiréttur búinn að
finna út að tekjur af kvótasölu
séu skattskyldar og útgerðar-
menn leggja þegar í stað þann
skilning á dóminn að hann sé
staðfesting á því að þeir eigi fisk-
inn, en ekki þjóðin, eins og
nauðgað var inn í kvótalögin
fyrir nokkrum ámm.
Mörg fásinnan er iðkuð til að
græða á kvótanum. Ein er sú að
láta sjómenn taka þátt í kvóta-
■ kaupum þeirra útgerða sem þeir
starfa fyrir, en samt eignast þeir
hann aldrei. Fiskveiðirétturinn
verð.ur alltaf fjölskyldueign
þeirra sem skráðir em fyrir út-
gerðunum.
Þeir sem einhverra hluta vegna
fá lítinn kvóta geta ekki haldið
útgerð gangandi og neyðast því
til að selja þeim sem betur mega.
Kvóti smáútgerða er skertur svo
grófiega að smábátaútgerð hlýtur
að leggjast af og leiðir allt þetta
óhjákvæmilega til að eignarrétt-
urinn á fiskislóðinni færist á sí-
fellt færri hendur.
Markmiðin
Kvótatilfærslur, af hvaða orsök-
um sem þær kunna að vera, em
á góðri leið með að gera gróin
útgerðarpláss óbyggileg og
þröngar reglur um að fá að fiska
á króka, handfæri eða línu, ýta
mjög á eftir þeirri óheillaþróun.
Greifadæmi útgerðarinnar em
að verða færri og stærri og þeir
sem gerst til þekkja, svo sem sjó-
menn, em famir að safna liði og
gera kröfur um að lénsskipulag-
inu verði aflétt og sanngirni
verði gætt við kvótaúthlutanir
og sölumennsku og braski verði
aflétt af sjósókninni.
Markmið fiskveiðistjórnunar
em vemdunarsjónarmið og þau
eiga að ráða kvótaúthlutun og
sjósókn. Eignarhald útgerðar-
manna og erfingja þeirra á fiski-
slóðinni er slík tímaskekkja að
engu er líkara en horfið sé aftur í
aldir þegar einvaldar gáfu höfð-
ingjum sínum lönd og þegna til
ábúðar og þrælkunar.
Ef gjafmilt löggjafarvald og þeir
sem þáð hafa greifadæmin að
gjöf eða keypt þau sjá ekki að sér
er hætta á að gripið verði í
taumana með harkalegri hætti
en svo að haldið verði áfram á
sömu braut.
Þarf ekki annað en hlusta á
talsmenn sjómanna og byggðar-
laga sem em að komast á vonar-
völ til að skilja að alvara er á
ferðum. En þeir sem hlotið hafa
völd og eignir skynja slíkt sjaldn-
ast fyrr en alltof seint, eins og
sagan margkennir okkur.
OÓ
FÖSTUPAGSPISTILL
Ásgeir Hannes
Fíklar minnihlutams
Byggðakosningar eru næsta
vor og glímuskjálfti hiaup-
inn í frambjóðendur víða um
land. Um síðustu helgi var kosið
um sameiningu sveitarfélaga og
hver hreppurinn á fætur öðrum
hafnaði hagræðingu. ísland er
eina stórveldið í heiminum með
sjö manna sveitarfélög og fimm
manns á kjörskrá, en aðeins þrír
kjósa og einn þeirra skilar auðu!
Þetta er eins og í Kardimommu-
bænum. fslendingar rúmast vel í
einu sveitarfélagi og einu kjör-
dæmi, ef því er að skipta.
Helsti lærdómur kosninganna
er kosningamar sjálfar. Að rflds-
stjómin skyldi boða til þeirra, en
höfuðsmenn hennar em frægir
fyrir allt annað en lýðræði.
Dæmi: íslendingar standa nú
frammi fyrir stærstu spurningu
þjóðarinnar frá landnámi: Eiga
landsmenn að ganga á Efna-
hagssvæði Evrópu? Tugþúsund-
ir kjósenda óskuðu eftir að
greiða atkvæði um aðildina, en
áttu ekki erindi sem erfiði.
Annað dæmi: Borgarstjórn
Reykjavíkur reisti ljótt ráðhús
ofan í Reykjavíkurtjörn. Tug-
þúsundir borgarbúa vildu líka
greiða atkvæði um ráðhúsið, en
því hafnaði þáverandi borgar-
stjóri og núverandi forsætisráð-
herra. Sami ráðherrann stofnar
svo til þjóðaratkvæðagreiðslu
fyrir sjö manna hrepp að skila
auðum þriðjungi kjörseðla
sinna. Þena er verra en í Kard-
imommubænum! Og þá víkur
sögunni aftur til Reykjavíkur.
íhaldið í borginni boðar próf-
kjör vegna byggðakosninga eftir
jólin og þar munu bræður beij-
ast og systur berast á banaspjót-
um. Prófkjörið er ástæðan fyrir
að vanbúinni kosningu um
sameiningu sveitarfélaga var
skellt á landsmenn að óvömm.
Helstu prófkjörsjötnar Sjallans
vom í forsvari fyrir kosninguna
og komu sér í sviðsljósið
skömmu fyrir prófkjörið. Fyrir
bragðið fóru kosningarnar í
handaskolum.
En það em fleiri blikur á lofti í
Reykjavík. Borgarbúar sýndu í
verki um síðustu helgi að þeir
eru ekki bangnir við að ganga
sameinaðir til leiks við aðra
landsmenn. Óhætt er því að
ætla að flokkar minnihlutans í
borginni hræðist ekki að taka
höndum saman rnn einn lista til
borgarstjórnar.
Hrannar Amarsson heitir ung-
ur hugsjónamaður í höfuðborg-
inni og áhugasamur um sameig-
inlegt framboð í vor. Hann
keypti sjálfur skoðanakönnun
hjá Háskólanum um væntanleg-
ar kosningar í Reykjavík. Þar
kemur fram að minnihlutinn
heldur áfram minnihlutanum ef
hann býður fram gömlu listana
sína, en tapar honum ef hann
sameinast um einn framboðs-
lista!
Niðurstaðan er ærið umhugs-
unarefni fyrir frambjóðendur
flokka minnihlutans í Reykja-
vík. Tilgangur stjómmálanna er
að hafa áhrif og ekkert annað.
Kjósendur laðast að flokkum
vegna vonar um að þeir geti lát-
ið gott af sér leiða við stjómvöl-
inn. Sú von rætist seint í ára-
tuga þrásetu flokka í minnihluta
og aflið til að þoka góðum mál-
um áleiðis fæst aðeins með sam-
vinnu við annað fólk. En
kannski em fulltrúar minnihlut-
ans í Reykjavík orðnir svo háðir
minnihlutanum sínum að það
er orðið að fíkn hjá þeim. Það
kemur í ljós á kjördag.
---- TÍMINN -----------------------------------------------------------------------
Ritstjóri: Þór Jónsson • ASstoðarritstjóri: Oddur Olafsson • Fréttastjóri: Stefón Ásgrímsson
Utgefandi: Mótvægi hf • StjórnarformaSur: Bjarni Þór Oskarsson • Auglýsingastjóri: GuSni Geir Einarsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Hverfisgötu 33, Reykjavík
Póstfang: Pósthólf 5210, 125 Reykjavík
ASalsími: 618300 Póstfax: 618303
• Auglýsingasími: 618322, auglýsingafax: 618321 •
Setning og umbrot: Tæknideild Tímans • Prentun: Oddi hf. • ÚHit: Auglýsingastofan Örkin •
Mánaðaróskrift 1400 kr. Verð í lausasölu 125 kr. •