Tíminn - 23.09.1995, Blaðsíða 12

Laugaraagur zs. septemoer iyys
UTLÖND . . . UTLÖND . . . UTLÖND . .. UTLÖND . .. UTLÖND . .. UTLÖND . . . UTLÖND . . . UTLÖND . . .
Viötal viö Nelson Mandela, forseta Suöur-Afríku:
Við erum bara rétt að byrja
Nelson Mandela: „ Viö látum engan komast upp meb þaö aö velja fyrir okkur orrustuvellina.
Þaö gerum viö sjálfir."
Tæplega eitt og hálft ár er sí&-
an Nelson Mandela var kos-
inn forseti Suöur-Afríku, í
fyrstu kosningunum sem
fram fóru í landinu eftir a&
a&skilna&arstefna hvíta
minnihlutans lei& undir lok.
Á&ur haf&i hann seti& aldar-
fjór&ung í fangelsi vegna and-
stö&u sinnar viö a&skilnaöar-
stefnuna. Vi&tali& hér á eftir
birtist fyrir skömmu í þýska
vikubla&inu Die Zeit. Man-
dela er 77 ára, og fyrsta spurn-
ingin í vi&talinu tengdist
væntanlega þessum háa aldri,
en hennar spur&i reyndar
Mandela sjálfur: „Hvaö var
Adenauer gamall þegar hann
varö kanslari?" En Konrad Ad-
enauer var 73 ára þegar hann
tók vi& kanslaraembætti Vest-
ur- Þýskalands ári& 1949, en
87 ára þegar hann steig af
valdastóli.
Herra forseti, fyrír skömmu
heimsóttirðu Betsie Verwoerd,
ekkju mannsins sem byggði upp
aðskilnaðarstefnuna. Meðal
margra svartra, sem máttu þola
margt undir aðskilnaðarstefnunni,
var þessu ekki vel tekið. Sagt var
að forsetinn gangi of langt í að
sœttast við kúgarana.
- Til þess aö skilja af hverju
fólkiö í bæjarfélögunum
(townships) er svona viökvæmt
veröib þið að hafa bakgrunninn
að sögu okkar í huga. Svart fólk
hefur það á tilfinnunginni að of
mikil áhersla sé lögð á sættirnar.
Það er skiljanlegt...
Oggceti orðið afdrifaríkt...
- Þess vegna var fyrsta mark-
mið okkar að umbreyta aðskiln-
aðarríkinu eins fljótt og mögu-
legt er í lýöræðislegt samfélag
sem hvorki gerir upp á milli
kynþátta né kynjanna.
Hvítir hægrimenn voru með
áætlanir um að steypa landinu
út í ringulreið og koma í veg fyr-
ir fyrstu frjálsu kosningarnar.
Það var aldrei neitt leyndarmál
að þeir hafa yfir að ráða mönn-
um sem eru miklu betur mennt-
aöir á hernaðarsviöinu og ráða
yfir kraftmiklum vopnum. Þeir
þekkja landiö betur en við. Þeir
hafa byggt upp samgöngukerf-
ið, vegi og brýr. Þeir stjórna raf-
veitunni og fréttaþjónustunni.
Þeir em með yfirstjórn hersins,
lögreglunnar og fangelsanna í
sínum höndum. Þeir geta steypt
þessu landi í glötun.
Við urðum skilyröislaust ab
koma í veg fyrir þab ab þeir
komi af stað borgarastyrjöld og
drepi saklausa karla, konur og
börn. Af þeim sökum er gífur-
lega þýðingarmikið ab leggja sí-
fellt áherslu á sættirnar.
Þótt það kosti þaö að svartir rót-
tœklingar saki þig um að taka á
hvíta minnihlutanum með silki-
hönskum.
- Skömmu fyrir kosningarnar
tryggði aðskilnaöarríkið — eða
öllu heldur það sem eftir var af
því — 3500 embættismönnum
ríkisins, sem hafa viðurkennt að
hafa brotið af sér, að þeir þyrftu
ekki ab sæta refsingu fyrir brot
sín. Vib fordæmdum þetta og
höfum krafist þess að alit þetta
fólk, þ.á m. nokkrir fyrrverandi
ráðherrar, komi fyrir Sannleiks-
nefndina. Þessi ákvörðun okkar
hefur komið ríkisstjórninni í al-
varlega erfiðleika.
Hvernig er þá hægt aö saka
okkur um að taka á hvítum með
silkihönskum? Við ætlum okkur
ab komast til botns í sannleik-
anum, sannleikanum um of-
beldið sem eyðilagði líf sak-
lausra manna. Hvar sjá menn
sáttastefnuna í þessu? Við verb-
um að foröast að koma okkur í
aðstæður sem gætu valdið okk-
ur ómældum erfiðleikum.
Þú ert að tala um hcegrimenn?
- Já. Við ætlum okkur að
svipta hvíta hægrimenn óör-
yggistilfinningunni. Við viljum
að þeir noti þekkingu sína,
hæfileika og reynslu í þágu
hinnar nýju Suður-Afríku og
hjálpi til við aö byggja upp
efnahagslífiö.
Er þá stefna ykkar bara svona
illa kynnt?
- Við höfum nú þegar náð
fram fleiri málum en Þjóðar-
flokkurinn og abskilnaðarríkib
hans gátu gert á yfir fjórum ára-
tugum.
Læknisþjónusta fyrir börn
innan sex ára aldurs og fyrir
ófrískar konur er ókeypis. Vib
höfum opnað hlið menntakerf-
isins upp á gátt. í dag geta svört
og hvít börn gengið í sömu skól-
ana — sem er vægast sagt bylt-
ingarkennt í sögu Suður-Afríku!
Við höfum komið á almennri
skólaskyldu, og það eru engin
skólagjöld. Við fæbum ekki
minna en fimm milljónir fá-
tækra skólabarna — ókeypis.
Við teljum að það eigi að hafa
algjöran forgang að afhenta
fólki aftur það landsvæði sem
þaö var hrakið af með ofbeldi.
Til þess ab koma aftur á réttlæti
höfum við sett á laggirnar
nefnd sem sér til þess að borgur-
um, sem hafa orðið fyrir ólög-
legu eignarnámi, verði bættur
skaðinn. í fyrsta sinn í manna
minnum höfum vib í þessu
landi hafið stórfelldar vatn-
sveituframkvæmdir, t.d. í einu
sveitarfélagi í nágrenni Pretoríu.
Þar geta nú 250.000 manns
drukkið hreint vatn.
Samt sem áður gengur umbóta-
starfið ofhœgt.
- Ríkisstjórn okkar verður að
gera nákvæmar áætlanir, því við
höfum yfir takmörkuðu fjár-
magni að ráða. Hversu miklu fé
getum við veitt í að byggja íbúð-
ir? í að skapa störf? I byggingu
skóla, sjúkrahúsa, íþróttavalla
og leikhúsa?
Borgaramir krefjast þess að þró-
unin verði sýnileg.
- Við erum rétt að byrja á því
að uppfylla loforðin okkar. Eitt
dæmi: á hverjum einasta degi
tengjast þúsund hús rafveit-
unni.
Vaxandi atvinnuleysi, óstöðv-
andi glcepaalda, slagsmál milli
svartra og hvítra stúdenta — er
hin nýja Suður-Afríka að ganga í
gegnum fyrstu kreppuna?
- Hvers vegna ættum við að
gera okkur áhyggjur? Ég er ekki
búinn að vera nema fimmtán
mánubi við völd. Við þurfum að
ná áttum í ástandi sem hefur
varað í meira en fjóra áratugi. Á
þessum tíma átti sér stað sú
versta kynþáttakúgun sem til er.
Enginn dagur líður án þess að
komi til verkfalla. Óþolinmceðin
brennur í brjósti manna. Það er
eins og allir vilji fá allt í hendum-
ar, og það strax.
- Fyrir kosningarnar þann 27.
apríl 1994 sagði ég hvað eftir
annað hvað það væri sem við
vildum ná fram fyrir þjóðina:
Atvinna, húsnæði, skólar,
sjúkrahús og svo framvegis. Og
ég bætti alltaf við: Vib getum
ekki gert þab á einum degi, við
þurfum fimm ár. Sýnið okkur
þolinmæði, gerið ykkur ekki allt
of miklar vonir.
Ég endurtók þessi varnaðar-
orð hvað eftir annað, en ég get
vel skilið ab unga fólkiö verbi
óþolinmótt. Því það sér forrétt-
indi hinna hvítu sem því er
neitað um.
Hvaða forréttindi?
- Tökum til dæmis vinnustað-
ina. Áður fengu svartir verka-
menn minna kaup en hvítir. Nú
orðið er komið launajafnræði í
mörgum fyrirtækjum. Samt sem
áður kvarta afrískir, þeldökkir
og indverskir verkamenn yfir
því að það sé enginn jöfnuður.
Því hvítir starfsfélagar þeirra
búa í næsta nágrenni vinnu-
stabarins á meðan þeir þurfa að
ferðast um langa leið og greiða
óeðlilega há fargjöld.
Þar fyrir utan nutu hinir hvítu
góðra launa árum og áratugum
saman. Þeir gátu keypt sér eign-
ir. Þeir gátu útvegað sér bíla, ís-
skápa, sjónvörp og þvottavélar.
Þess vegna krefjast svartir verka-
menn þess að þeir komist í
sömu stöðu og hvítir.
KwaZulu/Natal virðist stefna
að því að kljúfa sig út úr ríkinu.
Frá því að stjómarskiptin urðu
hafa meira en þúsund manns ver-
ið drepnir. Fólk talar um að þama
ríki borgarastyrjöld þótt hljótt sé
um hana.
- Auðvitað veldur dauði sak-
lausra okkur áhyggjum. En það
sem er að gerast í KwaZulu/Na-
tal getur ekki kippt fótunum
undan Subur-Afríku. Það er
gjörsamlega útilokað.
En hefur ríkisstjómin ekki misst
öll tök í þessu héraði?
- Viö höfum sett okkur
ákveðna stefnu og gert tíma-
áætlun til þess ab ná tökum á
málunum þarna. Við látum
engan komast upp meb það ab
velja fyrir okkur orrustuvellina.
Það gerum vib sjálfir. Þú mátt
ekki gleyma því að við eigum
ekki bara við stjórnmálasamtök
svartra að etja í þessu héraði,
heldur við mjög sterk öfl sem
standa á bak við hömluleysiö í
ofbeldinu. Það eru innri og ytri
öfl sem notfæra sér flokk svartra
til þess að eyðileggja lýðræðið í
landinu.
Hvaða ytri öfl áttu við?
- Þab verður að nægja að ég
minnist á þau. Ég vil ekki fara út
í smáatriði.
Þýtt úr Die Zeit
Aðsendar greinar
sem birtast eiga í blaöinu þurfa aö vera tölvusettar og
vistaöar á diskling sem texti, hvort sem er í DOS eöa
Macintosh umhverfi. Vélrit-
aöar eöa skrifaöar greinar cí^2t& <s>
geta þurft aö bíöa birtingar
vegna anna viö innslátt.
fwmm