Morgunblaðið - 02.12.2006, Blaðsíða 46

46 LAUGARDAGUR 2. DESEMBER 2006 MORGUNBLAÐIÐ
MINNINGAR
✝ Ólafur Þorláks-son bóndi fædd-
ist á Hrauni í Ölfusi
18. febrúar 1913.
Hann lést 23. nóv-
ember síðastliðinn.
Ólafur var sonur
hjónanna Vigdísar
Sæmundsdóttur,
húsfreyju og síðar
bónda á Hrauni, f.
23. desember 1877,
d. 5. október 1965,
og Þorláks Jóns-
sonar, bónda á
Hrauni, f. á Hrauni
26. desember 1872, d. 11. maí
1915. Vigdís var dóttir Sæmundar
Eiríkssonar, bónda í Vindheimum
í Ölfusi, og konu hans, Elínar
Magnúsdóttur, bónda á Grund
undir Eyjafjöllum. Þorlákur var
sonur Jóns, bónda á Hrauni, Hall-
dórssonar bónda og formanns í
Þorlákshöfn og víðar, og konu
hans Guðrúnar bónda á Hrauni
Magnúsdóttur bónda á Litlalandi í
Ölfusi, síðar á Hrauni. Systkini
Ólafs: Sæmundur, garðyrkju-
bóndi, Sandi, Eyrarbakka, f. 15.
september 1903, d. 14. desember
1985; Elín, ljósmóðir, Reykjavík, f.
29. október 1904, d. 10. júlí 1997;
Guðrún, húsmóðir í Hveragerði, f.
9. janúar 1906, d. 29. maí 1989;
Þorlákur Axel, f. 18. júlí 1907, d.
10. janúar 1908; Karl, bóndi á
Hrauni, f. 20. janúar 1915, d. 1.
september 1995.
Ólafur kvæntist hinn 16. desem-
ber 1939 Helgu Sigríði Eysteins-
dóttur, f. 2. júlí 1916. Hún er dóttir
Eysteins, bónda á Guðrún-
þeirra eru Elísabet Agnes, gift
Magnúsi Páli Sigurjónssyni, þau
eiga eina dóttur, Elísabet átti eina
dóttur fyrir; Einar Freyr, kvæntur
Gyðu Gunnarsdóttur, þau eiga tvö
börn; og Sverrir Steinn. 5) Þór-
hildur, bóndi og framkvæmda-
stjóri, Hrauni, gift Hannesi Sig-
urðssyni útvegsbónda. Börn
þeirra eru Katrín Ósk, gift Smára
Birni Smárasyni; og Ólafur. 6)
Herdís, skrifstofumaður í Reykja-
vík, gift Þórhalli Jósepssyni
fréttamanni. Börn þeirra eru
Helga Sigríður; Jósep Birgir; og
Margrét Þórhildur.
Ólafur bjó allan sinn aldur á
Hrauni. Hann stundaði þar búskap
frá unga aldri, fyrst í félagsbúi
með móður sinni og Karli bróður
sínum, en 1944 stofnaði hann ný-
býlið Hraun II og gerðist sjálf-
stæður bóndi. Hann gekk í barna-
skólann á Hjalla í Ölfusi og fór í
Héraðsskólann á Laugarvatni
1930–’32. Nokkrar vertíðir stund-
aði hann sjómennsku í Þorláks-
höfn og víðar. Ólafur var smiður
góður og vann á stríðsárunum sem
múrari og smiður hjá setuliðinu.
Hann starfaði nokkur ár sem eft-
irlitsmaður hjá Nautgriparækt-
arfélagi Ölfusinga. Ólafur var
framfarasinnaður og mjög áfram
um góða menntun æskunnar, hann
var einn stofnenda Ungmenna-
félags Ölfusinga og var tíðum í
fararbroddi við innleiðingu nýrrar
tækni og búskaparhátta í sinni
sveit. Ólafur var veiðimaður af lífi
og sál, allt fram á efstu ár, jafnt á
byssu, öngul og net.
Útför Ólafs fer fram frá Þor-
lákskirkju í Þorlákshöfn í dag og
hefst athöfnin klukkan 13.30.
Jarðsett verður í Hjallakirkju-
garði.
arstöðum í Vatnsdal,
Björnssonar bónda í
Grímstungu og víðar,
Eysteinssonar, og
konu hans Guðrúnar
Gestsdóttur, klæð-
skera í Reykjavík.
Foreldrar Helgu
skildu. Börn Ólafs og
Helgu eru: 1) Þórdís,
bóndi á Valdastöðum
í Kjós, gift Ólafi Þór
Ólafssyni bónda á
Valdastöðum. Börn
þeirra eru Ólafur
Helgi, í sambúð með
Önnu Björgu Sveinsdóttur og eiga
þau tvö börn, Ólafur átti eina dótt-
ur fyrir; Ásdís, gift Hauki Þ.
Sveinbjörnssyni, þau eiga tvö
börn; Vigdís, gift Ásgeiri Þór
Árnasyni, þau eiga tvö börn; og
Valdís, í sambúð með Jóhanni
Davíð Snorrasyni. 2) Guðrún, hús-
móðir í Þorlákshöfn, gift Helga
Ólafssyni fv. verkstjóra hjá Ölf-
ushreppi. Börn þeirra eru Vigdís,
hún á tvær dætur; Sigríður Mar-
grét, í sambúð með Hjalta Egg-
ertssyni, þau eiga tvö börn, Sigríð-
ur átti tvö börn fyrir; Sveinn,
kvæntur Borghildi Kristjáns-
dóttur, þau eiga þrjú börn; og Ing-
unn, unnusti Einar Rúnar Magn-
ússon. 3) Hjördís, húsmóðir í
Lúxemborg, gift Marc Origer,
emb.m. hjá efnahagsbrotad. Rann-
sóknarlögreglunnar í Lux-
embourg, Hjördís á einn son, Sig-
urð Tómas Valgeirsson, hann á
þrjú börn. 4) Ásdís, íþróttakennari
í Kópavogi, gift Sverri J. Matthías-
syni viðskiptafræðingi. Börn
Það var sorgarfrétt sem barst inn
á heimili okkar hjóna að morgni 23.
nóvember sl. Hún var sú að tengda-
faðir minn og náinn vinur, Ólafur
Þorláksson, sem var á 94. aldursári,
hafði andast þá um nóttina.
Ólafur stundaði búskap mestan
hluta ævi sinnar á Hrauni í Ölfusi.
Ég kynntist honum fyrst fyrir um 35
árum þegar ég var að fara á fjörurn-
ar við Ásdísi dóttur hans. Ég hafði
þá á tilfinningunni að hann hefði nú
ekki mikið álit á þessum strák af
mölinni og þætti hann hálf bús-
kussalegur. Þetta átti nú reyndar
eftir að breytast og urðum við hinir
mestu mátar. Ég átti eftir að aðstoða
hann við skýrslugerðir og síðan fór-
um við að ferðast saman til útlanda.
Það byrjaði með því að fórum í
bændaferð á landbúnaðarsýningu í
London. Þar fórum við m.a. í óperu-
hús, snæddum síld á góðum rúss-
neskum veitingastað og hlustuðum á
fiðluleikara leika fyrir okkur tangó-
lagið La Cumparsita samkvæmt
pöntun tengdapabba en það lag var í
sérstöku uppáhaldi hjá honum. Í
ferðinni keyptum við gullpening því
tengdapabbi hafði alltaf séð eftir
gullpeningnum sem móðir hans
hafði átt þegar hann var lítill. Alls
ferðuðumst við saman til menning-
arheima 13 Evrópulanda og síðustu
utanlandsferðirnar okkar voru til
Vínarborgar þegar hann var á 89.
aldursári og til Búdapest á 90. ald-
ursárinu. Eftir það fóru fæturnir að
gefa sig og hann treysti sér ekki í
fleiri ferðir. Geri aðrir betur!
Tengdapabbi var mikill óperuunn-
andi og líkaði vel að hækka vel í
hljómlistartækjunum þegar hann
var að hlusta á sínar uppáhaldsaríur
heima hjá sér. Í Vínarborg nutum
við hverrar einustu mínútu á slóðum
liðinna stórmeistara tónlistarsög-
unnar, fórum í óperuhús og nutum
góðrar tónlistar. Hann var mikill
áhugamaður um landbúnað og ís-
lenska náttúru, var veiðimaður af
guðs náð og hafði unun bæði af
stang- og skotveiði. Þá var hann vel
að sér í flestu, því hann las mikið og
hlutstaði á fréttir sem leiddi meðal
annars til þess að hann var með
þeim fyrstu til að tileinka sér nýj-
ungar bæði á heimili og í rekstri.
Fyrir utan tónlist hafði hann einnig
áhuga á bókmenntum og ljóðum.
Ljóð Einars Benediktssonar voru í
sérstöku uppáhaldi hjá honum og
rifjaði hann gjarnan upp ýmsa speki
úr þeim á góðum stundum. Tengda-
pabbi hafði kynnst því á eigin skinni
í æsku hvernig það var að hafa ekki
ávallt nóg að bíta og brenna. Móðir
hans hafði einsömul þurft að halda
utan um barnahópinn sinn og þá
gekk á ýmsu. Hann hélt því vel ut-
anum fjármuni og gaf afkomendum
sínum oft það ráð að þeir ættu ekki
að eyða meiru en þeir öfluðu.
Tengdapabbi var ráðagóður og hann
gaf mikið af sér, var mikil fé-
lagsvera, hafði unun af því að tala við
fólk og þar voru börnin ekki undan-
skilin. Hann kunni hvergi eins vel
við sig og á æskuslóðum sínum að
Hrauni og vildi hvergi annars staðar
vera. Það er mikill söknuður í hjört-
um fjölskyldu minnar við fráfall
hans.
Blessuð sé minning hans og megi
góður guð varðveita hann. Elsku
Helga mín, ég sendi þér mínar inni-
legustu samúðarkveðjur.
Sverrir Matthíasson.
Við hittumst fyrst á hlaðinu á
Hrauni, sá er þetta ritar og Ólafur
Þorláksson, sem kvaddur er í dag.
Ólafur var með gríðarstóran lax í
fanginu, sennilega ætlaðan í reyk á
leið út í reykhús. Hann horfði á mig,
að mér fannst, með ákveðinni tor-
tryggni eða fyrirvara, gleypti ekki
við hverjum sem var. Síðan eru liðin
rúm þrjátíu ár og fór alla tíð vel á
með okkur tengdafeðgum.
Það er ekki hægt að segja að Ólaf-
ur hafi fæðst með silfurskeið í
munni.
Ólafur ólst upp föðurlaus með
móður og 4 systkinum. Sennilega
hefur stundum verið þröngt í búi, en
Ólafur minntist bernsku sinnar allt-
af með ánægju og rakti sparsemi
sína og nýtni til þess tíma. Sjó-
mennska, bretavinna og annað þess-
háttar var það sem Ólafur fékkst við
áður en hann tók það skref að gerast
bóndi og hefja búskap á Hrauni.
Í eðli hans var mikil sjálfsbjarg-
arviðleitni og hann vildi sækja sem
minnst annað. Hann var laginn bæði
á tré og járn. Átti hann því auðvelt
með smíðar og allar viðgerðir og
kom það sér vel við búskapinn.
Það hefur þurft mikinn dugnað og
elju að rækta tún á Hrauni, þar er
sáralítið ræktanlegt land aðallega
sandur og hraun, en Ólafur lét sér
ekkert vaxa í augum og vann stór-
virki í ræktun á þess tíma mæli-
kvarða. Í búskapartíð Ólafs varð ein-
hver mesta bylting í tæknivæðingu
landbúnaðarins sem um getur og á
meðan Ólafur var á sínum bestu ár-
um var hann allra manna fyrstur að
taka upp nýjungar sem hann taldi
passa sínum búskap. Ólafur var
ostamaður mikill og var einn af
frumkvöðlum í að betrumbæta osta-
gerð þess tíma.
Frá unglingsárum hafði hann
mikinn áhuga á veiðum. Var hann
góð skytta og dró björg í bú með
skotveiðum, skotveiðar stundaði
hann mest á sínum yngri árum.
Ólafur var á Laugarvatni í skóla
og gat hann lagt með sér afrakstur
skotveiðanna sem greiðslu við uppi-
hald í skólanum. Hann var alltaf
stoltur af þessu og minntist oft á
þetta þegar Laugarvatnsdvölina bar
á góma.
Síðar tók við lax- og silungsveiði,
ýmist á stöng eða í net. Hann var
sleipur með flugustöngina, einkum á
Hamarendum við Ölfusá og var þar
aðallega veidd bleikja. Sjóbirtings-
veiðar með stöng neðst í Ölfusá voru
honum ákveðin skemmtun og ekki
skemmdi fyrir ef barnabörnin voru
með í för. Þrátt fyrir dálæti hans á
stangaveiðinni tók hann laxveiðar í
net fram yfir allt og var mikill tals-
maður netaveiða. Netabændur hafa
mátt búa við ómaklegar árásir frá
andstæðingum netaveiða og var
Ólafur ólatur við að verjast á opin-
berum vettvangi, bæði í ræðu og riti.
„Margar skemmtilegustu stundir
ævi minnar hef ég átt hér við ána,“
sagði Ólafur mér eitt sinn er við vor-
um staddir niðri í á að vitja um net.
Og víst er um það, að fátt jafnast á
við þá náttúrufegurð sem er þar að
hafa og svo bætti um betur þegar áin
kraumaði af stórlaxi. Þá fylltist
Hraunsbóndinn þeirri sælukennd
sem getur fylgt því að draga björg í
bú á einum fegursta stað Suður-
lands.
Að leiðarlokum vil ég þakka
ánægjulega samfylgd, velvild og
hlýju.
Hvíl í friði.
Hannes Sigurðsson, Hrauni
Mikill bóndi er kvaddur í dag.
Ólafur Þorláksson, sem alla ævi bjó
á Hrauni, þaðan sem víðsýnt er um
Suðurland austur til jökla og Hekla
blasir við. Sjóndeildarhringurinn
víður og fjölbreytt sýn yfir fagurt
land. Þetta hlýtur að hafa markað
Ólaf, sem þrátt fyrir búannir fann
tíma til að afla sér fróðleiks og njóta
fagurra lista. Hann var prýðilega
heima um flest málefni heimsins og
síþyrstur eftir nýjum fróðleik, stál-
minnugur og skilmerkur í frásögn.
Fyrstu kynni mín af Ólafi bónda á
Hrauni voru svo sem ekki uppörv-
andi fyrir mig, hann var auðvitað
kurteis og vinsamlegur, en vel fann
ég að hann vildi fá að reyna þennan
unga mann, sem var að eltast við
yngstu dótturina á heimilinu, áður
en allar dyr yrðu opnaðar fyrir hon-
um. Þegar svo kom í ljós að við átt-
um sameiginleg hugðarefni eins og
alhliða fróðleiksgrúsk og áhuga á
pólitískum væringum og að þar að
auki gat ég bakkað traktor með
kerru nokkurn veginn skammlaust,
þá var ekki að því að spyrja að með
okkur tókst hin ágætasta vinátta. Þá
kynntist ég stórbóndanum Ólafi á
Hrauni. Hann átti ættir sínar þarna
allt um kring, aldir aftur í tímann, og
var eins og samgróinn landinu. Ekki
aðeins Hraunslandinu, sveitin öll var
landið hans, lífið hans. Hann var sí-
vakandi, ekkert fór framhjá honum,
spurði ætíð um veður og færð á
Fjallinu, fylgdist með umferð manna
og dýra út um gluggann sinn á loft-
inu, falli árinnar, ég held jafnvel
hann hafi þekkt sérhverja plöntu í
landi sínu. Veðurglöggur svo af bar
og skeikaði aldrei um veðrabrigði.
Við borgarbörnin héldum stundum
hann væri að rausa þegar hann lét
taka saman heyið í hvelli og sól skein
í heiði. Svo fór að rigna á okkur við
lokahandtökin.
Tvö sumur vann ég með Ólafi og
Karli bróður hans að netaveiði í Ölf-
usánni. Frá lögn til vitjunar var
stundarhlé. Sá tími reyndist mér
hinn besti háskóli um náttúrufar,
búskaparhætti, lífsbaráttu, þjóð-
hætti, um lífið og landið að fornu og
nýju. Ólafur naut þess að segja frá á
meðan við mauluðum nestið eða
gengum um og í bland veltum við
fyrir okkur nýjum atvinnuháttum
eins og fiskeldi eða stórpólitískum
straumum heima og erlendis eða
gátunni um hver hefði skrifað Njálu.
Þessar stundir liðu hratt.
Ólafur var stórbóndi, þótt búið
væri ekki stórt, hann nýtti landið og
það sem jörðin gaf af sér, hann lagði
aldrei árar í bát, skuldaði engum
neitt. Þau hjón Ólafur og Helga á
Hrauni voru einstaklega gestrisin,
alltaf var pláss fyrir fleiri, hvort sem
var við veisluborð hlaðið villibráð og
afurðum búsins eða í hjörtum þeirra
hjóna, og ekkert var sjálfsagðara en
að barnabörnin fengju að kynnast
sveitalífinu undir handarjaðri
þeirra. Í seinni tíð voru þau tekin að
gamlast og þurftu aðstoð. Tvær
dætranna, þær Guðrún og Þórhild-
ur, reyndust þeim þá ómetanlegar
hjálparhellur. Með því síðasta sem
Ólafur tjáði sig um í mín eyru og
margra annarra var, hve þakklátur
hann væri fyrir fórnfýsi þeirra, sér-
staklega hve mikið þær legðu á sig
við að annast móður sína. Ég er
þakklátur að hafa fengið að kynnast
og tengjast þeim hjónum og kveð nú
með eftirsjá Ólaf tengdaföður minn,
Guð blessi minningu hans og gefi
Helgu styrk í sínum missi.
Þórhallur Jósepsson.
Já afi minn, 93 er ansi góð tala,
það er sannarlega öfundsverður ald-
ur. Þetta var þinn tími og þú varst
ættarhöfðingi fram í andlátið, þú
hafðir kennt okkur svo margt, og
hafðir þó nóg eftir af fróðleik.
Hvað segir maður þegar mikil-
menni deyja, maður fellir tár, en
minnist síðan allra góðu stundanna,
sem við áttum saman og verð ég að
telja mig heppinn að hafa fengið
góðan tíma með þér. Viðurkenni ég
það fúslega að ekki var ég sérlega
kátur að þurfa að fara í fjósið þegar
ég var yngri, en það er eitthvað sem
maður verðmetur ekki, og er mjög
hamingjusamur yfir að hafa gert. Er
ég nú ánægðari með það að hafa
fengið að kenna þér á tölvu. Það var
eitthvað svo gaman við það að fá að
kenna þér eitthvað, manninum sem
var fullur af fróðleik. En ekki var
það bara það að kenna þér, heldur
einnig þau forréttindi að fá að sitja
þér við hlið og hlusta á þig rifja upp
hvað á daga þína hafði drifið, allt frá
barnæsku og fram að okkar dögum.
Eitt af því sem ég lærði hjá þér,
var að vera sparsamur og hugsa af
hagsýni um aurana, eins og þegar
við gerðum við girðingar, þá mætti
halda að baggabandið hefði verið
besti vinur bóndans, það hélt girð-
ingunum allavegana saman. En ætli
menn sem hafa upplifað tímana sem
þú hefur lifað, kunni ekki vel að nýta
hvert einast snifsi.
Já, það er margt sem hefur gerst
á þínum tíma, og efast ég um að
nokkur önnur kynslóð eigi eftir að
lifa annað eins, þú varst tengiliður
við fortíðina, og tengdir saman hinn
gamla tíma og hinn nýja.
Eitt er það þó sem við höfum
kannski sameiginlegast og það er
heyrnin, við erum nú ágætir saman,
báðir hálf-heyrnarlausir, ef ég tek
heyrnartækin mín af, þá heyri ég
svipað og þú þegar þú varst með þín
á.
En burtséð frá vondri heyrn, þá
heyr bæn mína, og lifðu ávallt í
hjarta mínu, með ástvinum og ætt-
ingjum. Vonandi hafið þið Hildur
hist og njótið samverunnar sem ekki
fékkst í lifanda lífi.
Að sigra heiminn er eins og að spila á spil.
með spekingslegum svip og taka í nefið,
(Og allt með glöðu geði
er gjarnan sett að veði.)
Og þó þú tapir, það gerir ekkert til
því það var nefnilega vitlaust gefið.
(Steinn Steinarr.)
Ólafur á Hrauni.
Elsku afi, ég hef ekki almennilega
áttað mig á því að þú sért farinn frá
okkur. Þegar mamma hringdi og
vakti mig; ég svaf ekki meira þá
nóttu. Ég var nýbúinn að sætta mig
við það að sjá ekki mína nánustu aft-
ur fyrr en á næsta ári og hafði þegar
gert ráð fyrir því að koma heim og
heimsækja ykkur hjónin að vanda.
Mér varð hugsað til þín og ömmu
fyrir nokkrum vikum þegar ég sá
heilan haug af gæsum sem sátu á
vatni skammt frá og biðu eftir „kalli“
náttúrunnar. Ég hugsaði reglulega
um hversu gott það var að koma á
Hraun með vinum mínum, sökkva
sér ofan í skurð, ná í bráð og heitt
kaffi þar á eftir hjá ykkur hjónunum
sem alltaf voruð vakandi, full af
áhyggjum, vitandi af borgarbúunum
úti í mýri. Karlinn hann afi minn
kom mér alltaf á óvart þegar veiðin
var gerð upp – afi gerði alltaf betur
og það í hinu versta veðri. Afi var
góður og yndislegur afi, hann afi
minn og langafi Helgu Þóreyjar og
Matthíasar Arons. Elsku besti afi,
við söknum þín ákaflega mikið, takk
fyrir allan þann stuðning sem þú
hefur veitt okkur í gegnum tíðina.
Kveðja,
Einar, Gyða og fjölskylda.
Fimmtudaginn 23.nóvember síð-
astliðinn var ég vakinn upp með
þeim sorglegu fréttum að afi minn
væri dáinn. Fréttir sem ég hafði
ekki gert ráð fyrir að heyra í mörg
ár til viðbótar þar sem afi minn virt-
ist bæði hraustur og hress fram að
leiðarlokum.
Á uppvaxtarárum mínum eyddi ég
mörgum sumrum uppi í sveit hjá
ömmu og afa ásamt öðrum barna-
börnum þeirra. Þar var alltaf líf og
fjör, sama hvaða dag vikunnar talað
er um. Afi gamli sá þó til þess að allir
hefðu eitthvað gera, því aldrei þótti
honum mikið til leti koma. Afi minn
var atorkusamur og vildi helst hafa
eitthvað fyrir stafni allan daginn.
Ég minnist ferða minna í fjósið
snemma á morgnana í myrkrinu á
Hrauni. Dagurinn byrjaði með út-
Ólafur Þorláksson
Norðurljós skína, á okkur hér.
Yfir ásjónu þína, líkt og
himnanna her.
Við stjörnurnar sáum og
mátum hvern dag.
Í myrkrinu lágum og
undum okkar hag.
Ég met það ævinlega að
hafa átt með þér stund.
Og kveð þig með trega, er
þú ferð á hans fund.
Takk fyrir allt og allt.
Katrín.
HINSTA KVEÐJA