Náttúrufræðingurinn - 1937, Blaðsíða 29

NÁTTÚRUFRÆÐINGURINN 137
iiiiimiiiiimiiiimiiiiimimiiminmimimiimmimmmimimiimimimiiiiiiiiiiimmiiimmimmiimmmiiimiiimmimiiii
sólarinnar er þó hér um bil eins og nú, aðeins er sólin lítið eitt
stærri, og skín ofurlítið bjartar en í dag. Því að þrír milljarðar
ára eru ekki meira en einn dagur í lífi sólarinnar. En þótt sólin
sé sú sama, er stjörnuhimininn öldungis ólíkur því, sem hann er
nú. Festing himinsins breytist ekki mikið á einum mannsaldri,
en á þrem milljörðum ára hverfur hvert stjörnumerkið á fætur
öðru, en önnur koma í staðinn. Stjörnur birtast á himninum og
stjörnur hverfa. Stjarna, sem skín skært í dag, er ef til vill horf-
in í ómæli geimsins eftir þrjá áramilljarða. Líklega hefir aldrei
nema einu sinni á þessu tímabili sézt stjarna, sem lýsir jafn vel
og Síríus, sem bæði er hlutfallslega nálæg og mjög björt.
Jörðin fæðist. Aldaraðirnar líða. Enn erum við 2—3 áramillj-
örðum aftur í tímann, og förum nú einkum að veita einni sérstakri
stjörnu eftirtekt. Hún verður stöðugt skærari og skærari, og lýsir
brátt miklu betur en Síríus gerir nú. Ef til vill er hún ekki sér-
staklega stór, eða sérstaklega björt í eðli sínu, en hún er komin
svo nálægt sólinni okkar og okkur, að allar aðrar stjörnur verða
næsta tilkomulitlar í samanburði við hana. Altaf færist hún nær,
það er engu líkara en hún stefni á sólina, okkur sýnist hún nú
ekki lengur vera lítill Ijósdepill eins og hinar stjörnurnar, hún er
orðin lýsandi kringla eins og sólin sjálf, og virðist stefna beint á
hana. 0g eins og tunglið veldur fljóðbylgjum á jörðinni, veld-
ur þessi hnöttur, sem er margfalt stærri en tunglið, ægileg-
um flóðbylgjum á yfirborði sólarinnar. Átak þessarar nálægu
stjörnu á sólina er svo gífurlegt, að það myndazt margra þús-
unda kílómetra hátt fjall á þeim hluta sólarinnar, sem veit að
stjörnunni. Hinum megin á sólinni myndast annað fjall, en öllu
lægra en þetta. Og eftir því sem afstaðan breytist, færast þessi
ólgandi „eldfjöll“ frá stað til staðar á yfirborði sólarinnar, alveg
að sínu leyti eins og flóðbylgjur tunglsins á jörðunni. Stjarnan
kemur nær og nær, fjöllin hækka meir og meir. Nú er stjarnan
svo nærri, að hún þekur mikinn hluta af himninum, það er engu
líkara en hún ætli að rekast á sólina. En þá bregður nýju við.
Sólin hemur nú ekki lengur það flóðbylgju-„fjallið“, sem
veit að stjörnunni, þó að aðdráttarafl hennar sé mikið, stjarnan
togar svo fast í toppinn á því með sínu aðdráttarafli, að hann
losnar af og þýtur út í geiminn í áttina til hennar. Við þetta létt-
ir farginu af neðri hlutum flóðbylgjunnar, svo að þeir hækka og
mynda nýjan fjallstopp, sem losnar brátt eins og sá fyrri, fyrir
áhrif stjörnunnar. Og þannig heldur áfram um hríð, hvert eld-