Samvinnan - 01.03.1946, Blaðsíða 18

SAMVINNAN
3. HEFTI
efnilegan hóp uppkominna barna. En allt, sem þau
höfðu afrekað, var unnið með látlausum fórnum og
þrotlausu erfiði, þar sem hestarnir einir komu
mannshendinni til hjálpar.
Þetta fólk, sem mest hefur afrekað í sveitunum.
dreymir enn um miklu stærri fyrirtæki heima fyrir,
það á sína drauma um „nýsköpun“, þar sem strit-
inu léttir og þægindi nútímans koma einnig til þess,
en það verður þó enn að bíða. Vegurinn, síminn, raf-
taugin eða virkjun heimafossa er langþráð. Hvenær
kemur skurðgrafan, sem ræsir fram mýrarhöllin við
bæinn og veitir fljótinu yfir lágmýrina? Hvenær
dráttarvél, sem tætir allan móinn merkjanna á
milli?
Önn stjórnmálanna bisar við fleiri og fleiri
stórhýsi í höfuðstaðnum og verksmiðjur, sem vinna
vörur, margfalt dýrari hinum erlendu, fleiri og stærri
skip til að tæma betur hinn „ofsótta sjó“ (sbr. Árna
Friðriksson), atvinnutæki, sem skapa enn stærri og
ríkari auðdrottna og enn fleiri öreiga, sem krefjast
alræðis. En nýsköpun hinnar gróandi jarðar, ræktun
landsins, gleymist. Jarðýturnar, sem áttu að jafna
móana, strita við að leggja skemmtivegi á Vatns-
skarði og Mývatnsöræfum handa ríka fólkinu.
VIII.
Óðar en þann varir, sem farið hefur leiðina fót-
gangandi, hallar vestur af fjallinu. Bólstaðarhlíð, hið
fagra höfuðból, brosir við í bugðu fjallsins. Innan
skamms opnast Langidalur. Sléttar flæðiengjaræm-
ur bugðast með ánni. Víðlend tún með reisulegum
bæjum í þéttri röð undir brattri, gróinni fjallshlíð.
Reynistaður
Bið að Blönduósi. Ekki er frjósamlegt kringum stað-
inn. Höfnin er engin og áin forað, þótt í hömlum brú-
arinnar sé. Eflaust verður þó þarna áfram höfuðstað-
ur Húnvetninga, þótt höfn hans verði úti á Skaga-
strönd. Dæmið frá Selfossi sýnir, að höfn og verzlun-
armiðstöð þarf ekki að fara saman. Vestur og suður
um Húnaþing liggur leiðin. Lágir ásar og grunnir dalir
skiptast á og byggð mikil. Óvíða er þó verulega þétt-
býlt eða „sveitalegt“, en jarðir stórar og miklar, ó-
þrotleg víðátta graslendis, og ekki líkt því eins urið
og í Skagafirði. Áð var í Vatnsdalshólum, en raunar
hefur vegurinn nýi verið byrgður frá Vatnsdal, svo að
eigi sást þangað í okkar för.
IX.
Fyrir þrjátíu árum fór ég gangandi í póstslóð yfir
Holtavörðuheiði með höltum förunaut. Stórhríð brast
á, og tók brátt að rökkva, er suður hallaði, og var við
harðspora eina að styðjast. Síðan hef ég lent þar í
ófærum á bílum. Nú er komin þarna eggslétt og gler-
hörð braut. Æskumanni, sem nú þýtur yfir heiðina á
hálftíma, mundi varla koma til hugar allar þær
mannraunir, sem mættu vermönnum og öðrum þeim,
sem fóru vetrarferðir milli fjórðunganna. Þar hafa
margir komizt í krappan dans, og aðrir borið þar
beinin. En — „ekki léttast Hólamanna högg fyrir þvi“.
Einn bíllinn hafði bilað lítils háttar niðri í Hrúta-
firði, án þess að hinir fremri vissu. Var hans nú beðið
uppi við sæluhús. Þetta varð okkur hinum fremri að
láni. Sólskin var og skyggni hið bezta. Hér gat að líta
alla dýrð öræfanna. Á aðra hönd og í námunda var
Tröllakirkja með nýfallna mjöll að rótum, tandur-
hrein og blettlaus, blikandi í sólskininu. Austrið girtu
jöklarnir, og bar þá saman í órofinn, hvítan múrvegg
í fjarskanum, en víðáttan á milli, þrotlaus og grá. Allt
var hljótt og kalt, hreint, svipmikið og stórbrotið, —
og þó er þarna ekki þögn eða kuldi dauðans. Álftir
kvaka. Hvítir vængir blika. Kind jarmar í fjarska.
Rjúpan hreiðrar ungana í mjúkum mosa. Hér hefur
þjóðin fyrr átt hin mestu arðlönd. Þessir víðu afréttir
skópu aðalarð búanna. Hingað fóru sauðirnir magrir
og komu heim aftur spikaðir með ársforða heimilanna
af kjöti og feitmeti. Hingað var einnig farið í „verið“,
og legið í tjöldum vikum saman til silungsveiðar og
grasatekju. Hér var ævintýralandið, og raunverulega
voru hér stundum útlagar.
X.
Bílarnir koma allir í leitirnar og blása til ferðar.
Forn ævintýri öræfanna hverfa úr huganum. Leiðin
liggur áfram til suðurs meðfram litlum læk í grunnu
82