Andvari - 01.01.1989, Qupperneq 30

28
PÁLL THEODÓRSSON
ANDVARI
eftir erlenda vísindamenn sem vinna að K/A greiningu og skyldum
mælingum og sér þá að með breyttri mælitækni megi auka næmni
þýsku aðferðarinnar. Þá viðar hann að sér upplýsingum um hvaða efni
myndist í berginu við geislun og hver næmni massagreina sé við mæl-
ingu á argoni. Með því að beita hugmyndafluginu og tiltölulega ein-
földum útreikningum gat hann síðan sýnt fram á hvernig mætti stór-
auka næmni og áreiðanleika K/A aðferðarinnar og nota hana á nokk-
urra milljón ára gamalt berg, jafnvel enn yngra.
Bandarísku vísindamennirnir komu hinsvegar úr gagnstæðri átt að
aldursgreiningunni. Þeir unnu að nokkuð alhliða rannsókn á efna-
samsetningu loftsteina og samsætuhlutfalli ýmissa efna þar. Mikilvæg-
ur þáttur þessara rannsókna var að geisla sýnin í kjarnaofni til að finna
hvaða geislavirk efni myndast og að mæla samsætuhlutfall lofttegunda,
sem komu frá geisluðu sýnunum. Af þessum mælingum mátti draga
ýmsar mikilvægar ályktanir. En mælingarnar gáfu einnig óvæntar
upplýsingar. Samsætugreining argons sýndi að af henni mátti lesa aldur
bergsins. Þeir framkvæmdu mælinguna til að afla annarra upplýsinga
en fengu óvænt aldur bergsins.
Aldursgreiningin krafðist mjög sérhæfðra tækja. Þorbjörn taldi að
með því að nota töluvert einfaldari massagreini en almennt gerðist í
rannsóknum af þessu tagi ætti að vera mögulegt koma upp nauðsyn-
legum tækjabúnaði við Eðlisfræðistofnun Háskólans. Hann sótti því til
Vísindasjóðs um 100 þúsund króna styrk til að prófa þessa nýju aðferð
en taldi að heildarkostnaður við verkefnið yrði um þrefalt meiri. Hann
lét geisla 5 bergsýni í kjarnaofni í Danmörku og fékk stúdent, Sigfús J.
Johnsen, í lið með sér að setja saman tæki til aldursákvörðunarinnar.
Þetta reyndist hinsvegar of erfitt verkefni á stofnun þar sem lítil reynsla
var í hinni flóknu tækni sem beita þrufti og verkefnið var því lagt á
hilluna.
Hefði Þorbjörn strax lýst aðferð sinni í alþjóðlegu tímariti myndi
það nú vafalítið vera talið merkasta framlag hans til alþjóðlegra vís-
inda. Hvers vegna missti hann þarna af svo góðu tækifæri til að kynna
íslensk vísindi og til að hljóta sjálfur alþjóðlega viðurkenningu fyrir
mikilvæga uppfinningu? Svarið gefur hann sjálfur í þeirri tilvitnun sem
er að finna í upphafi þessarar greinar. Þorbjörn leit á það sem megin-
hlutverk sitt að skapa sem traustastan og breiðastan grundvöll að
vísindarannsóknum á íslandi, næst á eftir því kom að geta helgað sig
ákveðnu verkefni. Hann sóttist ekki eftir viðurkenningu. Það skipti