Fálkinn - 28.04.1939, Blaðsíða 9

F Á L K I N N
9
þaut frá honum í áttina að hótelinu.
Óli var eins og lamaður. Trúlof-
uð, og það greifa, ef til vill aðeins
lil þess að storka honum. Nei, það
skyldi ekki standa lengi.
Hann hentist á eftir henni og
hrópaði — Guri, Guri!
Hún svaraði engu.
Óli komst á hlið við hana.
— Þú segir þetta ekki satt, Guri!
hrópaði liann. — Það er eins og jeg
hef lialdið. Þú hefir látið þennan
eina hring vi'lla þjer sýn.
— Eina hring, endurtók Guri
háðslega. — Greifinn sýndi mjer i
dag lieila lösku, sem var l'ull af
skartgripum, sem jeg eignast alla
el'tir að við' erum gift. Og hvað hefir
þú að bjóða, ekki neitt, þrátt fyrir
oflætið og stóryrðin. Sæll.
Og Guri var rokin í burtu.
- Óli háttaði ekki um nótt-
ina, en var á sveimi kring um
hótelið.
Daginn eftir var hann linur við
vinnuna og næstu nótt fór Óli aftur
á skíði sín nálægt hótelinu.
Þessa sömu nótt laumuðust tvær
dökklæddar verur út af hótelinu,
önnur var með poka á bakinu. Þær
voru á skíðum. Þær brunuðu hratl
áfram gegn um dalinn og stefndu
siðan til fjalla. Þá var eins og Óli
vaknaði af blundi.
Það skyldi þó aldrei vera Guri?
Var hún að strjúka frá hótelinu?
Hátt uppi í hliðinni náði hann í
skíðafólkið. Þau hvíldu sig hjá hálf-
föllnu trje.
Ilann heyrði einhvern biðja l'yrir
sjer. Hamingjan góða. Það var þá
Guri og einhver ókunnugur maður.
Hann læddist nær. Það var greifinn,
og hann hafði orðið:
— Nú kemurðu með mjer stúlka
min, annars hefurðu verra af. Hef-
nrðu kanske ekki hringinn á fingr-
inum, er það ekki næg sönnun?
Og við bæði getum lifað lengi á þvi,
sem jeg hef hjerna í töskunni.
— Þorpari! lirópaði Guri.
— Þorpari, maðurinn hló hástöt'-
um, já, eftir á að hyggja, ef þið eruð
lofaðar dálitið upp i eyrun haldið
þið að greifar og barónar vilji gift-
ast ykkur. He, he! Nú kemurðu með
— jörðin var farin að brenna undir
fótunum á mjer þrált fyrir snjóiun
— he, he. Þetta var nærri þvi fynd-
ið Jeg er hræddur um að þeir á
hótelinu sakni illa á morgun. Komdu
nú!
— Jeg fer ekki fetinu lengra með
svona óþokka, æpti Guri og fór að
gráta.
— Hva—ð, sagði svikagreifinn,
ef þú ætlar að þverskallast þá læt
jeg þig vita það, að jeg hef byssu
í rassvasanum. Það vantaði nú bara,
að jeg hefði ekki framar ánægju af
þjer imlæla stúlkan mín! Þú þreylir
mig á þessu. Komdu nú strax! Hann
stóð á fætur ögrandi.
í sama bili þeystist Óli fram og
gaf honum feiknahögg í brjóstið.
Maðurinn fjell um koll, en reis von
bráðar á fætur og brunaði burt á
skíðunum og Óli á eftir honum.
Skotsmellur rauf kyrðina.
Óli blótaði, skotið gat hann. Kúi-
an hafði nærri hitt hann. Þeir nálg-
uðust ána.
Þungur niður barst þeim til eyrna.
Nú brunuðu þeir áfram tæpt á brún-
inni. Ókunni maðurinn, sem var þó
enn nær hyldýpinu en Óli og var fá-
um föðmum á undan honum sneri nú
við og miðaði skammbyssunni.
Óli fann ofur vel hættuna en var
gripinn hainslausu liatri. Hann stóð
grafkyr. Ókunnugi maðurinn riðaði á
fótunum — stór snjóhengja losnaði
undan fótunum á honum og steyplisl
ofan í hyldýpið og tók manninn með
sjer.
Óljóst óp og siðan alt hljótt.
Kyrðin færðist yfir háfjallið, Óla
fanst hún næstum óþægileg, þegar
hann fór að hugsa um þau ósköp,
sem fyrir hann hefðu getað komið.
Oscar Clausen: Frá liðnum dögum XII.
Frð Bjarna ríka Pjeturssyni sýslumannni ð Skarði.
Bjarni Pjetursson sýslumaður
Skarði á Skarðsströnd var talinn
ríkasti maður á íslandi á sinni tíð.
Hann var sýslumaður i suðurhluta
Barðastrandasýslu, laó að hann sæti
á Skarði, en þá miklu jörð hafði
hann tekið að erfðum með konu
sinni, Elínu Þorsteinsdóttir á Skarði.
Bjarni var fríður maður ásýndum
gildur að vexti, en í lægra lagi með-
almaður. Hann var mikill höfðingi
og örlátur svo að honum eyddist af
fje sínu, en þar var af miklu að taka
og entist honum auður sinn til æl'i-
loka. — Þessi saga er sögð til dæm-
is um örlæti Bjarna og gjafmildi. •—
Einu sinni fór hann norður i land
að líta eftir jarðeignum sínum, sem
voru margar joar og sumar stórjarð-
ir, eins og Blikalón á Sljettu og Ein-
arsstaðir o. fl. — í ferð þessari seldi
hann jörð og fekk hana greidda i
silfurmynt, en á leiðinni gaf hann
fátækum, smátt og smátt, hvern
eyrir af andvirði jarðarinnar. Ef
einhver færði örlæti Bjarna í tal við
hann, þá sagði hann: „Jeg er að
„koga“ fyrir börnin mín.“ —
Hversu hæglega hefði hann ekki
getað hrapað eins og liinn.
Það var eins og hann væri gróinn
við staðinn, þar sem hann stóð.
Honum fanst þetta alt vera eins
og viltur draumur. — Þessi vilti eK-
ingarleikur — og Guri — Guri, vesl-
ings stúlkan. Það hlaut að vera
skelfilegt fyrir hana það sem hún
hafði gengið i gegn um.
Óli sneri við og stefndi jjanjgað
sem þeir höfðu skilið við hana.
Guri var horfin.
Hvað gat hafa orðið af henni?
Skyldi hún aftur hafa lialdið ofan
í dalinn?
Ennjjá var dimt og ógerningur að
leita. Það var að vísu snjór, en
skíman af honum var aðeins villandi.
Hann komst aftur niður í skóg-
inn. Honum heyrðisl einhver vera
að snökta milli trjánna. Ef til vill
var það ímyndun. Nei jjað gat ekki
verið. Hann gekk á hljóðið. Það
hlaut að vera Guri. Hann kallaði, og
nú sá hann mannveru, sem tók á
rás milli trjánna. Hún vildi forðast
Óla.
Nú hófsl kapphlaupið milli jjeirra
Snjórinn jjeytlist framan i Óla og
stafirnir titruðu af hinni miklu ferö.
Guri var skömmustuleg og liann
varð að taka hana fasta.
Hvítur snjórinn vísaði þeim leiðina.
Þau fóru í eintómum krókum.
Þau nálguðust árgljúfrin.
Það byrjáði að lýsa af degi og
Óli sá greinilega, þar sem Guri jjaut
áfram og stefndi á þau.
Bara að hún fari ekki of nsérri
ánni. Hún stefndi á hana.
— Guri!
Óli rak upp hljóð. Það var aug-
ljóst, —að liún ætlaði að fleygja sjer
i ána.
Dálítil sprunga var milli þeirra.
í fífldjörfu stökki hoppaði hann
yfir sprunguna og greip Guri.
— Elsku Guri mín, hvíslaði hann
og þrýsti henni að sjer, eins og
hann ætlaði aldrei að sleppa henni.
— Nú kemurðu með mjer.
--------Það var sunnudagur. Óli
og' Gliri fylgdust að til kirkjunmu.
Guri var farin úr vistinni. Og nú og
—hjeðan af var það Óli sem rjeði.
Þegar óþekti greifinn fanst, sýndi
það sig að hann var alræmdur glæpa-
maður. Bakpokinn hans var fullur
af stolnum dýrgripum, bæði innlend-
um og útlenduin. Stórþjófur hafði
losnað við að ganga undir dóm þessa
heims.
Bjarni var eins og margir em-
bættismenn þeirra tíma, talsvert
hneigður til drykkju og þótti þá
uokkuð ófyrirleitinn og yfirgangs-
samur þó að hann þar fyrir utan
væri mesti friðsemdar maður. ■—
Á Alþingi 1714 kom fram kæra á
hann fyrir ofbeldi sem hann hafði
haft í frammi við inann í sýslunni.
Hann hjet Guðmundur og vildi ekki
gangast við barni, sem honum var
kent, en sýslumaður var drukkinn
og vildi ekki taka til greina ástæður
Guðmundar eða neitun hans við
faðerni króans. Að lokum lenti
i þjarki á milli þeirra og þá kleip
sýslumaður Gvend í nefið og togaði
i hár hans til þess að fá hann til
að meðganga barnið. En ekkert
dugði. Gvendur gaf sig ekki og
kærði meðferðina á sjer til Alþing-
is. Það sannaðist að maðurinn fór
með rjett mál og varð Bjarni að
bæta honum þessa hraklegu með-
fe'rð með 8 ríkisdölum. Það er sagt,
að sýslumaður hafi oft átl í smá-
skærum við sýslubúa sina, likar
þessum, þegar hann var drukkinn,
er. engum stórmálum lenti hann í.
Höfðingjar eins og Bjarni voru
venjulega hjeraðsríkir og gengu hart
eftir þvi, að bændur lægju ekki í
leti og ómensku, en björguðii sjer
við búskapinn og sjösókn eftir
föngum, svo að þeir fjellu ekki öðr-
um til þyngsla. Frakkanes er við
sjóinn niður frá Skarði. Þar bjó
bóndi er Magnús hjet Jónsson. Eitt
vorið lagðist hann i hugarvíli eða
geðveiki og fór ekki til sjóróðra í
Bjarneyjum eins og aðrir bændur á
Skarðssfrönd. Þetta frjetti Bjarni og
fór niður að Frakkanesi til þess að
tala um fyrir Magnúsi. Hann gekst
ekki upp við neinar góðar fortölur,
en þá tók Bjarni til sinna ráða og
sagði Magnúsi, að hann skyldi verða
hýddur á næsta Ballarárþingi fyrir
leti sína og annan „klækiskap",
nema hann dragnaðist úr bólinu og
færi að bjarga sjer við sjóróðra
eins og aðrir bændur. Þá varð
Magnús svo hræddur, að hann sagði:
„Jeg skal fara húsbóndi góður, yð-
ar orð eru sem líf og andi.“ —
Síðan klæddi hann sig í skyndi cg
fór til fiskiróðranna og bar ekki á
nokkurri vanheilsu hjá honum upp
frá því. —
Þegar Bjarni var drukkinn, var
hann, eins og áður var sagt, yfir-
gangssamur og ekkert lamb við
að leika. Á hendinni var hann með
stóran steinhring og stundum hafði
hann það til ef hann átti i erjum
við einhverja minni háttar menn
eða labbakúta, að hann sagði: „Jeg
set á þig minn signetshring, fugl-
inn minn.“ En um leið strikaði hann
á þeim nefið með hringnum, og
urðu þeir að láta sjer þetta lynda.
Þó' að Bjarni væri oft stórgjöfull
og örlátur, átti liann það til, að vera
harður og þver i viðskiftum við
landseta sina. .4 einni hjáleigu hans,
Þverdal, bjó kerling, sem Þórunn
lijet Oddsdóttir, mesta meinliorn,
stórgerð og forn'í skapi. Hún níddi
jörðina og voru kúgildin hjá henni
fallin, en eina lui átti hún eftir. Eitt
vorið ællaði kerling að yfirgel'a
kotið, en Bjarni komst á snoðir um
fyrirætlun hennar og gerði sjer
ferð upp i Þverdal og heinitaði kúna
upp í kúgildi, sem hún ekki vildi
skila. Þórunn neitaði að sleppa
beljunni, en Bjarni sat við sinn
keip og var komið í hart á milli
þeirra, en þá gekk kerling heldur
fasmikil framan að sýslumanni og
sagði: „Taktu kúna ef þú þorir.“ —
Iin Bjarni ljet sig af því að hann
hafði beig af kerlingunni og visssi
líka um þann orðróm, sem fór af
henni, um að hún væri kraftaskáld.
Þessi saga er sögð af Þórunni og
ltyngi hennar. Einu sinni fór hún
að heiman, á flakk um Saurbæ, til
þess að vita hvort sjer áskotnaðist
ekki feiti til ljósmetis, lijá vinkon-
um sinum, en henni varð vel til
gjafa og áskotnaðist talsvert af
lýsi, seni hún Ijet i selsmaga. Þegar
hún kom að Stóramúla, lagði hún
magann á bæjarvegginn og gekk inn.
Þar var henni gefið eitthvað, en
þegar hún kom út aftur og ætlaði að
taka magann, sá hún hvar hrafn
ílaug frá honum og hafði höggvið
gat á liann, svo að lýsið var alt
runnið niður. — Hún fyltist heift
til krumma, horfði á eftir honum
og kvað:
Hjer hefir flogið fullur frá,
fuglinn hrekkja kæni,
bölvaður veri broddur sá,
sem boraði gat á skæni.
Það er sagt, að krummi hal'i kom-
ist út í túnfótinn og dottið þar
dauður niður. Það var nú ekki að
i'urða þó að Bjarni væri smeikur
við að standa í deilum við slíka
kerlingarnorn.
Það er sagt, að Bjarni væri tais-
verður kvennamaður. Ein lijáleigan
frá Skarði heitir Barmur. Þar bjó
bóndi sá er Bjarni hjet Jónsson og
var fátækur, en drykkjumaður. Um
hann var lietta kveðið:
Bjarni á Barmi, bóndinn armi,
brennivín,
drekkur oft, i djúpan hvoft,
sá drjúgum hriii.
Bjarni á Barmi átti snotra konu,
sem Katrín hjel og var sagt, að
höfðingjanum á Skarði litist vel á
þessa húsfreyju á hjáleigu sinni.
Einu sinni er sagt, að Bjarni á
Skarði brygði sjer að Barmi, að
finna Katrínu og dveldist þar 2 eða
3 nætur og lægi þá allan tímann í
rúminu. Elínu konu hans fór þá
að óróast og lengja eftir honum, og
fór hún þvi að Barmi að vitja
manns síns. Hún kom þar á glugg-
ann og spurði livort Bjarni sinn
væri þar inni og ef svo væri, þá
beiddi hún hann að koma með
sjer. Bjarni svaraði: „Jeg kem, góð
kona ertu Elín.“ Svo klæddi hanu
sig og fór með henni heim. — Sá
orðrómur lagðist á, að sýslumaður
væri faðir 2 dætra Katrínar. Þær
þóttu svo vænar yfirlitum og gerð-
arlegar. —
Önnur sögn er um það, að Bjarni
sýslumaður hafi á einni ferð sinni
frá Barmi mætt húsbóndanum það-
an og barið heldur illþyrmilega á
hónum í Skarðinu. Nóttina eftir
kom Katrín í gluggann yfir rúmi
sýslumanns og sagði: „Þjer nægði
ekki að kokkála Bjarna minn, held-
ur barðirðu hann Iíka.“ Þetta heyrði
frú Elin, brá sjer i föt, og náði
Katrínu, gaf henni hálftunnu af
grjónum og bagga á móti henni og
kom svo til baka, en þá er sagt að
Bjarni hafi sagt jjetta: „Góð kona
ert þú Elín.“ Eflaust hefir liann
sagt þetta oft, þvi að Elín var bæði
göl'ug og góð kona, sem hafði betr-
andi áhrif á mann sinn, eins og
góðri konu sæmir. Hún bar breysk-
leik hans með frábæru umburðar-
lyndi og svo var hún veglynd og
góðgjörn, að fyrir hennar tillögur
tók Bjarni ekki nema hálfan toll
af þeim fátækum mönnum sem voru
í veri i Bjarneyjum.
Síðustu ár æfinnar var Bjarni
sýslumaður karlægur og var þá
Eggert sonur hans búinn að taka
við öllum búsforráðum á Skarði. .—
Karlinn var orðinn ergilegur í kör
sinni og er þá sagt, að hann hafi
Framh. á næstu siðu.