Skírnir - 01.01.1924, Síða 225

ISkirnir
Eitfregnir.
215
.hetjnkyæönnnm og hirðskáldskapnnm. Beinum áhrifnm frá dróttkvæð-
unnm virðist enda bregða fyrir á stökn stað, og Völnspá er eina Eddn-
kvæðið, sem hefir stef, eins og tiðkaöist i kvæðnm birðskáldanna. Þó telur
S. N. ólíklegt, að nokknrt það hirðskáld, sem vjer nú böfnm kynni af,
sje höfnndnr hennar. Allt þetta virðist höf. benda til þess, að Völuspá
sje ekki orkt fyr en nndir lok 10. aldar.
Svo sterkar stoðir renna nndir þessa skoðun, að hún virðist óyggj-
andi. í Völnspá speglast sliknr ofsi aldarfarsins, í henni er slikt haf-
rót sterkra tilfinninga og sliknr auðnr djúpra hngsana, að ekkert er
•líklegra en að hún sje orkt á siðskiftatímnm, þegar hörð barátta tveggja
ólikra lífsskoðana knýr fram alla þá krafta, sem til eru i anðngri og
djúpri mannssál. Hins vegar er tilgáta höf. nm, að ótti við heimsslit
-árið 1000 hafi knúð fram kristniboðið i Noregi og á íslandi og haft
m. a. djúp áhrif á höf. Völnspár, alveg þarflaus og þar að anki mjög
ósennileg. Jeg veit ekki betnr en að flestir sagnaritarar hafi lengi
■verið sammála um, að alltof mikið hafi verið gert úr þeim dómsdags-
hrolli, sem hinir eldri sagnaritarar sögðn, að hefði gripið þjóðirnar í
lEvrópu fyrir árið 1000. Og ef litið er til fornbókmennta vorra, þá er
vist óhætt að fullyrða, að þar finnst ekki eitt orð, sem bendir i þá
átt, að þessi ótti við heimsslit hafi gert vart við sig i Noregi eða á
Islandi, þegar kristni var boðnð. S. N. þykja atfarir Ólafs Tryggva-
sonar svo furðulegar, að þær þnrfi sjerstakrar skýringar við. „Hann
kristnar fimm lönd á fimm árum — fimm næstn árunum fyrir 1000“.
Satt er það, að Ólafur konungnr fór geystnr mjög, en beztn skýring-
una á öllu atferli hans er vafalaust að finna í lnndarlagi hans, hins
harðlynda og stórhnga víkings. Og sízt virðast þan ráð, sem hann
neytti til að teygja höfðingjana i Noregi til fylgis við sig, benda á
það, að hann eða þeir hafi óttast yfirvofandi tortiming þessa heirns.
Hann fær þeim mönnum, sem hann vildi ná á sitt band, stórar veizlur,
göfng kvonföng eða önnur þessa heims fríðindi. Og hvaða erindi átti
hann til Vindlands einmitt árið 1000? Þá var hann í fjárheimtuferð,
■og virðist ekki of djarft að álykta af því, að hann hafi að minnsta
kosti ætlað sjer að lifa það ár út. Jeg hygg þvi, að þessi tilgáta fái
með engu móti staðizt. — —
En hver var nú afstaða skáldsinB, sem kvað Völuspá, til þeirra
stórfenglegu viöbnrða, sem gerðnst um hans daga? Þessa spnrningu
hefir S. N. rannsakað rækilega, og hygg jeg, að enginn Eddnskýrandi
hafi skygnzt dýpra inn i hngskot skáldsins en hann. Vildi skáldið
greiða götu kristindómsins með sínu máttuga kvæði, eða kemnr hann
þar fram sem talsmaður heiðninnar? S. N. neitar hvorntveggjn. Að
visn getnr enginn vafi leikið á því, að höf, Völuspár hefir verið Ása-
'trúarmaður, því að allt kvæðið er sprottið npp úr heiðnum hngsnnar-
ihætti. Skáldinn hefir þvi eigi til hngar komið að afmá hina heiðnu