Hljómlistin - 01.04.1913, Blaðsíða 6

52
HLJÓMLISTIN
en kirkjustýll er þó minni á sálmnm lians
og líkjast þeir því meira miðalda kvæða
kveðskap en andlegum sálmum. Það hefir
verið fundið þeim til foráttu, eldri sálma-
skáldum vorum, að sálmar þeirra séu ekki
gerðir af vandvirkni, þá vanti fegurð alla,
þýðleik og rím, og jafnvel stundum sé mál-
inu misboðið. Pessu verður ekki neitað, en
svo var víðar en hjá oss. í þýðingum var
alstaðar regla, að fara svo nærri frumtext-
anum sem mögulegt var, og þýða orð fyrir
orð, svo meðferð efnisins haggaðist ekki úr
skorðum; rímið varð allstaðar að víkja fyrir
efninu og sálmurinn að vera auðskilinn ó-
mentuðu fólki og sem líkastur óbundnu máli,
enda finst ekki rím í hinum elztu söngum
og vilja margir lialda því fram, að söngurinn
hafi skapað rímið í kvæðum fornskáldanna.
þegar liinar fyrslu söngbækur voru orðnar
eign safnaðanna, fóru brátt að koma fleiri
þýðingar af útlendum sálmum, einkum þýsk-
um, nokkrir voru og þýddir eftir latínu og
fáeinir frumkveðnir. Venja var að þýða
sálmana eftir því máli, sem þeir voru frum-
ortir á. Einkum eru það fjórir prestar, sem
mest kveður að sem sálmaskáldum hjá oss
á síðari hluta 16. aldar og fram yfir alda-
mótin næstu og eru þar þeir nafnarnir: síra
Olafur Guðmundsson á Sauðanesi (1537 —
1608) og síra Olafur Jónsson á Söndum
(1560—1627), síra Jón Porsteinsson, píslar-
vottur (f. nál. 1575, d. 1627) og síra Einar
Sigurðsson í Eydölum (1538—1626). Allir
þóttu þeir vera afbragðs skáld á sínum tíma
en einkum þó síra Olafur á Söndum og síra
Einar í Eydölum, sem með réttu mega heita
beztu skáld 16. aldarinnar í hinum nýrri sið.
Síra Einar er þó nafnkunnastur þessara presta
og varð hann einhver hinn kynsælasti maður
liér á landi og munu það nú vera færri skáld
landsins, sem ekki geta rakið ætt sina til
lians. Sonur lians var síra Olafur í Kirkju-
bæ (d. 1651) faðir síra Stefáns í Valianesi.
Telja má og til 16. aldar sálmaskálda Bjarna
Jónsson, er alment var kallaður Hásafells
Bjarni. Að vísu eru ekki margir sálmar til
eftir liann, en þeir sem honum finnast eign-
aðir eru h'ka perlur, eins og t. d. »Heyr mín
hljóðcc og »Gæzkuríkasti græðari minn«, sem
báðir eru frumortir, en þó er víst að síðari
sálmurinn er ekki ortur fyrri en eftir 1600,
því lagið, sem telja má víst að sé eftir Philip
Nicolai, prest í Hamborg, þekkist ekki fyrri
en 1599 að það er fyrst prentað í »Freuden
Spiegel des ewigen Lebens«, bls. 409; þar er
og lagið: »Vakna, Síons verðir kalla«, eftir
sama höfund, og hafa þessi tvö lög lians
verið kölluð konungur og drotning sálma-
laganna. Um æfi Húsafells Bjarna vita menn
lítið annað en það, að hann varð fjörgamall
og lifði fram um 1620.
Þótt sálmakveðskapurinn næði mestum
þroska á 17. öldinni bæði hér og erlendis,
var hann þó vel undirbúinn á 16. öldinni.
Þá voru siðaskiftaskáldin uppi á Þýzkalandi,
og er Lúter þeirra fremstur (1483—1546) þó
ekki séu til eftir liann nema 38 sálmar og
Ijóð, sem hann ýmist hefir frumort eða þýll
úr gömlum latínskum Ijóðum. Lögin heíir
liann valið sjálfur við ílesta sálma sína, en
ekki eru þau eflir hann nema í hæsta lagi
þrjú, og eru það lögin: »Vér trúum allir á
einn guð«, »Esajas spámann öðlaðisl að fá«
og »Óvinnanleg horg er vor guð«. Öll eru
lög þessi í grallaranum, og lleslir sálmar
hans þýddir þar og í Hólasálmabókunum.
Af öðrum helzlu sálmaskáldum Þjóðverja, sem
uppi voru á 16. öldinni, og vér eigum sálma
eflir í íslenzkum þýðingum, nefnum vér hér
nokkra, og eru það þá fyrst vinir Lúters og
Iútersku kirkjunnar: Páll Speratus (1484 —
1554) orti sálminn »Jesú Kristi, þig kalla’ eg
á«, o. II. — Justus Jonas (1493—1555), »Ef
guð er oss ei sjálfur lijá«. — Lazarus Spen-
gler (1479—1534), »Náttúran öll og eðli
manns«. -— Elísabet Creutziger (d. 1558),
»Jesús guðsson eingetinn«. — Ilans Sachs
(1494 —1576), ágætur söngtnaður og tónskáld
orli sálminn: »Mitt lijarta hvar til hryggist
þú«, og marga íleiri. — Joh. Schneesing
(d. 1567), »Á þig alleina Jesú Krist. — Niko-
laus Decius (d. 1541); hann var tónskáld