Ný þjóðmál - 05.01.1978, Blaðsíða 4

4
NÝ ÞJÖÐMÁL
Fimmtudagur 5. janúar 1978
VIÐ UPPHAF NÝS ÁRS
Forustumenn helstu i&nrlkja á fundinum I London I fyrra, þar sem Carter hélt sig hafa ná6 samkomulagi vift forsætlsráftherra Japans og Vestur-Þýskalands. Frá vinstri
Andreottifrá ítaliu, Fukuda frá Japan, Giscard frá Frakklandi, Carter frá Bandarikjunum, Schmidt frá Vestur-Þýskalandi, Callaghan fra Bretlandi og Trudeau frá Kanada.
í flokki þeirra þróunarríkja,
sem hafa tekið erlend lán langt
umfram greiðslugetu og eru nú kom-
in eða að komast í greiðsluþrot. Hefur
því meira að segja verið hreyft, að
greiðslufall af hálfu þessara ríkja, sem
dreifast á Afríku, Rómönsku Ameríku og
Austur-Asíu, geti valdið keðjuverkun sem
leiði af sér bankahrun í stórum stíl með
ófyrirsjáanlegum af leiðingum. Ástæðurnar
sem liggja til að Nigeria hefur neitað að
uppfylla samning um skreiðarkaup fyrir
milljarða króna er meira á huldu, en þó
virðist Ijóst að vanefndirnar eru ein af af-
leiðingum þess að þetta öf lugasta ríki Vest-
ur-Afríku hefur tekist á herðar greiðslu-
skuldbindingar af lítilli fyrirhyggju og
f restar þvi eftir föngum að þurfa að standa
við þær, þrátt fyrir verulegar tekjur af olíu-
útf lutningi.
Loks má lita til Evrópu, þar sem greiðslu-
vandkvæði Portúgals gera að verkum að
þýðingarmesti saltf iskmarkaður okkar get-
ur lokast að meira eða minna leyti á nýbyrj-
uðu ári.
Gengissigið
Þýðingu hagþróunar i heiminum fyrir af-
komu okkar og f jármálaþróun í landinu má
þó öðru fremur marka af þvi, hverjar af-
leiðingar stöðugt verðfall bandaríska doll-
arans á alþjóðlegum peningamarkaði á síð-
asta ári hafði fyrir skráningu gengis ís-
lenskrar krónu og þar með fyrir verðlags-
þróun í landinu. Bandaríkin eru stærsti út-
flutningsmarkaðurinn fyrir íslenskar fisk-
afurðir, og þegar útflytjendur á þann
markað telja að afkomu sinni þrengt skap-
ast stöðugur þrýstingur til að láta krónuna
síga gagnvart dollarnum. Svo þegar við
þetta bætist að dollarinn lækkar jafnt og
þétt gagnvart helstu myntum í öðrum álf-
um, verður gengissig íslensku krónunnar
gagnvart þeim hálfu meira en ella. Svona
er gengissigið mikla á síðasta ári til komið,
og það hækkar svo allan innflutning til
landsins í verði.
En ekki er ófróðlegt að athuga, hvernig
stendur á gengisfalli dollarans upp á síð-
kastið. Það er þannig til komið, að banda-
rísk f jármálayfirvöld hafa látið dollarann
falla af ráðnum hug til að bæta samkeppn-
isaðstöðu bandariskra útflytjenda á heims-
markaðnum. Snemma á síðasta ári taldi
Carter forseti sig hafa náð samkomulagi
við tvö önnur öf lugustu iðnriki heims Vest-
ur-Þýskaland og Japan, um að þau ásamt
Bandaríkjunum rækju þenslustefnu í efna-
hagsmálum, til að leitast við að örva heims-
viðskipti í heild með sinu mikla, sameigin-
lega framleiðslu- og f jármálaaf li, og vinna
þannig bug á samdrætfinum sem ríkt hefur
síðan olíukreppan skall á og valdið tilfinn-
anlegu atvinnuleysi í flestum iðnríkjum,
ekki síst Bandaríkjunum. En þegar til kom
gerðu stjórnir Vestur-Þýskalands og Jap-
ans miklu.minna í þessa átt en Bandaríkja-
stjórn taldi þær hafa heitið. Svar Banda-
rikjamanna var að láta dollarann falla, svo
að bandarískir útflytjendur stæðu betur að
vígi gagnvart keppinautum sínum í Vestur-
Þýskalandi og Japan. AAikið er til í þeirri
málsvörn Bandarikjastjórnar, að þessi
gengisfallsstefna hafi verið óhjákvæmileg
af hennar hálfu til að afstýra því að þing
landsins yrði við kröfum um stórauknar
hömlur á innf lutningi, sér í lagi frá Japan.
Hættan er höft
Án þess að út í það sé f arið að útlista spár
um hagþróun í heiminum á nýja árinu, skal
þessgetiðaðflestir virðast sammála um að
tilhneiging til verndarstefnu fyrir heima-
iðnað og. innf lutningshafta í löndum með
mikinn greiðsluhalla og atvinnuleysi sé
mesti voðinn sem nú vofir yfir afkomu
heimsbyggðarinnar. Ekki þarf að lýsa því,
hverjar afleiðingar af útbreiðslu hafta-
stef nu yrðu f yrir okkur íslendinga, sem er-
um flestum þjóðum háðari milliríkjaversl-
un.
En þessar tvísýnu horf ur um hagþróun og
útflutningsskilyrði sýna rækilega þörfina á
að við sjáum fótum okkar betur forráð um
stjórn eigin f jármála og tökur erlendra lána
en verið hefur. Þegar svo er komið að
fimmta hver króna sem aflað er með út-
flutningi í góðæri fer til að standa straum
af erlendum skuldum, en er ekki til ráðstöf-
unar til neyslu, má geta nærri Jiver áhrif
það hefði ef verðfall yrði á útflutningsaf-
urðum okkar eða markaðir lokuðust. Þá
gæti hæglega svo farið, eins og komið er til-
hneigingunni til að meta allt til peninga og
skipa lífsþægindum í f remstu röð, að deilan
um herstöðvaleigu fyrir landið yrði ekki
viðfangsefni einhvers útjaðars í Sjálf-
stæðisf lokknum eins og nú er, heldur breyt-
ist i örlagaríkt viðfangsefni á íslensku
stjórnmálasviði.
Skilyrði fyrir stefnubreytingu
Ég er þess fullviss, að því rækilegar sem
menn skyggnast eftir sólarmerkjum innan
lands og utan í upphaf i nýs árs, því Ijósara
verður þeim að nýja kjörtímabilið sem nú
fer i hönd er líklegt til að ráða úrslitum um
með hverjum hætti íslenska þjóðin lagar sig
að breyttum afkomuskilyrðum. Tökin sem
mál þjóðarinnar verða tekin að afstöðnum
kosningunum í ár geta hæglega skipt sköp-
um um hvort aðlögunin gerist með sam-
stæðum ráðstöfunum, þar sem hagsmunir
sérhagsmunahópa i forréttindaaðstöðu eru
látnir víkja fyrir þörf heildarinnar, eða
hvort látið verður koma til hruns og öng-
þveitis, sem stef nt getur í voða sjálfsbjarg-
argetu og sjálfsforræði þjóðarinnar.
Enginn vafi er á að núverandi stjórnar-
flokkar halda áfram samstarfi að kosning-
um loknum, telji þeir sér það fært að
fengnum dómi kjósenda. Ekkert bendir til
að þeir rriyndu breyta verulega um stefnu
frá því sem verið hefur á liðnum árum.
Á þeim sem vilja stefnubreytingu hvílir
því sú skylda, að hyggja að hvernig þeir
geta varið atkvæði sínu þannig að sú krafa
komi sem skýrast fram. Við sem störfum í
Samtökum frjálslyndra og vinstri manna
teljum reynsluna sýna að Samtökin-séu
ómissandi, ef skilyrði eiga að vera fyrir
stefnubreytingu, og atkvæði greidd þeim
vegi því þyngst i þeirri vogarskál.
Ég óska lesendum öllum árs og friðar og
þakka samtakafólki liðið ár.
FRELSISKALL í LJÓÐMÁLI
HRAFNINN FLÝGUR UM
AFTANINN.
Ljóö eftir Baldur Pálmason.
tJtgefandi: Þjóðsaga
Hönnun: Hafsteinn Guðmunds-
son.
Þaö hefur lengi verið á vitoröi
margra, sem renna hýrum
augum til ljóða og kveðskapar,
aö Baldur Pálmason, dagskrár-
fulltrúi hjá útvarpinu, væri ljóð-
hagur i betra lagi. Þegar ljóð-
mál hans hefur bprið fyrir augu
á hverfulli siðu einhvers dag-
blaðs, hafa menn lesið það með
áhuga, og notið yls i huga af
seiömiklum máltöfrum og sér-
stæðum efnistökum litla stund.
En meiri hafa kynni alls al-
mennings af ljóðmáli Baldurs
ekki orðið —-fyrr en nu, og þykir
mér raunar, og ef til vill fleiri,
aöum ofhafi dregisthjá honum
að senda frá sér kver.
En nú er það loks komið og
nefnist: Hrafninn flýgur um aft-
aninn. í þeirri nafngift felst
hlédrægni, sem höfundinum er
eiginleg, og veldur drættinum.
Og þeir, sem muna eitt og annað
sem borið hefur fyrir augu frá
hans hendi á liðnum árum munu
margs sakna, þegar þeir líta
yfir kverið, og þykja sem
hlédrægnin hafi veriö helst ráð-
rik.
En litum snöggvast á það,
sem fram er reitt. Bókin er 70
blaðsiöur og kvæðaskráin nefnir
17 ljóð, sem skipað er i þrjá
flokka, Náttmál — fimm ljóð —
Lágnætti — fjögur ljóð og Otta
—átta ljóð. Loks vikur höfundur
nokkrum oröum að lesanda svo
sem til skýringar — eða afsök-
unar, þær skýringar mætti
gjarnan lesa fyrst, eða þá eftir
fyrsta lestur, og byrja siðan af t-
ur. Mun þá margt skiljast gerr
og njótast betur.
Fyrsti ljóðakaflinn — Náttmál
—er frelsisljóð, en raunar ómar
sá strengur skærast i ljóöunum
öllum. Fyrsta og lengsta ljóðið i
bókinni nefnist Herör gegn her.
og er um vonsvik þeirrar
kynslóðar, sem alheimti sjálf-
stæði og stofnaði lýöveldi á
björtum frelsismorgni og átti
þann draum að lifa alfrjáls i
óháðu landi. Þá „féllu að land-
inu hafstraumar hrifningar-
gleði”.
En —
„stundin var stutt okkar yndis
stundin sem vannst til að
finna
óskina rætast og eflast
óskina læsast i huga.
Óskin var uggþorni stungin
óvirt af gungum og þjösnum”.
Ljóðið er lika um þá kynslóð,
„tvitugan pilt og tvituga stúlku
Framhald á bls. 6