Gripla - 01.01.1984, Page 68
JÓN SAMSONARSON
TÓUVERS KLEMUSAR BJARNASONAR
1. Á ALÞINGI
Árið 1690 kom fyrir á alþingi galdramál Klemusar Bjarnasonar úr
Strandasýslu. Rögnvaldur Sigmundsson í Fagradal innri, sem hafði
sýsluvöld í Strandasýslu, auglýsti héraðsdóma og málsundirbúning í lög-
réttu, en lögmennirnir Magnús Jónsson og Sigurður Björnsson nefndu
tólf menn að rannsaka galdraáburði að nýju. Meðal sakargifta var með-
kenning Klemusar um tóuvers, ‘sem hann játaði sig lært og lesið hafa
yfir kindum sínum’.
Nefndarmenn ályktuðu Klemus lögfallinn, og kom málið til endanlegs
álits í lögréttu 9. júlí. Þar var meðal kæruatriða:
3. Hans meðkennd brúkun á tóuversi yfir sínum fénaði, með stórri vanbrúkun
guðs heilaga nafns.
Klemus var dæmdur frá lífi og skyldi ‘í eldi brennast, sem svarinn og
sannprófaður ódáðamaður’, eftir forsvaranlegri tilhlutan Rögnvalds
Sigmundssonar sýslumanns. Um framkvæmd refsingar og tíma skyldi
sýslumaður leita atkvæða amtmanns, sem var Christian Muller.1
Aftöku Klemusar var frestað og málinu skotið til konungs að boði
amtmanns. Á meðan var Klemus í varðhaldi hjá sýslumanni. Með bréfi
konungs til amtmanns, dagsettu 5. maí 1691, var ákveðið að Klemus
skyldi halda lífi, en vera útlægur af landinu ævinlega. Bréf konungs var
lesið upp í lögréttu 1691.2
Klemus sigldi um sumarið í Hólmi og lést veturinn eftir í Kaup-
mannahöfn úr sótt. Þar var staddur sr. Einar Þorsteinsson frá Múla í
Aðaldal, og fékk hann um veturinn veitingu konungs fyrir biskupsdæmi
að Hólum og var vígður biskup. Einar veitti Klemusi aflausn og heilagt
sakramentum, og er það eftir honum haft að Klemus dæi kristilega.3
1 Alþingisbœkur íslands VIII 277-78.
2 Prentað í Kongelige Aliernaadigste Forordninger og aabne Breve III, Kh.
1787, bls. 250-51. Alþingisbœkur ísiands VIII 323.
2 Annálar 1400-1800 I 413, 416-17, 419 (Vallaannáll); I 572, 574 (Mælifells-