Skýrslur um landshagi á Íslandi - 01.01.1861, Page 82
72
UM BÚÍN’AÐARHA GI ÍSLENDÍNGA.
sé farinn; það er og heldr engin von til að hún geti þaÖ, þar
sein sveitamenn eru taldir, en eigi allr bjargræðisstofn þeirra,
þar sein sjávannenn eru taldir, en bjargræðisvegs þeirra aö engu
getið. Vér höfuin því fremr tekið skýrslu þessa sem dæmi og
vott um viðleitni manna og tilraunir til að sýna efnahag atvinnu-
vegauna og bjargræðisstofn rnanna, heldr eu til þess, að mikið
mælti á henni græða. þó er það eitt, er skýrsla þessi fræðir oss
um, en það er, liversu margir hafi stundað hvorn af þeim tveiin
aðalatvinnuvegum Iandsins: landbúnað eðr sjávarútveg, og enn,
hversu margir liöfðu báða undir. Skýrsla þessi helir og einmitt
þann kost til að bera, er fólkstalsskýrslur vorar vantar, að hún
getr verið bæði nákvæmari og réttari, þar sein í lienni eru taldir
sér í lagi allir þeir, er lifa bæði viö landbúnað og sjávarafla, því
það eru margir er það gjöra svo jafnt, að bágt verðr að ákveða
hvorr atvinnuvegrinn sé öðrum fremri, livað þá heldr aðalatvinnu-
vegr manns; en það verða menn nú að gjöra i fólkstalsskýrslunum,
og hlýtr það opL að verða eplir álitum einum, og því víða skakkt
og mjög svo ónákvæiut. Ef nú þessi þrískiptíug væri gjör og
jafnframt talinu allr bjargræðisstofn hvers tlokksins um sig, og svo
boi'inn saman við fólkstalið, eins og Skúli hefir gjört, þá mætti
af slíkri skýrslu ráða, hversu hverr alviiinuvegr landsins væri
farinn. þetta eigum vér nú svo langtum hægra með en Skúli
fógeti, því hann hafði ekki bátatal við að styðjast, en það höfum
vér nú í búnaðarskýrsliinum; mætti því auka þær svo, að þetta
yrði allnákvæmt, og síðan ef sú skýrsla væri borin samau við
fólkstalið, verzlunarskýrslurnar og verðlagsskrárnar, þá gæti inenn
sýnt hverr atvinnuvegr landsins vera muudi ábatamestr.
þótt vér hafim eigi tekið tleiri skýrslur en þelta eptir jarðabók
Skúla, þá er það eigi af því að þar sé eigi fleiri til; en þær er
vér liöfum sleppt, lúta lielzt að þjóðjörðum, leigumála þeirra og
eptirgjaldi á ýinsum timum. Allt þetta snertir reyndar að nokkru
landbúnaðinn, en þó fremr fjárstjórnarsögu lands vors, og á því
öllu fremr þar heima. Skúli fógeti liefir og skýrslugrein um það,
hversu mörgum hundruðum kvikfjár jarðir gæti framíleytt. þessa
er og getið við hverja jörð í jarðabók Árna Magnússonar. Margir