Eimreiðin - 01.04.1974, Qupperneq 9

EIMREIÐIN
skapað innlendum framleiðendum harða verðsamkeppni af
hálfu erlendra framleiðenda. I þeim vöru- og þjónustuflokkum,
þar sem þessarar samkeppni hefur gætt, hefur afleiðingin orð-
ið stórbætt aðstaða hins frjálsa markaðskerfis til að tryggja
sanngjarnt verð til neytenda. Hins vegar eru möguleikar á al-
þjóðlegri verðsamkeppni litlir sem engir í ýmsum þjónustu-
greinum, svo sem í byggingariðnaðinum og meðal hinna ýmsu
sérhæfðu starfsgreina atvinnulífsins. Hættan á einokunarverð-
myndun er e.t.v. mest í þessum greinum; oft er það fyrir beinan
stuðning hins opinbera, og má þar nefna neikvæð áhrif langs
skyldunáms iðnnema á framboð af iðnmenntuðu vinnuafli.
Bann á innflutningi flestra landbúnaðarafurða, sem myndu
keppa við innlenda framleiðslu, kemur einnig i veg fyrir að
neytendur fái notið þess aðhalds, sem erlend samkeppni selur
verðlagningu. í báðum ofangreindum tilfellum mætti ráða
skjóta bót á með viðeigandi lagabreytingum.
— Veita hinir félags- og stjórnmálalegu þættir, sem nú
hefur verið getið, fullnægjandi skýringu á verðbólgu á tslandi?
— Almennt má segja það. Hins vegar ákvarðast hraði verð-
bólgunnar á hverju límabili af ýmsum sérstökum atriðum, svo
sem breytingum á aflamagni eða landbúnaðarframleiðslu, út-
flutningsverði sjávarafurða, og, á síðustu mánuðum, hækkandi
olíuverði. En hverjar svo sem eru hinar aðvífandi orsakir
hreytinga á verðbólguhraða, verða þær að skoðast innan þess
ramma, sem félagslegar og stjórnmálalegar aðstæður skapa
starfsemi hagkerfisins.
— Ef félagslegir og stjórnmálalegir þættir hins íslenzka hag-
kerfis cru um margt svipaðir og í öðrum vestrænum ríkjum,
hvers vegna hefur verðbólga á lslandi verið mun meiri?
— Ástæður þessa er að finna i ýmsum sérkennum hins ís-
lenzka hagkerfis, eins og áður er getið. Hægast er að skýra
þetta með tilvisun til nokkurra meginþátta hins dæmigerða
íslenzka verðbólguhrings. í upphafi er hagkerfið í jafnvægi,
með stöðugu verðlagi og nægri atvinnu. Siðan gerist það, að
þensluáhrif skapast við tekjuaukningu í sjávarútveginum, sem
stafa kann af aflaaukningu og/eða hækkuðu útflutningsverði.
Auknar tekjur auka eftirspurn sjávarútvegsins á vörum og
þjónustu annarra atvinnugreina. Afleiðingin verður eftirspurn
umfram framleiðslugetu, og bæði verðlag og kaupgjald hækka
i þeim atvinnugreinum, sem njóta góðs af aukinni eftirspurn
sjávarútvegsins. Hækkun þessi er í samræmi við lögmál hins
frjálsa markaðskerfis og stuðlar að tilfærslu vinnuafls og fjár-
magns til þeirra atvinnugreina, þar sem orðið hefur hlutfalls-
101