Tímarit lögfræðinga - 01.05.1976, Blaðsíða 23

Verkefni barnaverndaryfirvalda er oft talið vera þríþætt. 1 fyrsta
lagi er það eftirlitshlutverk, í öðru lagi varnaðarhlutverk og í þriðja
lagi beinar þvingunarráðstafanir. Ég mun nú gera lauslega grein fyr-
ir þessum hlutverkum barnaverndaryfiravalda.
Eftirlitshlutverk barnaverndarnefnda er víðtækt. Þeim er falið eftir-
lit með aðbúð og uppeldi bai’na á heimili (5., 21. gr.) og utan heim-
ilis, svo og eftirlit með uppeldisstofnunum (37., 55. gr.), ef slíkt eftir-
lit er ekki falið öðrum með sérstökum lögum. Þá skulu barnaverndar-
nefndir hafa eftirlit með börnum og ungmennum, sem eru líkamlega
eða andlega miður sín (5., 25., 38. gr.), og eftirlit með börnum og ung-
mennum, sem eru siðferðilega miður sín, hafa framið afbrot eða eru á
annan hátt á glapstigum (5., 28., 31., 38.,46., 47. gr.).
Varðandi varnaðarhlutverk barnaverndarnefnda má nefna leiðbein-
ingar og liðsinni barnaverndarnefnda (26. gr.), skipun eftirlitsmanns
(26. gr.), áminningar (31. gr.), svo og eftirlit með skemmtunum (43.,
58. gr.), og vinnuvernd (41. gr.). Barnaverndarnefndir skulu veita um-
sagnir í ættleiðingar- og forræðismálum. Þessi mál eru ákaflega vand-
meðfarin, og hjá stærri barnaverndarnefndum er reynt að gera slíkar
umsagnir á sem faglegastan hátt með hjálp sérfræðinga.
Vandasamasta og jafnframt umdeildasta verkefni barnaverndar-
nefnda eru úrskurðarmálin. Það eru mál, sem fjalla um sviptingu for-
eldravalds, töku barns af heimili, kröfu um, að barn skuli flutt frá
fósturforeldrum, vistun barns á upptökuheimili eða vistheimili g'egn
vilja forráðamanna (13., 14., 26., 28., 31., 36. gr.).
1 barnaverndarlögunum eru ítarleg ákvæði um störf og starfshætti
barnaverndarnefnda og ráðs (4. og 5. kafli). Þar er boðið í 13. gr., að
héraðsdómari (í Reykjavík borgardómari) skuli taka sæti í barna-
verndarnefnd ex officio, ef ekki er þar lögfræðingur í hópi kosinna
nefndarmanna. Þetta gildir þegar úrskurða þarf um töku barns af
heimili, sviptingu foreldravalds, kröfu um, að barn skuli flutt frá fóst-
urforeldrum, eða kröfu um, að felldur sé niður úrskurður um töku
barns af heimili eða sviptingu foreldravalds.
Þá segir í lögunum (14. gr. 2. mgr.), að öllum meiri háttar málum
skuli ráðið til lykta með rökstuddum úrskurði. Hann skuli birta fyrir
aðila með ábyrgðai’bréfi eða á annan viðlíka tryggilegan hátt og bent
skuli á, að unnt sé að skjóta honum til barnaverndarráðs. Einnig er í
lögunum (14. gr. 1. mgr.) ákvæði um vanhæfni nefndarmanna til með-
ferðar einstakra mála.
Samkvæmt 56. gr. 1. málsgr. laganna geta foreldrar eða aðrir forráða-
menn barns, svo og aðrir þeir, sem hágsmuna eiga að gæta vegna ráð-
17