Vesturland - 09.01.1937, Blaðsíða 2

2
VESTUR LAND
Fisksölumálin
Fram til 1932.
Eins og öllum, sem einhver
skil kunna á þessum málum, er
vitanlegt, tókst íslendingum
að auka saltfiskmarkaði sína í
Suður-Evrópu á árunum 1912—
1930 um h.elming, eða úr 26
þúsund skpd. upp í nálega 60
þúsund skpd., samtímis mistu
aðrar fiskveiðaþjóðir markaði
fyrir sinn fisk á þessum mörk-
uðum í nálega sama hlutfalli,
því saltfiskneyslan í þessum
löndum jókst vart meira en sem
nam aukinni eigin framleiðslu
Spánverja og Portúgala. Eftir
að íslendingar sjálfir fóru að
taka þátt í millilandaverzlun
með saltfisk lögðu þeir sérstaka
áherzlu á að komast inn á
besta markaðinn, Spánarmark-
aðinn, og þá einkurn Barcelona-
markaðinn, því sá markaður
borgar hæst verð allra saltfisk-
markaða. Þess mun engin dæmi
að fámennri og fjármagns-
snauöri þjóð hafi tekist svo vel
að koma ár sinni fyrir borð á
heimsmarkaðinum og keppa
meö siíkum árangri við fjár-
sterkar þjóðir, sem höfðu haft
nálega allan saltfiskmarkað Suð-
urevrópu í sínum höndum um
hundrað ára skeið. 1904 seidu
íslendingar 800 tonn á Barce-
lonamarkaðnn, en Norðmenn
14 000 tonn, en 1928 seldu ís-
lendingar þangað 13 000 tonn,
en Norðmenn 1100 tonn. ís-
lenzkir brautryðjendur á þessu
sviði verziunarinnar munu vissu-
lega fá góðan dóm sögunnar,
þegar saga fisksölunnar frá síð-
ustu aldamótum verður skráð.
Árið 1930 var saltfiskfram-
leiðsla íslendinga óvenju mikil
og þó annara þjóða hlutfalls-
lega meiri. Þegar kom fram í
september það ár varð framboö
og undirboð fra öðrum löndum
langt umfram venju. íslenskir
fiskeigendur höfðu þá selt mest-
an hluta framleiðslunnar, en út-
flytjendur íslensks fiskjar og þó
mest hin erlendu firmu urðu
fyrir verulegu tapi, en kaup-
endur í markaðslöndunum og
þá sérstaklega á Spáni töpuðu
þá óhemju fé á íslenskum fiski,
þvi vegna hins mikla undirboðs
frá öðrum löndum varð stór-
kostlegt verðfall á öllum salt-
fiski seinustu mánuði þess árs,
Af þessum orsökum fengust
innflytjendur i markaðslöndun-
um ekki til að kaupa fisk á
föstu v.rði árið eftir, 1931. Með-
fram vegna fjárskorts bankanna,
og þá þarmeð þjóðarinnar, varð
að senda fiskinn til sölu, þegar
á árið leið, án þess að hægt
vær að selja hann í fastan
reik rng, eða selja hann fyrir-
frau., eins og venjan hafði verið.
Þessi utnboðssala Ieiddi af sér
mikið verðfall, sem eðlilegt var,
því innflytjendur í markaðs-
löndunum höfðu nú enga áhættu
og þurftu ekki sín vegna að
halda verðinu uppi, þar sem
þeir ekki keyptu neinn fisk í
fastan reikning. Meðalverðið
sem verið hafði 1930 um 95 kr.
skpd. f. o. b. varð árið 1931 um
57 krónur fyrir stórfisk og til-
svarandi var verðlækkunin á
Labradorfiski.
Saltfiskframleiðsla áranna 1931
og 1932 var í öllum fiskveiða-
löndum langt umfram meðallag
undanfarinna ára og því var út-
litið það, 1932, að bæði myndi
verðið lækka enn frá hinu lága
verði ársins 1931 og jafnframt
að saltfiskbirgðirnar mundu auk-
ast, og umboðssalan hlaut að
halda áfram væri ekki breytt
um, og þá á þann hátt að gera
innfiytjendur fiskjarins í mark-
aðsiöndunum fjárhagslega in-
teresseraða í versluninni á ný,
eins og þeir áður höfðu verið,
meðan þeir keyptu í fastan
reikning, en því takmarki varð
náð aðeins á þann háít að íá
þá til þess að kaupa fiskinn við
ákveðnu verði, eða í fastareikn-
ing. Þetta var aðeins hægt að
framkvæma með öflugum sam-
tökum fiskeigenda hér heima og
með því að fá stuðning þeirra
fiskinnflytjenda í markaðslönd-
unum, sem íslenskir útflytjendur
höfðu haft viðskifti við um
langan tíma.
Þá var það, fyrir ötuia for-
göngu bankanna og ýmsra á-
hugamanna, að stofnað var
Sölusamband íslenskra fiskfram-
leiðenda. Það var stofnað í júlí-
mánuði 1932. Langsamlega
mestur hluti fiskeigenda gekk i
þennan nýja félagsskap, þar á
meðal hin íslensku úíflutnings-
firmu, hin nýstoínuðu fisksölu-
samlög við Faxaflóa og Fisk-
sölusamlag Vestfirðinga og S.Í.S,
Takmark S. í F.
var það að stöðva umboðssölu
á saltfiski og þar með frekara
verðfall og hækka verðið smám
saman.
Til þess að þetta gæti tekist
varð að fá innflytjendur í mark-
aðslöndunum til þess að kaupa
fiskinn á föstu verði. Útlitið fyrir
að þetta mundi takast var alt
annað en gott. Hinir spönsku
og ítölsku innflytjendur voru
tregir til að treysta því að S. í. F.
gæti komið í veg fyrir að ísl.
fiskur kæmi á markaði þeirra í
umboðssölu og jafnframt að S.
í, F. ekki neyddist til, vegna
hinna miklu fiskbirgða á íslandi,
og framboðs frá öðrum iöndum,
áö selja fiskinn með lækkuðu
verði þegar kæmi fram á haustið,
einkum ef verðið á fiskinum yrði
hækkað þegar, en verðlækkun,
bæði beint, og óbeint gegnum
umboðssölu, fyrirsjáanlegt tap
fyrir þá, ef þeir keyptu fiskinn
á föstu verði.
Hræðsla þeirra stafaði ekki af
því að þeir vantreystu fram-
kvæmdarstjórn S. í. F. til þess
að vinna að því takmarki að
stöðva umboðssölu og smá-
hækka verðið á ísl. fiski, því
forstjórar S. í. F, voru allir vel-
þektir viðskiftamenn margra inn-
flytjendanna, en þeir óttuðust
auk þess sem áður er sagt, að
fjárskortur ísl. banka kynni að
valda því að íslendingar neydd-
ust til að selja eitthvað af hin-
um óvenju miklu fiskbirgðum
með Iækkuðu verði eða í um-
boðssölu, því sjáanlegt var þá
þegar, að framleiðslan var meiri
en svo að markaðir okkar gætu
tekið á móti, og að fiskbirgðirnar
við næstu áramót (1932—’33)
hlytu að verða óhemju miklar.
Af þessum ástæðum varð það líka
svo, að allmargir þeirra sem áður
höfðu keypt ísl. fisk, og nú höfðu
haft hann í umboðssölu, vildu
ekki taka þá áhættu að kaupa af
S. í. F., og þá sízt með hækk-
uðu verði.
Að það samt sem áður tókst
að fá allmarga innflytjendur til
þess að kaupa fisk af S. í. F. þá
þegar, og það með verðhækkun
sem nam 5—8 kr. á skippund var
vitanlega vegna þess að hinir ísl.
útflytjendur, sem nú voru I stjórn
S. í. F., höfðu gömut og traust
sambönd við marga innflytjendur
5 markaðslöndunum, og höfðu
áunnið sér traust þeirra við margra
ára viðskifti.
Með aðstoð bankanna gat S. í. F.
haldið fast við áform sitt, að
stöðva algerlega umboðssöluna
og smáhækka verðið, eftirþvf sem
markaöurinn frekast leyfði á
hverjum stað, og þar með snúið
umboðssölu og þar af leiðandi
verðfalli í fastar söluí og verð-
hækkun, semnam miljónum króna
fyrir þjóðarbúið, eingöngu á árinu
1932.
Aðrir útflytjendur en þeir sem
gengu í S. í. F, og þá einkum
hin erlendu íirmu, sem störfuðu
hér á landi, snerust gegn sam-
tökum fiskeigenda (S. í. F.) og
tókst þeim í byrjun að telja all-
marga innflytjendur í markaðs-
löndunum frá viðskiftum við S. í.
F. En þegar þessir innflytjendur
eða kaupendur ísl. fiskjar, sáu
að viðskifti S. í. F. voru áhættu-
minni fyrir þá en áður hafði ver-
ið fjölgaði þeim brátt sem kusu
að eiga fiskkaup við S. í. F. Hag-
ur ísl. fiskframleiðenda og inn-
flytjandans í markaðslöndunum
er sameiginlegur. Báðir hagnast
þelr á verðhækkun. Innflytjand-
ínn á þeim birgðum, sem hann
liggur með þegar verðhækkunin
verður, og fiskeigandinn hér á
því sem hann á óselt. Á sama
hátt er umboðssala og verðlækk-
un tap fyrir báða. Með því að
stöðva umboðssöluna var stærstu
áhættu hinna erlendu kaupenda
rutt úr vegi.
Nálega ekkert af framleiðslu
ársins 1932 var selt eða afskipað
í júlf, þegar S. í. F. var stofnað.
Fiskbirgðir voru óhemjumiklar,
bæði af Spánar- og Ítalíu-fiski,
og engin leið að þessir markaðir
gætu tekið nándar nærri alla
framleiðsluna. Varð því að leggja
kapp á að fá stóraukin viðskifti
í Portugal. Reykjavík, sem ein
hafði þurkhús sem um munaði,
varð því að verka mikið af Spán-
arfiski, og fleiri þúsund skippund
af Labradorfiski, til Portugal.
Salan til Portugal tvöfaldaðist.
S. í. F. gat fullnægt þeim kröf-
um, sem til þess hafði verið gert,
bæði af fiskeigendum og kaup-
endum, að smáhækka verðið, og
forðast umboðssölu. Fiskinnflytj-
endum, sem skiftu við S. í. F.,
fjölgaði stöðugt, þó nokkrir stæðu
utan við og reyndu að spilla fyrir
þessum samtökum íslenzkra fisk-
framleiðenda. Þessir erlendu
menn, sem voru meðal hinna
stærstu fiskikaupmanna, vildu
njóta aukahlunninda hjá S. í. F.
Þessi hlunnindi mátti S. í. F. ekki
veita, en varð að halda fast við
að selja öllum við sama verði,
og á þann hátt ná til sem allra
flestra kaupenda. S. í. F. hélt
fast við þetta princip.
Árið 1933.
Á Spáni gekk sala fiskjarins
svo vel, að aldrei hefir verið selt
eins mikið þangað og það ár.
Allir kaupendur, sein áður höfðu
keypt ísl. fisk, skiftu nú við S. 1. F.
Var almenn ánægja þeirra með
S. í. F., einkum vegna þess að
umboðssaian hafði verið útilok-
uð, og S. í. F. freistaðist ekki
tií að selja með lækkuðu verði,
þrátt fyrir óhemjumiklar birgðir
hér. En hvorttveggja þetta dróg
úr áhættu innflytjenda.
Sama gengdi um Portugai og
jókst salan þangað mjög mikið.
Alt erfiðara var með Ítalíu. Þar
höfðu náiega allir fiskinnflytjend-
ur myndað félagsskap til þess að
kaupa inn allan saltfisk. Utanvið
þennan félagsskap stóð einn
stærsti innflytjandinn, Gismondi.
Heimtaði hann að fá sérstöðu
hjá S. í. F., lægra verð, og ein-
göngu fisk frá þeim stöðum á
íslandi sem hann kysi. Félag
hinna ítölsku innfíyíienda hótaði
að hætta alveg viðskiftum við S.
í. F., ef Gismondi fengi fisk með
lægra verði eða betri skilmálum
en þeir. Gismondi var ófáanleg-
ur til þess að ganga í íélagsskap
innflytjenda, og hótaði að kaupa
ódýrari fisk frá öðrum löndum,
NewFoundland og Noregi, efS.
í. F. ekki gengi að þeim kröfum,
sem hann setti. Gismondi hafði
haft um 20% af innflutningi ísl.
fiskjar, en hinir um 80°/e.
Til þess að forða verðfalli og
markaðstapi við innflutning ódýr-
ari fiskjar frá öðrum löndum
varð að leysa þennan hnút. Það
hlaut að verða léttara og ódýrara
að semja við Gismondi, en hina,
sem voru um 20 að tölu í föstum
félagsskap. Ódýrari fiskur frá
öðrum löndum hlaut að minka